Η συνταξιούχος του τρόμου και το αιματηρό φιάσκο της RAF
Η σύλληψη της επί 30 χρόνια καταζητούμενης για τρομοκρατία στο Βερολίνο φέρνει ξανά στο φως την ιστορία της οργάνωσης που δημιουργήθηκε «κατά λάθος»
Η Σεμπάστιαν-στρασε είναι ένας δρόμος ανέγγιχτος από τον εξευγενισμό του Βερολίνου την τελευταία 20ετία. Αν και βρίσκεται στην καρδιά του Κρόιτσμπεργκ, μιας γειτονιάς κατάμεστης με χίπστερ μπαρ και εστιατόρια με κουζίνες από όλο τον κόσμο, είναι ακόμη φιλική για τους κατοίκους της. Παράλληλα, διατηρεί κάποια σημάδια του πρόσφατου τουρκικού «παρελθόντος» της: στη γωνία που τέμνεται με τη ΧάινριχΧάινε-στράσε, για παράδειγμα, υπάρχει ακόμη το παραδοσιακό καφενείο που σερβίρει τούρκικο καφέ, στραπατσάδα και μπουρέκ. Την περασμένη Τετάρτη, οι ένοικοι πολυκατοικίας επί της Σεμπάστιαν-στρασε αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν βιαστικά τις εστίες τους. Η αστυνομία και η πυροσβεστική βρήκαν εκρηκτικά στο διαμέρισμα της καταζητούμενης τρομοκράτισσας Ντανιέλα Κλέτε, στον πέμπτο όροφο. Λέγεται ότι ειδικοί πυροτεχνουργοί απομάκρυναν βαρύ οπλισμό –ανάμεσά τους μπαζούκας και χειροβομβίδες– λίγα μέτρα από τον παρακείμενο παιδικό σταθμό. Ενα 48ωρο νωρίτερα, είχε ανακοινωθεί η σύλληψη της 65χρονης, που ανήκε στην τρίτη γενιά της οργάνωσης Φράξια Κόκκινος Στρατός και ζούσε στην παρανομία εδώ και 30 χρόνια. Η Κλέτε χρησιμοποιούσε ιταλικό διαβατήριο με ψεύτικο όνομα, Κλαούντια Ιβόνε. Επιβίωνε τόσα χρόνια από ληστείες που διέπραττε μαζί με άλλους δύο συντρόφους της, τον Ερνστ Φόλκερ Στάουμπ και τον Μπούρκχαρντ Γκάρβεγκ, οι οποίοι εξακολουθούν να διαφεύγουν τη σύλληψη.
Το βιογραφικό της Κλέτε τα τελευταία χρόνια επιβεβαιώνει την αποτίμηση της διαβόητης οργάνωσης από τον Γερμανό συγγραφέα Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ στο βιβλίο
του «Αναβρασμός» (εκδ. Εστία, 2016): «Βγάζω το συμπέρασμα ότι η RAF δημιουργήθηκε κατά λάθος. Ο μοναδικός σκοπός της πρώτης ένοπλης δράσης της ήταν να απαλλαγεί ένας συνένοχος από δύο χρόνια φυλακή... Με την πρωτοβουλία τους, όμως, οι δράστες είχαν περιέλθει σε αδιέξοδο. Στην παρανομία δεν τους έμεινε άλλη επιλογή από το να ψάχνουν κρυψώνες, να βρίσκουν λεφτά με επιθέσεις σε τράπεζες και να επινοούν ιδεολογικά κίνητρα για τη δράση τους».
Η απόδραση
Στις 14 Μαΐου 1970, ο κρατούμενος για εμπρησμό Αντρέας Μπάαντερ αφήνεται για λίγες ώρες ελεύθερος. Η δημοσιογράφος Ουλρίκε Μάινχοφ έχει φροντίσει να του δοθεί η σχετική άδεια με το πρόσχημα ότι θέλουν να δουλέψουν μαζί για ένα βιβλίο. Στο Κεντρικό Ινστιτούτο για Κοινωνικά Ζητήματα στο Βερολίνο, όπου πραγματοποιείται η συνάντηση, ακούγονται πυροβολισμοί κι επικρατεί πανικός. Ο Μπάαντερ, η Μάινχοφ και οι συνεργοί τους πηδούν από το παράθυρο του ισογείου και δραπετεύουν. Ενας υπάλληλος του Ινστιτούτου τραυματίζεται βαριά κατά την πρώτη αυτή αιματηρή ενέργεια της RAF, που σήμανε τη γέννηση μιας από τις πιο φονικές τρομοκρατικές οργανώσεις της Ευρώπης.
