Ποια ελληνική ανθεκτικότητα;
Ολοι όσοι παρακολούθησαν από κοντά τα πρώτα στάδια της κατάστασης που ακολούθησε τη χρεοκοπία του 2010 θα θυμούνται τη διορατικότητα με την οποία ο Μαρκ Μαζάουερ προέβλεψε ότι η ελληνική κρίση ήταν ένα πρώτο τεστ για τη Δύση σε πολλαπλά επίπεδα. Αντιλαμβανόταν ο Μαζάουερ ήδη εκείνα τα χρόνια, πολύ περισσότερο όσο πλησίαζε το 2015, ότι η Ελλάδα δεν ήταν ένα «αποσυνάγωγο» κράτος, αλλά ο πιο αδύναμος κρίκος στο ευρισκόμενο υπό πίεση μεταπολεμικό δυτικό οικοδόμημα ισχύος και αξιών. Στην πολύ σημαντική ομιλία του στο πλαίσιο του συνεδρίου που συνδιοργάνωσαν η «Κ», το ΜΙΕΤ, το LSE και το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, ο Μαζάουερ έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην ανθεκτικότητα της ελληνικής κοινωνίας ως φαινομένου που επέτρεψε στην Ελλάδα των 200 πρώτων ετών να αντέξει σε κρίσεις και πιέσεις, σημείωσε, ωστόσο, ότι στο μέλλον «δεν θα ήταν συνετό να βασίζεται μόνο σε αυτήν».
Οι διατυπώσεις του Μαζάουερ έχουν τη σημασία τους αν τις δει κάποιος με το βλέμμα στο 2024 και όχι ψηλαφώντας τις πολιτικές και κοινωνικο-οικονομικές μεταβολές του 19ου και του 20ού αιώνα. Η Ελλάδα είναι μια χώρα στο σταυροδρόμι δύο κόσμων: ενός νεανικού και ενός γερασμένου. Ενός δημοκρατικού και ενός αυταρχικού. Ενός αναδυόμενου και ενός κόσμου που υποχωρεί. Η Ελλάδα έδειξε ανθεκτικότητα σε έναν κόσμο που βρέθηκε επανειλημμένως στην πλευρά των νικητών, κυριολεκτικά στη «σωστή πλευρά της Ιστορίας» και όχι με τον τρόπο που κακοποιείται για πρόσκαιρους πολιτικαντισμούς αυτό το κλισέ. Η ανθεκτικότητα δοκιμάζεται με τρόπους των οποίων την εξέλιξη μπορούμε να ιχνηλατήσουμε, όπως είναι οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις και η άνοδος του περιφερειακού αναθεωρητισμού. Αλλά και με τρόπους δομικά διαφορετικούς και άνευ προηγουμένου, όπως ο αυξανόμενος ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ζωής και εμπειρίας, που λειτουργεί ως μία ακόμη απολύτως αχαρτογράφητη μεταβλητή. Η γεωπολιτική ανθεκτικότητα, εθνικά και συλλογικά, κρύβει μέσα της ένα περιεχόμενο που δεν είναι καθόλου θεωρητικό. Είναι η δημιουργία τρόπων αντίδρασης σε στρατηγικές ανακατατάξεις, οι οποίες, βεβαίως, δεν είναι ειρηνικές αλλά ποικιλοτρόπως βίαιες.
Προφανώς, μέσα σε όλο αυτό το περιβάλλον πιθανώς ιστορικών ανακατατάξεων, η Ελλάδα είναι μικρή, αλλά όπως ο Μαζάουερ έχει δείξει, και πολύ συμβολικής σημασίας για το δυτικό οικοδόμημα. Μπορεί να αντέξει η Ελλάδα άλλο ένα σοκ σε –ας πούμε– πέντε-δέκα χρόνια από σήμερα; Αν συνεχίσουμε να κινούμαστε με όρους υποτιθέμενης ευημερίας (για λίγους) και προώθησης της δουλειάς που πρέπει να γίνει σήμερα για τους επόμενους, τότε η απάντηση είναι δυστυχώς πολύ αρνητική.