1917-20: ο Τύπος της εποχής
ΗΕλισάβετ Παπαχρήστου στο πολύ πρόσφατο «Ο αντιβενιζελισμός (1917-1920), εκδ. Ασίνη, γράφει ότι την περίοδο του Εθνικού Διχασμού ο ημερήσιος Τύπος «συνέβαλε στην πόλωση του πολιτικού κλίματος» είτε υποστήριζε τη μία είτε την άλλη πλευρά.
Οσον αφορά τον αντιβενιζελικό Τύπο, που από το 1917 και μετά στηρίζει τους ηττημένους του Διχασμού, παρατηρείται το εξής ενδιαφέρον: μολονότι έως την εκδίωξη του Κωνσταντίνου είχε συσπειρωθεί γύρω από τον βασιλιά, μετά την απομάκρυνσή του, «ακολούθησε μετριοπαθή στάση στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής».
Η Ελισάβετ Παπαχρήστου μελετά πέντε «κατεξοχήν αντιπολιτευόμενες εφημερίδες» που δεν έχουν μελετηθεί συστηματικά προηγουμένως. Αφήνει απ' έξω την «Καθημερινή», «ακραιφνές έντυπο του αντιβενιζελισμού»,
αφενός επειδή έχει μελετηθεί συστηματικά, αφετέρου διότι αρχίζει να εκδίδεται το 1919. Ετσι, εστιάζει στις εφημερίδες:
• «Αθήναι»: Ιδρυθείσα το 1902 από τον Γ. Πωπ, έμπειρο δημοσιογράφο και πολιτικό. Παρά την αρχική στήριξή του στον Βενιζέλο, θα έρθει σε ρήξη μαζί του. Ωστόσο, την περίοδο 1917-20 «στηρίζει την κυβέρνηση στα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής και συστρατεύεται με τους ανεξάρτητους, υποδαυλίζοντας τη συσπειρωτική κίνηση της Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως». Η εφημερίδα αυτή διέκοψε την έκδοσή της το μοιραίο 1922.
• «Εμπρός»: Ιδρυθείσα το 1896 από τον Δημήτριο Καλαποθάκη, πρωτοπόρο εκδότη, και με συνεργάτες όπως ο Γρηγόριος Ξενόπουλος και ο Εμμανουήλ Ροΐδης. Μετά τον θάνατο του Καλαποθάκη, περιήλθε στο συγκρότημα της «Πρωινής» και της «Εσπερινής» του Π. Γιάνναρου, μέχρι το 1930, οπότε και ανεστάλη η έκδοσή της, για να επανεκδοθεί από το 1945 έως το 1969.
• «Αστραπή»: Η πιο «λαϊκή» από τις τρεις έως τώρα, ιδρυθείσα το 1901. Ενας από τους εκδότες της, ο Κωνσταντίνος Γιολδάσης, θα εκτοπιστεί στην Κορσική το 1917 (όπου είχε εκτοπιστεί και ο Δ. Γούναρης). Από τα φανατικότερα αντιβενιζελικά έντυπα, έπαψε και αυτή να εκδίδεται το 1922.
• «Εσπερινή»: Ιδρυθείσα το 1903 από τον Π. Γιάνναρο, με πιο λαϊκιστικό, θα λέγαμε σήμερα, προφίλ. Ξεκίνησε βενιζελική για να
περάσει το 1915 στην αντίπερα όχθη. Αντεξε έως το 1935. • «Σκριπ»: Ιδρυθείσα το 1895 από τον Ευάγγελο Κουσουλάκο, διευθυντή του γραφείου της Βουλής και του Εθνικού Τυπογραφείου. Το 1903 ο Κουσουλάκος πεθαίνει και τη διεύθυνσή της αναλαμβάνει ο Γρηγόριος Ευστρατιάδης, νομικός και βουλευτής Λέσβου από το 1915. Το 1918, ο Ευστρατιάδης προφυλακίζεται, οπότε και η εφημερίδα παύει να εκδίδεται. Επανέρχεται το 1920, χρονιά επικράτησης των αντιβενιζελικών. Εκλεισε το 1930.
Οπως σημειώνει η Ελισάβετ Παπαχρήστου, η «μελέτη του αντιβενιζελικού Τύπου επιτρέπει σταδιακά να δούμε την εξέλιξη του πολιτικού λόγου σε κάθε έντυπο, τη μεταβολή της γραμμής των εφημερίδων, από το 1918 έως τις εκλογές του 1920, και τις συγκρούσεις που ανέκυψαν εντός του αντιβενιζελικού συνασπισμού».