Με ή χωρίς ιδιωτικά ΑΕΙ, η εκπαίδευση πάσχει
Ηεκπαίδευσή μας χαίρει άκρας υγείας. Αν πιστέψεις όσους αντιδρούν στην άρση της απαγόρευσης για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων. Από τους γελοίους καταληψίες, όσους παρεμπόδισαν τη διενέργεια εξετάσεων, έως τους πανεπιστημιακούς που τους υποστηρίζουν, και εννοείται όσους πολιτικούς δηλώνουν ότι θα καταψηφίσουν το νομοσχέδιο. Η αλήθεια είναι ότι δεν με ενδιαφέρει η πιρουέτα του κυρίου Ανδρουλάκη. Αναρωτιέμαι ποιους ενδιαφέρει εκτός από τη σκόνη του άμεσου περιβάλλοντός του. Πιο βαρύνουσα σημασία έχει η γνωμοδότηση του κ. Βενιζέλου. Με τον ΣΥΡΙΖΑ δεν νομίζω ότι αξίζει να ασχοληθεί κανείς. Είτε με Τσίπρα είτε με Κασσελάκη, το ιδιωτικό πανεπιστήμιο είναι ιδεολογικό σκιάχτρο. Τους φοβίζει περισσότερο κι απ' την πραγματικότητα.
Ας βάλουμε σε παρένθεση το νομοσχέδιο. Και ας δούμε το κυρίως κείμενο. Η εκπαίδευση πάσχει. Σε όλες της τις βαθμίδες, από την πρωτοβάθμια έως την τριτοβάθμια. Και όσο ανεβαίνουμε τα σκαλοπάτια, τόσο περισσότερο φαίνονται τα ελλείμματά της. Κατ' αρχάς, στηρίζεται σε μια υποκριτική συνθήκη, μία απ' αυτές που τόσο μας αρέσει να
προβάλλουμε ως άλλοθι για τις αναπηρίες μας. Η εκπαίδευση είναι δωρεάν ορίζει ο μωσαϊκός νόμος του ελληνικού κράτους. Δωρεάν θα πει ότι την έχουμε πληρώσει όλοι με τους φόρους μας. Οπως έχουμε πληρώσει με τις εισφορές μας τις παροχές υγείας και αυτές τις μέρες γίνεται χαμός επειδή στα απογευματινά ιατρεία ο ασθενής συμμετέχει με μια έκτακτη εισφορά. Και τι γίνεται με τα απογευματινά μαθήματα, τα ιδιαίτερα ή τα φροντιστήρια; Εκεί κλείνεις το στόμα, σκύβεις το κεφάλι και πληρώνεις. Πεντακόσια ευρώ το κεφάλι, ανά μήνα, διάβασα ότι στοιχίζει στη μέση οικογένεια η έκτακτη εισφορά για την ανώτατη εκπαίδευση.
Δημόσια εκπαίδευση, δωρεάν βιβλία. Και ποια είναι η ποιότητα των δωρεάν βιβλίων; Προτρέπουν τους μαθητές να αγαπήσουν την ανάγνωση; Ή μήπως τους προτρέπουν να την αντιπαθήσουν; Ποιος μαθητής κράτησε το βιβλίο του για να μάθει Ιστορία ή ελληνική λογοτεχνία αφού πέρασε τις επαχθείς εξετάσεις της αποστήθισης; Ενδεχομένως μόνον όσοι ρέκτες της άλγεβρας ή της γεωμετρίας που βρίσκουν εκεί ασκήσεις.
Μπορώ να πω κι άλλα πολλά. Αυτά που έχω ζήσει στο πετσί μου. Πώς διδάσκονταν τα αρχαία ελληνικά στην εποχή μου και πώς διδάσκονται σήμερα; Ο ίδιος φορμαλισμός, αν εξαιρέσω την έμπνευση ορισμένων δασκάλων μου που τα αγαπούσαν και είχαν το ταλέντο του δασκάλου. Και πώς διδάσκονται τα νέα ελληνικά, η γλώσσα μας; Οπως γράφει ο Οργουελ, στο Παράρτημα του «1984», στην επικράτεια της Νεο-Γλώσσας υπήρχαν ακόμη αποσπάσματα από τη λογοτεχνία. Αποσπάσματα; Αίσχος, λέει ο καθηγητής και ανοίγει το εγχειρίδιο Νέων Ελληνικών με τα αποσπάσματα των συγγραφέων.
Η εκπαίδευσή μας δεν χαίρει άκρας υγείας. Η εκπαίδευσή μας πάσχει. Πάσχει από την αδυναμία της να αξιοποιήσει τη δημιουργικότητα όσων τη διαθέτουν και να την εμφυτεύσει ως αξία σε όσους δεν τη διαθέτουν. Δεν ισχυρίζομαι ότι η δυνατότητα λειτουργίας μη κρατικών πανεπιστημίων θα λύσει τα προβλήματά της. Μπορεί να λύσει μερικά πρακτικά. Ομως, δεν αρκεί για να αντιμετωπίσει τα ουσιώδη. Ποια είναι αυτά; Η αδυναμία παραγωγής δημιουργικής σκέψης, πιστεύω, το κυριότερο. Να επαναλάβω για μία ακόμη φορά ότι τη δημιουργική σκέψη την υπερασπίζεται και την καλλιεργεί η λογοτεχνική παιδεία. Το πρόβλημα είναι βαθιά ριζωμένο στο υπέδαφος της εκπαίδευσης. Οι λειτουργοί της, όσο έντιμοι κι αν είναι, δεν μπορούν να τη διδάξουν. Εχουν ταυτίσει το έργο τους, δεκαετίες τώρα, με την αναπαραγωγή στερεοτύπων.
Το επαναλαμβάνω. Δεν πιστεύω ότι η απελευθέρωση των μη κρατικών πανεπιστημίων θα σπάσει τους δεσμούς της εκπαίδευσης. Δεν είμαι αφελής. Κρίνοντας όμως από τις αντιδράσεις, η σημασία της έχει μια συμβολική αξία. Απέναντι σε όσους υπερασπίζονται το πανεπιστήμιο στη σημερινή του κατάσταση. Απέναντι σε όσους δεν θέλουν ή δεν τολμούν να παραδεχθούν ότι κάτι πρέπει να αλλάξει. Κάτι ριζικό. Απέναντι σε όσους δεν πιστεύουν ότι ο χώρος του πανεπιστημίου είναι πεδίο πάλης, αλλά χώρος όπου η σκέψη και η γνώση κυκλοφορούν και μεταδίδονται ανεμπόδιστα. Η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων μπορεί να μη θεραπεύσει τις αναπηρίες της εκπαίδευσης. Ενδέχεται όμως, με κάθε επιφύλαξη, να δώσει το παράδειγμα ενός πανεπιστημίου που δεν το ταλαιπωρεί η παράνοια των χρηστών του.