Φορολογία: άλλη μια ιστορία ελληνικής πρωτοτυπίας
Για τη φορολογία γράφω σήμερα, που είναι δύσκολο θέμα και αντί για εισαγωγή θα σας αφηγηθώ –σε ελεύθερη απόδοση– ένα μύθο του σοφού Αισώπου, για να σας χαλαρώσω.
Μια φορά κι έναν καιρό, πατέρας και γιος πήγαιναν στην πόλη για να πουλήσουν τον γάιδαρό τους. Ο πατέρας περπατούσε και το παιδί ήταν καβάλα. Στον δρόμο συνάντησαν μια παρέα που τους είπε: «Δεν ντρέπεστε, να περπατά ο γέρος και να είναι καβάλα το παιδί;». Ετσι αποφάσισαν να αλλάξουν θέσεις. Πάρα κάτω συνάντησαν μια άλλη ομάδα που τους έκανε νέα παρατήρηση: «Χαζοί, είστε; Το γαϊδούρι αντέχει, γιατί δεν ανεβαίνετε και δύο;». Ετσι ανέβηκαν και οι δύο πάνω στο γαϊδούρι. Μια άλλη παρέα που τους είδε, τους μάλωσε: «Ντροπή, δεν βλέπετε ότι το γαϊδούρι δεν σας αντέχει, κατεβείτε αμέσως». Ντροπιασμένοι κατέβηκαν αμέσως. Προχώρησαν και ένα βήμα παραπάνω. Πήραν ένα χοντρό κλαδί και αφού έδεσαν τα πόδια του γαϊδουριού στο κλαδί το ακούμπησαν στους ώμους τους και κουβαλούσαν αυτοί το κουρασμένο γαϊδούρι. Την ώρα που περνούσαν από ένα στενό γεφύρι, τους είδε μια άλλη ομάδα χωρικών, ξεράθηκαν στα γέλια, έβαλαν τις φωνές, τρόμαξε το γαϊδούρι, με τις κλωτσιές λύθηκε και έπεσε στο ποτάμι και πνίγηκε!
Το δίδαγμα του μύθου είναι απλό, αλλά πολύ ουσιαστικό. Οταν προσπαθείς να ικανοποιήσεις τους πάντες, όχι μόνο δεν θα τα καταφέρεις, αλλά θα τα χάσεις όλα!
Δυστυχώς, εμείς εδώ στην Ελλάδα, την πατρίδα του Αισώπου, αυτό το κάνουμε παντού και πάντοτε. Ετσι και στη φορολογία. Ο καλός μου φίλος Γιάννης Στουρνάρας, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, πρόσφατα έκανε μια διαπίστωση: «[...] θα πρέπει να επανεξεταστεί η κοινωνική χρησιμότητα των υφιστάμενων φοροαπαλλαγών και το κατά πόσο αυτές αφορούν τους πραγματικά ευάλωτους [...]».
Θέλω να ευλογήσω τα γένια μου. Για το θέμα αυτό έγραψα στη στήλη αυτή («Το κόστος της πολυπλοκότητας» 14/3/2021), από όπου σας παραθέτω ένα απόσπασμα:
«[...] Στη “Ναυτεμπορική” της 23ης Νοεμβρίου 2020, ένα ρεπορτάζ του Γιώργου Παλαιτσά
κη, αναφέρει: “Σε 898 (σήμερα το 2023 - 1.064) ανέρχονται συνολικά οι διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας που προβλέπουν φορολογικές απαλλαγές και μειώσεις-εκπτώσεις φόρων. Η απώλεια εσόδων που προκαλούν στον κρατικό προϋπολογισμό μόνο μερικές δεκάδες από τις διατάξεις αυτές φθάνει στο ποσό-μαμούθ των 9,592 (σήμερα 15,330) δισ. ευρώ. Από το ποσό αυτό ένα μεγάλο μέρος είναι απώλεια εσόδων που προκύπτει από απαλλαγές και μειώσεις φόρων που θεσπίστηκαν προς όφελος ολιγάριθμων εταιρειών με μεγάλης αξίας ακίνητη περιουσία στην Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο οι διατάξεις φορολογικών απαλλαγών οι οποίες θεσπίστηκαν προς όφελος 7.570 αλλοδαπών και άλλων εταιρειών με πολυτελή ακίνητα στην Ελλάδα προκαλούν ετήσια απώλεια φορολογικών εσόδων άνω των 3,6 δισ. ευρώ. [...]”. Προβληματίστηκε ποτέ κανένας πολιτικός, αν αυτές οι 7.570 αλλοδαπές εταιρείες συνεισφέρουν, έστω και κλάσμα του ποσού που ωφελούνται, ενώ το όφελος θα έπρεπε να είναι πολλαπλάσιο. Αυτό όμως είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα.
