Στον καιρό του Λάκη Παπαστάθη και στα παρασκήνια της δημιουργίας
«Αν σε ζωγράφιζα, θα σε αναπαριστούσα με τον σκούφο στο κεφάλι, τα μακριά σου πόδια ανεβασμένα στο γραφείο με τις μπότες και την πλάτη της καρέκλας γερμένη λίγο προς τα πίσω σε ρεμβασμό». Ηταν συγκινημένη η στιχουργός Λίνα Νικολακοπούλου όταν μίλησε για τον Λάκη Παπαστάθη, με αφορμή τον ένα χρόνο από τον θάνατό του.
Σαν σήμερα, λοιπόν, 8 Μαρτίου του 2023, πέθανε σε ηλικία 80 ετών ο «σκηνοθέτης του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου που αγαπάει το ευρωπαϊκό σινεμά και την ελληνική λογοτεχνία», όπως αυτοπροσδιοριζόταν. Συνέθετε διαρκώς αυτά τα δύο είτε σκηνοθετούσε ταινίες είτε έγραφε βιβλία. Και βέβαια είναι ο άνθρωπος που άφησε πίσω του περίπου 400 εκπομπές, εμπνευστής και εκτελεστής, μαζί με τον Τάκη Χατζόπουλο, του ιστορικού «Παρασκηνίου» της ΕΡΤ. Ενα «θησαυροφυλάκιο σημαντικών Ελλήνων του 20ού και του 21ου αιώνα», μαζί με μια ομάδα σκηνοθετών που με πάθος και αφοσίωση «ήθελαν να αρθρώσουν την πρόταση ενός τηλεοπτικού ντοκιμαντέρ».
Μέλη αυτής της ομάδας, και άλλοι που γνώρισαν και αγάπησαν τον Λάκη, συναντήθηκαν διαδικτυακά με πρωτοβουλία του «Ομίλου Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη», σε μια εκδήλωση, ένα πηγαίο και φορτισμένο μνημόσυνο, που επιμελήθηκαν ο Περικλής Χούρσογλου και η Εμμυ Παπαβασιλείου.
Πρώτη πήρε τον λόγο η τότε 19χρονη φοιτήτρια του Παντείου, και σήμερα δημοφιλής Λίνα Νικολακοπούλου, απευθύνοντας μια επιστολή στον Λάκη Παπαστάθη. Δούλεψε κοντά του 10 χρόνια «μπαινοβγαίνοντας στη Cinetic, φτιάχνοντας καφέδες», αποκτώντας την αρμοδιότητα του μοντέρ αρνητικών και βοηθού σκηνοθέτη. «Σε καλύτερο κολέγιο δεν θα μπορούσα να έχω βρεθεί... Ακουγα αναλύσεις από φιλμ που δεν είχε ακούσει κανείς στα 19 του χρόνια. Προνομιούχα. Οσο μου άρεσαν οι κουβέντες εκεί μέσα άλλο τόσο μου άρεσαν και οι σιωπές. Μακάρι όλα τα “παρασκήνια” της ζωής και της δημιουργίας να ήταν έτσι», κατέληξε.
Με την ίδια τρυφερότητα και αναγνώριση, μοιράστηκαν όλοι οι συμμετέχοντας αυτήν την πολύτιμη και καθοριστική εμπειρία ζωής. Ο σκηνοθέτης Μάνος Ευστρατιάδης επισήμανε κάτι κομβικό: τη σημασία που είχαν οι παρέες εκείνη την εποχή. «Το Παρασκήνιο ήταν και οι ιστορίες μιας παρέας. Ζούσαμε μαζί από το πρωί μέχρι το βράδυ», είπε. Οι σκηνοθέτες Κατερίνα Ευαγγελάκου και Περικλής Χούρσογλου, στενοί συνεργάτες του, μίλησαν για τον «δάσκαλο Λάκη» και τα «ωραία χρόνια της Cinetic»· ο ηθοποιός Δημήτρης Καταλειφός εξιστόρησε τα γυρίσματα του «Θεόφιλου»· ο συγγραφέας Γιάννης Κιουρτσάκης ανέτρεψε τον χαρακτηρισμό του Παπαστάθη ως «Ελληνοκεντρικού» υπογραμμίζοντας ότι «γεφύρωνε τις διαφορετικές παραδόσεις του νεοέλληνα κρατώντας όμως πάντα μια απόσταση και από τη λαϊκή αφέλεια και από την αστική σοβαροφάνεια».
Ο φίλος του, ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης περιέγραψε το σπίτι του Παπαστάθη ως «μικρό μουσείο», γεμάτο έργα που συνέλεγε (πίνακες, βιβλία, περιοδικά) έχοντας με όλα μια ειδική σχέση· ο διευθυντής φωτογραφίας Γιώργος Αργυροηλιόπουλος μίλησε από την «πλευρά του συνεργείου», κι ακόμη ο ηθοποιός Χρήστος Χατζηπαναγιώτης και η πανεπιστημιακός Παναγιώτα Μήνη κατέγραψαν πτυχές και μορφές της προσωπικότητάς του.
Η εκδήλωση θα ήταν ελλιπής χωρίς το «κλείσιμο» του Παντελή Βούλγαρη. Χωρίς την παλλόμενη από τη συγκίνηση φωνή του να διαβάζει ένα απόσπασμα από τη «Γυναίκα της Ζάκυθος» του Σολωμού, τις Μεσολογγίτισσες. Οπως είπε, «τους ένωναν πολλά με τον Λάκη».