Οι απαρχές της βρίσκονται στον Μάη του 1968 και στο δυναμικό φοιτητικό κίνημα στη Γερμανία, το οποίο αμφισβητεί την προηγούμενη γενιά των γονιών και παππούδων, που είτε ανέχτηκε είτε υποστήριξε ενεργά το ναζιστικό καθεστώς. Η σύγκρουση αυτή γνωρίζει βίαιη κορύφωση όταν στις κινητοποιήσεις κατά της επίσκεψης του Ιρανού σάχη Ρεζά Παχλαβί στο Δυτικό Βερολίνο, το 1967, πέφτει νεκρός από πυρά ένας 26χρονος φοιτητής. Ο συντηρητικός Τύπος της χώρας, με επικεφαλής την ταμπλόιντ εφημερίδα «Μπιλντ» του συγκροτήματος Αξελ Σπρίνγκερ, πρωτοστατεί στη δαιμονοποίηση του φοιτητικού κινήματος.
Το μανιφέστο της Μάινχοφ
Ενα χρόνο αργότερα, ο δράστης της επίθεσης κατά του ηγέτη του φοιτητικού κινήματος, Ρούντι Ντούτσκε, έχει πάνω του ένα απόκομμα από τη Γερμανική Εθνική Εφημερίδα, το πιο απροκάλυπτα ακροδεξιό ΜΜΕ της μεταπολεμικής ιστορίας της χώρας, με τίτλο «Σταματήστε τώρα τον κόκκινο Ρούντι!». Ο Ντούτσκε τραυματίζεται βαριά από τις τρεις σφαίρες, που δυναμιτίζουν ταυτόχρονα το πολιτικό κλίμα, ριζοσπαστικοποιούν το φοιτητικό κίνημα κι ανοίγουν τον δρόμο για την εμφάνιση της RAF. Σε άρθρο της στο περιοδικό konkret την ίδια χρονιά, η Μάινχοφ εξηγεί τις θέσεις της στα ζητήματα της βίας και της αντίστασης. «Διαμαρτυρία είναι όταν λέω “αυτό δεν μ' αρέσει”. Αντίσταση είναι όταν φροντίζω ώστε να μην ξανασυμβεί αυτό που δεν μ' αρέσει». Το 1968 είναι άλλωστε η χρονιά που γνωρίζει τον Μπάαντερ και την Γκούντρουν Ενσλιν, που δικάζονται για εμπρησμό πολυκαταστημάτων στη Φρανκφούρτη. Ενα χρόνο αργότερα χωρίζει τον άνδρα της, Κλάους Ράινερ Ρελ, ιδρυτή του konkret, εγκαταλείπει το περιοδικό και το Αμβούργο, για να ζήσει στο Βερολίνο με τους Μπάαντερ και Ενσλιν. «Φυσικά κι επιτρέπεται να πυροβολούμε», είχε δηλώσει σε συνέντευξή της το 1970, νομιμοποιώντας τη χρήση βίας και διακηρύσσοντας την εγκατάλειψη του αστικού βίου. Αφησε πίσω της τα παιδιά της, εκπαιδεύτηκε σε στρατόπεδο στην Ιορδανία για να συμμετάσχει στη συνέχεια σε ληστείες και βομβιστικές επιθέσεις με θύματα. Ο δημοσιογράφος Στέφαν Αουστ, συγγραφέας του βιβλίου «Το σύμπλεγμα Μπάαντερ - Μάινχοφ», πάνω στο οποίο βασίστηκε και η ομώνυμη ταινία, περιγράφει τη Μάινχοφ σαν μια χαρισματική προσωπικότητα, με βαθιά εντυπωσιακή φωνή και αδιάσειστα επιχειρήματα για όλα τα θέματα. Ο Μπάαντερ ήταν ο εκπρόσωπος του προλεταριάτου στην οργάνωση, από τα λίγα μέλη που δεν είχε σπουδάσει κάτι, και η Ενσλιν κόρη ιερέα της Ευαγγελικής Εκκλησίας. Το ζευγάρι ήταν πρότυπο για τη Μάινχοφ ακριβώς επειδή ήταν δύο άνθρωποι της δράσης, σε αντίθεση με εκείνη που ήταν διανοούμενη.