Εμένα με απασχολεί το πλήθος των απαλλαγών και φυσικά το γραφειοκρατικό φορτίο που δημιουργούν. Το πλήθος φανερώνει μια μοναδική ελληνική παθογένεια. Κανένας πολιτικός δεν σκέφτεται ποτέ το διαχειριστικό κόστος που μπορεί να έχει μια απόκλιση ή εξαίρεση από ένα πλαίσιο. Αν φωνάζει μια ομάδα, μικρή ή μεγάλη, βρίσκουμε τη δικαιολογία για να δημιουργήσουμε μια ειδική περίπτωση. Το τι μπορεί να συνεπάγεται αυτή η περίπτωση, είναι “άλλου παπά ευαγγέλιο”. Αλήθεια, μήπως ήλθε η ώρα να δούμε ένα απλούστερο φορολογικό πλαίσιο, εφαρμόσιμο και αποτελεσματικό; Κάθε χρόνο το τροποποιούμε και ξανά το τροποποιούμε και αποτέλεσμα δεν βλέπουμε. Χώρες, που εφάρμοσαν απλούς φορολογικούς κανόνες είδαν τους πολίτες τους να ανταποκρίνονται. Αυτός ο ενιαίος φορολογικός συντελεστής για τον φόρο εισοδήματος, που είναι χαμηλός και αποτελεσματικός, μήπως ήλθε η ώρα του και για την Ελλάδα; [...]».
Βλέπετε, λοιπόν, ότι έχουμε την πλήρη επιβεβαίωση του προβλήματος από τα πλέον επίσημα και υπεύθυνα χείλη, του Γιάννη Στουρνάρα. Αξίζει, πάντως, να θυμηθούμε ότι είχαμε την τύχη στα δύσκολα χρόνια της τραυματικής διακυβέρνησης του Σύριζα, να είναι στο τιμόνι της Κεντρικής μας Τράπεζας ο Γιάννης Στουρνάρας και έτσι αποφύγαμε τα χειρότερα, παρά το γεγονός ότι όχι μόνο δεν τον βοηθούσε η κυβέρνηση, αλλά και τον κυνηγούσε (αυτόν και τη σύζυγό του) ανελέητα. Καλό είναι να μην τα ξεχνάμε αυτά και να τον ακούσει αυτή τη φορά η κυβέρνηση.
Οι φοροαπαλλαγές δημιουργούν και πρόσθετα προβλήματα και βοηθούν τη φοροαποφυγή. Αν θεωρητικά δεν είχαμε καμία, απολύτως καμία, φοροαπαλλαγή, ο μόνος τρόπος να «κλέψεις» την εφορία είναι η απόκρυψη εσόδων. Σωστά; Ελάτε τώρα να δούμε ένα πραγματικό παράδειγμα, το οποίο στο παρελθόν βοήθησε πολλούς να πληρώνουν σημαντικά λιγότερους φόρους. Υπήρχε η απαλλαγή - έκπτωση φόρου για τα ανήλικα τέκνα. Σωστή και λογική. Ελα όμως που το πλήθος των ανήλικων παιδιών που δήλωναν οι φορολογούμενοι στην εφορία ήταν πολύ μεγαλύτερο από το πραγματικό, γιατί απλούστατα δεν μπορούσε να ελεγχθεί η ορθότητα της πληροφορίας αυτής. Ετσι, μπορεί να είχε κάποιος ένα ανήλικο παιδί και να δήλωνε τρία. Κανένας δεν μπορούσε να το αμφισβητήσει. Αυτό προσπαθεί να λύσει η ΑΑΔΕ δίνοντας ΑΦΜ σε ανήλικα παιδιά. Πόσες άλλες παρόμοιες περιπτώσεις υπάρχουν που δεν μπορούν εύκολα να ελεγχθούν και οι επιτήδειοι τις εκμεταλλεύονται; Κανένας δεν γνωρίζει. Ακριβώς για τον λόγο αυτό ο Γιάννης Στουρνάρας ζητεί να τις ξαναδούμε μία μία και όσες είναι λογικές και μπορούν να ελεγχθούν να διατηρηθούν. Αν υπάρχουν όμως άλλες που κάποιοι τις εκμεταλλεύονται για ίδιο όφελος ή δεν ανταποκρίνονται πλέον στον σκοπό για τον οποίο θεσμοθετήθηκαν, να καταργηθούν.
