Οι τέσσερις παράγοντες που άνοιξαν την «ψαλίδα»

Οι ανώτερες οικονομικές επιδόσεις των ΗΠΑ, ειδικά από το ξέσπασμα της πανδημίας και μετά, μπορούν να εξηγηθούν από τέσσερις κύριους παράγοντες, επισημαίνει η Αριαν Κέρτις, οικονομολόγος της Capital Economics.

Πρώτον, η κρατική υποστήριξη κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν μεγαλύτερη στις ΗΠΑ από ό,τι σε άλλες οικονομίες. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, τα δημοσιονομικά μέτρα ανήλθαν σε περίπου 25% του ΑΕΠ στις ΗΠΑ, σε σύγκριση με 19% στο Ηνωμένο Βασίλειο και 11% κατά μέσον όρο στις μεγάλες οικονομίες της Ευρωζώνης. Ο συνδυασμός της επιτάχυνσης της κρατικής στήριξης και της μείωσης των δαπανών για υπηρεσίες κατά τη διάρκεια του lockdown επέτρεψε στα νοικοκυριά να συγκεντρώσουν ένα μεγάλο απόθεμα «υπερβάλλουσας αποταμίευσης» την περίοδο της πανδημίας.

Οχι μόνον η κρατική στήριξη ήταν αρχικά μεγαλύτερη στις ΗΠΑ, αλλά τα νοικοκυριά στις ΗΠΑ ήταν πιο πρόθυμα από εκείνα στην Ευρώπη να μειώσουν αυτές τις «υπερβολικές αποταμιεύσεις». Πράγματι, τα νοικοκυριά στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν αυτές τις αποταμιεύσεις τα τελευταία δύο χρόνια, όπως αποδεικνύεται από την πτώση του καθαρού επιτοκίου δανεισμού –που μετράει τις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών μετά τις συνολικές δαπάνες– κάτω από τον μέσο όρο πριν από την πανδημία. Αλλά στην Ευρωζώνη τα καθαρά επιτόκια δανεισμού μετά βίας έπεσαν κάτω από τα προ πανδημίας επίπεδα.

Οι ευρωπαϊκές οικονομίες γνώρισαν επίσης ένα σημαντικό εμπορικό σοκ μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις αρχές του 2022. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, η Ευρωζώνη είναι καθαρός εισαγωγέας ενέργειας. Η τιμή του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου αυξήθηκε σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, πάνω από 18 φορές τον μέσο όρο του 2018-19, σε σύγκριση με μια περίπου τριπλάσια αύξηση της τιμής του αμερικανικού φυσικού αερίου. Αυτό οδήγησε σε απότομη άνοδο του πληθωρισμού των τιμών καταναλωτή και παραγωγού, επιβαρύνοντας σε μεγάλο βαθμό τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.

Τα παραπάνω εξηγούν γιατί τα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών διατηρήθηκαν καλύτερα στις ΗΠΑ, δίνοντας τη θέση τους σε ισχυρότερες καταναλωτικές δαπάνες από ό,τι σε άλλες προηγμένες οικονομίες.

Ωστόσο και η πλευρά της προσφοράς της οικονομίας ήταν επίσης ιδιαίτερα αδύναμη σε άλλες προηγμένες οικονομίες και ειδικά στις ευρωπαϊκές. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στη Γαλλία και στη Γερμανία, για παράδειγμα, όπου η αύξηση της παραγωγικότητας ήταν κατά μέσον όρο αρνητική τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Αντίθετα, η αύξηση της παραγωγικότητας παρέμεινε ισχυρή στις ΗΠΑ και μάλιστα επιταχύνθηκε προς τα τέλη του 2023.

Οχι µόνο η κρατική στήριξη ήταν αρχικά µεγαλύτερη στις ΗΠΑ, αλλά και τα νοικοκυριά ήταν πιο πρόθυµα από εκείνα στην Ευρώπη να µειώσουν τις «υπερβολικές αποταµιεύσεις».