Εντοπισμός με ΑΙ
Δυόμισι δεκαετίες μετά την αυτοδιάλυση της RAF, οι Αρχές εντόπισαν την Κλέτε και πιστεύουν ότι βρίσκονται ήδη στα ίχνη και των άλλων δύο συντρόφων της. Το περίεργο είναι ότι θα μπορούσαν να έχουν φτάσει στη σύλληψή της αρκετά νωρίτερα. Ο Καναδός δημοσιογράφος του Bellingcat, Μάικλ Κόλμπορν, είχε εντοπίσει από πέρυσι δύο φωτογραφίες της Κλέτε στο Διαδίκτυο: μία από κέντρο καποέιρα και άλλη μία από ένα γερμανοβραζιλιάνικο πολιτιστικό κέντρο στο Βερολίνο. «Φόρτωσα παλιές φωτογραφίες της σε λογισμικό αναγνώρισης προσώπων. Το software δεν είναι μεν δωρεάν, είναι όμως προσβάσιμο σε όλους, όχι μόνο σε μυστικές
υπηρεσίες ή ανακριτικές αρχές... Στα αποτελέσματα που έλαβα η γυναίκα έμοιαζε αρκετά μεγαλύτερη σε ηλικία», ανέφερε ο Κόλμπορν σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Ζeit, εξηγώντας πώς κατάλαβε ότι η καταζητούμενη Κλέτε ζούσε πιθανότατα στη γερμανική πρωτεύουσα. Ενημέρωσε σχετικά τους Γερμανούς συναδέλφους του, παραγωγούς ενός podcast που αναζητούσαν την Κλέτε, χωρίς ωστόσο να υπάρξει συνέχεια. Οι Αρχές φαίνεται ότι κατέληξαν τελικά στον εντοπισμό της μετά από εκκλήσεις προς την κοινή γνώμη και την παροχή ανταμοιβής 150.000 ευρώ –αλλά και προστασίας– σε όσους παρείχαν πληροφορίες γύρω από το πρόσωπό της. Η γερμανική αστυνομία χρειάστηκε τριάντα χρόνια για να τη βρει, εκείνος τριάντα λεπτά.
Το φθινόπωρο του '77
Το «γερμανικό φθινόπωρο», όπως έμεινε στη σύγχρονη ιστορία της χώρας το τραυματικό φθινόπωρο του 1977 με τις αλλεπάλληλες αιματηρές ενέργειες της RAF, ολοκληρώθηκε με την αυτοκτονία των πρωτεργατών της οργάνωσης, στις 18 Οκτωβρίου 1977. Αυτός είναι ο τίτλος των 15 έργων του Γερμανού ζωγράφου Γκέρχαρντ Ρίχτερ, που βασίζονται στις φωτογραφίες των νεκρών τρομοκρατών στη φυλακή Σταμχάιμ. Τα πρόσωπά τους είναι θολά, σαν κουνημένες φωτογραφίες: η Μάινχοφ κείται νεκρή στο έδαφος, η φιγούρα της Ενσλιν απαγχονισμένης στο κελί της, το σώμα του Μπάαντερ άψυχο ύστερα από πυροβολισμό. Το μόνο έργο από τη σειρά που είναι καθαρό είναι το πρόσωπο της έφηβης Ουλρίκε. Κοιτάει τον φακό με σταυρωμένα χέρια κι έκδηλη αυτοπεποίθηση.
Η αστυνομία και η πυροσβεστική βρήκαν στο διαμέρισμα της Ντανιέλα Κλέτε εκρηκτικά και βαρύ οπλισμό, όπως μπαζούκας και χειροβομβίδες.
«Φυσικά κι επιτρέπεται να πυροβολούμε», είχε δηλώσει η Ουλρίκε Μάινχοφ σε συνέντευξή της το 1970, νομιμοποιώντας τη χρήση βίας.