Ο απών μάρτυρας κατηγορίας
Δίκη σε δεύτερο βαθμό των τεσσάρων Αφγανών για τη φωτιά του 2020 στη Μόρια
Τους βαρύνει μόνο η μαρτυρία ενός συμπατριώτη τους, βάσει της οποίας καταδικάστηκαν σε δεκαετή κάθειρξη για τη φωτιά που έκαψε ολοσχερώς τον καταυλισμό της Μόριας τον Σεπτέμβριο του 2020. Την ερχόμενη Δευτέρα οι τέσσερις Αφγανοί αναμένεται να βρεθούν ξανά στο εδώλιο για να εξεταστεί σε δεύτερο βαθμό η υπόθεσή τους στο Μεικτό Ορκωτό Εφετείο Βορείου Αιγαίου. Ο αποκλειστικός μάρτυρας που τους κατηγόρησε δεν είχε εμφανιστεί στο δικαστήριο. Είχε αναγνωσθεί η προανακριτική κατάθεσή του ως βασικό τεκμήριο ενοχής.
Η φωτιά στον υπερκορεσμένο καταυλισμό, όπου διέμενε τετραπλάσιος κόσμος σε σχέση με τη χωρητικότητά του, είχε ξεκινήσει έπειτα από ταραχές τη νύχτα της 8ης Σεπτεμβρίου 2020, κατά την περίοδο της πανδημίας της COVID-19. Πέντε ημέρες μετά την καταστροφή, ένας 42χρονος Αφγανός κατέθεσε στην Υποδιεύθυνση Ασφάλειας Μυτιλήνης λέγοντας ότι η φωτιά είχε προκληθεί από μια ομάδα συμπατριωτών του. Κατονόμασε πέντε άτομα ως εμπρηστές, τα οποία συνελήφθησαν. Ενας ακόμη ταυτοποιήθηκε από τους αστυνομικούς από βίντεο που αναρτήθηκε στο Facebook. Σύμφωνα με συνήγορό του, το βίντεο ήταν «θολό και φαινόταν μόνο η πλάτη του ατόμου», οπότε δεν ήταν δυνατό να προκύψει και η ταυτότητα του δράστη.
Από τους έξι συλληφθέντες οι δύο ήταν ανήλικοι. Η υπόθεσή τους διαχωρίστηκε δικαστικά και κρίθηκαν ένοχοι σε πρώτο και σε δεύτερο βαθμό. Το Εφετείο Ανηλίκων Βορείου Αιγαίου τους επέβαλε ποινή φυλάκισης τεσσάρων ετών. Οι συνήγοροί τους έχουν ασκήσει αναίρεση στον Αρειο Παγο.
Για τους υπόλοιπους τέσσερις η υπόθεση εξετάστηκε σε πρώτο βαθμό το 2021 από το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο Χίου. Εκεί κατέθεσαν πέντε αστυνομικοί, δύο πυροσβέστες, ο προϊστάμενος της Περιφερειακής Υπηρεσίας Ασύλου, υπεύθυνη εταιρείας σεκιούριτι, καθώς και αγρότες των οποίων οι καλλιέργειες καταστράφηκαν από την πυρκαγιά. Κανείς εξ αυτών δεν είδε τους κατηγορουμένους να βάζουν φωτιά την επίμαχη νύχτα, ούτε τους αναγνώρισε ως συμμετέχοντες στα επεισόδια.
«Οι καπνοί ήταν έντονοι, δεν μπορούσαμε να πλησιάσουμε. Προτεραιότητα ήταν να σωθεί ο κόσμος και όχι να συλλάβουμε», κατέθεσε ένας εκ των αστυνομικών. «Εξαντλήσαμε κάθε περιθώριο για τον εντοπισμό των δραστών. Κάμερες δεν υπήρχαν στο ΚΥΤ και κάποιες που υπήρχαν είχαν καταστραφεί σε προγενέστερο χρόνο», ανέφερε συνάδελφός του. «Δεν είδα κάποιον να βάζει φωτιά, ούτε είδα πώς ξεκίνησαν. Από ανθρώπινο χέρι μπήκαν», δήλωσε ένας εκ των πυροσβεστών. «Αυτούς που πετούσαν πέτρες λόγω του σκότους που επικρατούσε δεν μπορούσαμε να τους δούμε, ούτε να τους αναγνωρίσουμε».
Ο 42χρονος που είχε υποδείξει στις αστυνομικές αρχές τους νεαρούς Αφγανούς δεν εντοπίστηκε τον Μάιο του 2021 και δεν κατέθεσε ποτέ στο δικαστήριο. Από την πρώτη στιγμή οι δικηγόροι των κατηγορουμένων θεωρούσαν αναξιόπιστη τη μαρτυρία του. Υποστηρίζουν ότι είχε ρόλο «community leader» στη Μόρια, δηλαδή ήταν άτυπος εκπρόσωπος μελών της φυλής των Παστού στον καταυλισμό. Οι κατηγορούμενοι ανήκουν στην αντίπαλη φυλή των Χαζαρά, κατά των οποίων ο 42χρονος φέρεται να δημιουργούσε προβλήματα και διενέξεις.
Στις ενστάσεις που είχε υποβάλει η υπεράσπιση ζητήθηκε να μη ληφθεί υπόψη η κατάθεση του συγκεκριμένου μάρτυρα, καθώς δεν υπήρχε η δυνατότητα περαιτέρω εξέτασής του. Επισήμαναν ακόμη ότι ήταν ο μοναδικός και αποκλειστικός μάρτυρας που καθιστούσε τους νεαρούς Αφγανούς κατηγορουμένους.
Η προανακριτική κατάθεση ενός 42χρονου είχε αναγνωσθεί ως βασικό τεκμήριο ενοχής – Πρωτοδίκως οι κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν σε 10ετή κάθειρξη.
Χωρίς ελαφρυντικά
Το πρωτόδικο δικαστήριο απέρριψε αυτό το αίτημα σκεπτόμενο ότι η θεμελίωση της ενοχής στην ποινική διαδικασία δεν εξαρτάται από το πλήθος των αποδεικτικών μέσων αλλά από την αξιοπιστία τους. Θεώρησε ακόμη ότι δεν υπήρχε κάποιο εκδικητικό υπόβαθρο λόγω διαφορετικής φυλετικής καταγωγής που θα εξηγούσε τη στάση του 42χρονου. Στους τέσσερις κατηγορουμένους επιβλήθηκε ποινή δεκαετούς κάθειρξης χωρίς να αναγνωριστούν ελαφρυντικά. «Με κατηγόρησε γιατί είμαι Χαζαρά», είχε πει ένας εκ των τεσσάρων στην απολογία του. «Είχα πάρει άδεια διαμονής, δεν είχα λόγο να συμμετέχω σε επεισόδια».