Ο σκοτεινός κόσμος του Γκόγια
Η «Κ» στην εντυπωσιακή έκθεση για τον Ισπανό ζωγράφο στο Παλάτσο Ρεάλε
Προφανώς υπάρχουν και άλλοι δρόμοι για να οδηγηθεί κανείς στην πλατεία του Ντουόμο στο Μιλάνο, όπου δεσπόζει ο μεγαλοπρεπής καθεδρικός ναός της πόλης. Είναι οι διαδρομές που προτιμούν οι Μιλανέζοι, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τους πολυάριθμους τουρίστες της πόλης με μια ελαφρώς αλαζονική διάθεση. Αντιθέτως, οι επισκέπτες συνωστίζονται μέσα στο επονομαζόμενο «σαλόνι του Μιλάνου», τη διάσημη διπλή στοά Γκαλερία Βιτόριο Εμανουέλε Β΄ με τον γυάλινο θόλο –σημείο αναφοράς για την αρχιτεκτονική με σίδηρο και γυαλί του 19ου αιώνα– όπου στεγάζονται πολυτελή καταστήματα οίκων υψηλής ραπτικής, κοσμηματοπωλεία και ιστορικά εστιατόρια, καφέ και μπαρ, στα οποία το πάγιο ποσό χρέωσης σερβιρίσματος ανέρχεται σε εννέα ευρώ.
Ακολουθώντας το κομβόι που κάθε τόσο κοντοστέκεται για μία ακόμη σέλφι, φτάνουμε στην πλατεία με τη μνημειακή αρχιτεκτονική και τα καλλιτεχνικά αριστουργήματα. Καθώς βαδίζουμε προς το μεγαλειώδες Παλάτσο Ρεάλε, ο υπερτουρισμός και η πολυτέλεια συναντούν την πολιτική σε ένα χαρακτηριστικά σύγχρονο συνονθύλευμα: το πεζοδρόμιο είναι καλυμμένο με κεριά και λουλούδια εις μνήμην του Αλεξέι Ναβάλνι, ενώ οι περαστικοί τρώγοντας παγωτό κάνουν ζιγκ ζαγκ για να τα αποφύγουν.
Προορισμός μας είναι η έκθεση «Η εξέγερση της λογικής», μια σημαντική ευκαιρία να δει κανείς συγκεντρωμένα εκτός της Μαδρίτης τα έργα του Γκόγια (1746-1828), που συνέβαλε σε μια επανα-νοηματοδότηση της ισπανικής τέχνης του 18ου και 19ου αιώνα.
H έκθεση, η οποία ολοκληρώνεται αύριο, αφηγείται την ιστορία του κόσμου του Γκόγια, τη στάση του ως καλλιτέχνη, τη σκέψη και την ιδεολογία του, σε επτά θεματικές ενότητες. Με εξαιρετική γνώση και επιμέλεια παρακολουθούμε την ιστορία του ανθρώπου και ταυτόχρονα το ασταθές ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο που διαμόρφωσε με μοναδικό τρόπο την καλλιτεχνική του ψυχή και την πνευματική του σκέψη. Η τέχνη του έχει τη δύναμη να μας προσφέρει μια ανακουφιστικά μοναχική εμπειρία μετά την τρέλα της πλατείας. Η μυσταγωγία επιτείνεται από τον προσεκτικό φωτισμό, ο οποίος τονίζει τα περίφημα μαύρα χρώματα του ζωγράφου, και τα κόκκινα που μοιάζουν να ξεπηδούν μέσα από το σκοτάδι. Οι επισκέπτες εδώ είμαστε ήσυχοι, επιτέλους όχι απλώς εντυπωσιασμένοι από το μεγαλείο, αλλά συλλογισμένοι. Ο Γκόγια έζησε το τέλος του Παλαιού Καθεστώτος, τον Διαφωτισμό, τη Γαλλική Επανάσταση, τους Ναπολεόντειους Πολέμους, την Απολυταρχική Παλινόρθωση. Παράλληλα, ο ίδιος βίωσε μια επανάσταση στη ζωγραφική που συνδέεται με αυτή την ιστορική πολυπλοκότητα, μια αλλαγή που μπόρεσε να εκφράσει μέσα από εικόνες.
Νέα ριζοσπαστική τέχνη
Η έκθεση μας οδηγεί να ανακαλύψουμε πώς ο καλλιτέχνης μετέτρεψε τη ζωγραφική σε μια επαναστατική γλώσσα, εγκαταλείποντας τους καθιερωμένους κανόνες και τη μίμηση μοντέλων. Το στυλ του συνέχισε να εξελίσσεται μέχρι τον θάνατό του, από τη συμβατική ζωγραφική των πρώτων του έργων, όταν, όπως όλοι οι ζωγράφοι της εποχής του, υποτάχθηκε στην τυραννία των πελατών –των μοναδικών που πληρώνουν τους καλλιτέχνες δίνοντάς τους μια δυνατότητα επιβίωσης– μέχρι την τελική φάση της ζωής του, κατά την οποία ο Γκόγια κατέστρεψε την πρώιμη ζωγραφική του για να δημιουργήσει μια νέα, ριζοσπαστική, τέχνη. Δεν ήταν λάτρης του αυτοσχεδιασμού. Αντιθέτως, ως άνθρωπος και ως καλλιτέχνης ήταν ορθολογιστής, και ο ορθολογισμός του εκφράστηκε μέσα από την κριτική του για την κοινωνική, πολιτική και ηθική κατάσταση της εποχής του.
Για τους φιλότεχνους και τους ειδήμονες, ένα ακόμη στοιχείο έκανε αυτή την έκθεση μοναδική: Προσφέρει στον επισκέπτη τους πίνακές του σε διάλογο με μερικά από τα σημαντικότερα χαρακτικά που έκαναν τον Γκόγια τον απόλυτο κυρίαρχο αυτής της τέχνης, πλαισιωμένα από τις αυθεντικές μήτρες σε χαλκό.
Η έκθεση «Η εξέγερση της λογικής» μας δείχνει πώς ο καλλιτέχνης μετέτρεψε τη ζωγραφική σε μια επαναστατική γλώσσα.