Αλλά δεν είναι μόνο οι απαλλαγές που αφορούν την περιπτωσιολογία. Το έντυπο Ε1 της φορολογικής μας δήλωσης περιλαμβάνει 174 «κουτάκια» για τον υπόχρεο και άλλα τόσα περίπου για τον/τη σύντροφο. Σύνολο 340, δόξα να έχουμε. Φυσικά, όλα τα κουτάκια δεν αφορούν όλους, αλλά αναδεικνύουν το πρόβλημα της περιπτωσιολογίας. Είμαι πρόθυμος να στοιχηματίσω, χωρίς να έχω γνώση, ότι πρέπει να έχουμε το πολυπλοκότερο έντυπο φορολογίας σε όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το ερώτημα είναι πώς προέκυψαν τόσα πολλά «κουτάκια»; Ακριβώς σαν τον γέρο με το παιδί του. Οταν κάποια ομάδα, μικρή ή μεγάλη, ζητούσε επίμονα κάτι, πάντα θα βρισκόταν ο πονόψυχος πολιτικός που θα έφερνε μια τροπολογία σε ένα άσχετο νομοσχέδιο και «γαία πυρί μιχθήτω».
Προσωπικά, θα ήμουν πολύ ικανοποιημένος αν ξεκινούσαμε να καταργούμε τις εξαιρέσεις και τις περιπτώσεις. Ξέρετε, υπάρχει ένα περίεργο φαινόμενο στη διαδικασία αυτή, που την αντιμετώπισα πολλές φορές επαγγελματικά. Μόλις αρχίσεις να προσπαθείς να ικανοποιήσεις με ιδιαίτερο τρόπο ορισμένες περιπτώσεις, συνεχώς προκύπτουν κι άλλες κι άλλες. Αν όμως αντιμετωπίσεις αποφασιστικά την κατάσταση χωρίς εξαιρέσεις, ξαφνικά λύνονται όλα τα θέματα γιατί κανένας δεν δικαιολογείται να έχει ιδιαίτερη μεταχείριση.
Θα κλείσω με ένα παράδειγμα που δεν έχει καμία σχέση με τη φορολογία, αλλά είναι πολύ χαρακτηριστικό στην αντιμετώπιση προβλημάτων. Στις ΗΠΑ, όταν η οικονομία μπαίνει σε ύφεση, οι επιχειρήσεις αρχίζουν τις περικοπές. Η συνηθέστερη και αποδοτικότερη είναι η περικοπή προσωπικού, γιατί είναι μετρήσιμη και έχει άμεσα αποτελέσματα. Το είδαμε μάλιστα και τον περασμένο χρόνο όπου οι περισσότεροι τεχνολογικοί κολοσσοί περιόρισαν το προσωπικό τους. Το διοικητικό συμβούλιο μιας εταιρείας αποφασίζει να περικόψει το προσωπικό, για παράδειγμα κατά 10%. Αυτό αφορά όλους χωρίς καμία εξαίρεση. Δηλαδή, αν μια διεύθυνση ή ακόμη μια χώρα έχει 3.000 υπαλλήλους, πρέπει να απολύσει 300, είτε η διεύθυνση - χώρα αυτή είναι κερδοφόρα είτε είναι ζημιογόνα. Μπορεί να ακούγεται σκληρό, αλλά πιστέψτε με, είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό. Μόλις προσπαθήσεις να αντιμετωπίσεις το πρόβλημα με εξαιρέσεις και ιδιαίτερη μεταχείριση, καταλήγεις σε αδιέξοδα.
Δυστυχώς, εμείς εδώ στην Ελλάδα ακόμα δεν το έχουμε αντιληφθεί αυτό. Εκεί, όμως που πρέπει να έχουμε παγκόσμια πρωτοπορία είναι η περιπτωσιολογία στις συντάξεις. Δώσαμε τα ρέστα μας και βγάλαμε τα μάτια μας. Η περιπτωσιολογία είναι ο αθεράπευτος καρκίνος της πληροφορικής και η συντήρηση της παραλυτικής γραφειοκρατίας!
Υ. Γ. Παρακαλώ, δείτε τι γίνεται με την προσπάθεια της κυβέρνησης να λύσει το πρόβλημα της φοροδιαφυγής των ελευθέρων επαγγελματιών. Ολοι ζητάνε εξαιρέσεις και ιδιαίτερη μεταχείριση!
Οι φοροαπαλλαγές δημιουργούν και πρόσθετα προβλήματα και βοηθούν τη φοροαποφυγή.
Ο κ. Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.