Τραγούδι με το ζόρι
Το πολιτιστικό προϊόν δεν προστατεύεται με καταναγκασμούς. Το ελληνικό τραγούδι, το οποίο δεν είναι ένα πράγμα, αλλά πολλά και όχι απαραιτήτως άξια προστασίας στο σύνολό τους, δεν θα ακμάσει ούτε θα ακουστεί περισσότερο με το ζόρι. Η τέχνη θέλει, βέβαια, πολλή βοήθεια και πολλά λεφτά (τίποτα δεν παράγεται χωρίς κόπο και έξοδα), αλλά η διάδοσή της προϋποθέτει, εκτός των άλλων, συναίνεση και ελευθερία επιλογών. Καλό είναι να σε βρίσκει στα μισά του δρόμου ή να σε βοηθάει να τη βρεις, αλλά το να σε κυνηγάει είναι κωμικό και μάλλον ατελέσφορο. Σ’ αυτήν την περίπτωση, η τέχνη γίνεται κάτι άλλο: προπαγάνδα, πλύση εγκεφάλου, εθισμός. Το νομοσχέδιο για το ελληνικό τραγούδι, πάντως, άκουσε περισσότερες κατάρες απ’ όσες του άξιζαν. Η αλήθεια είναι ότι οι ποσοστώσεις που προβλέπει υπέρ του ελληνόφωνου τραγουδιού είναι ως επί το πλείστον προαιρετικές και κινούνται σε επίπεδο παροχής κινήτρων (ραδιόφωνο), ενώ οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι ποσοστώσεις γίνονται υποχρεωτικές (χώροι αναμονής και ασανσέρ, για παράδειγμα) φαίνονται σχετικά ανώδυνες. Ωστόσο, είτε βρίσκει κανείς το νομοσχέδιο θεμιτό είτε αθέμιτο, δεν μπορεί να αποφύγει το κρίσιμο ερώτημα: θα βοηθηθεί το ελληνικό τραγούδι από τέτοιες παρεμβάσεις; Iσως θα ήταν από την πλευρά του υπουργείου λίγο πιο ειλικρινές να αλλάξει την αιτιολόγησή του: αυτή δεν είναι μία νομοθετική πρωτοβουλία για το καλό του τραγουδιού, αλλά για το οικονομικό συμφέρον των τραγουδοποιών. Και αυτό κατανοητό θα ήταν.
Ποιοι διαμαρτύρονται;
Από όσους χλεύασαν το νομοσχέδιο ως υπερβολικά κρατικιστικό, αντιφιλελεύθερο ή ακόμη και χουντικό(!), περισσότερη απορία προκαλούν εκείνοι που πριν από όχι και τόσο πολύ καιρό διακήρυσσαν με υστερικό πάθος την ανάγκη ενίσχυσης των καλλιτεχνών· εκείνοι που περιέφεραν σε ψηφιακά και υλικά πεδία έκφρασης μια γκρίνια διαρκείας για το πόσο μισεί η κυβέρνηση την καλλιτεχνική δημιουργία, πόσο απεχθάνεται τους δημιουργικούς ανθρώπους, πόσο υψηλής τάσης είναι το φορτίο της εκδικητικότητάς της απέναντι στις κοινωνικές ομάδες που δεν την ψηφίζουν (δηλαδή, τους καλλιτέχνες). Αν μια κυβέρνηση είναι κακή όταν δεν βοηθάει και παραμένει κακή όταν βοηθάει, ίσως το πρόβλημα δεν το έχει αυτή και ίσως το ζητούμενο των κριτών της δεν είναι στ’ αλήθεια η βοήθεια. Αυτοί που δικαιούνται να διαμαρτύρονται, από την άλλη, είναι όσοι τάσσονται σε κάθε περίπτωση κατά των ρουσφετολογικών παροχών τέτοιου είδους, λιγότερο ή περισσότερο καμουφλαρισμένων με τον μανδύα της πολιτιστικής ευεργεσίας. Αυτοί θα αναρωτηθούν, και μάλλον δεν θα πάρουν απάντηση: θα τύχει άραγε παρόμοιων παρεμβάσεων και ο τομέας του βιβλίου ή του κινηματογράφου; Θα άξιζε τον κόπο κάτι τέτοιο;
Το πρόβλημα και η λύση
«Είναι γνωστό ότι το ελληνικό τραγούδι έχει πρόβλημα», δήλωσε η υπουργός επιχειρώντας να στηρίξει το νομοσχέδιο, όμως δεν εξήγησε πώς ακριβώς θα ενισχυθεί το «ελληνικό τραγούδι» μέσω του νομοσχεδίου. Είναι η είσπραξη περισσότερων χρημάτων από τα δικαιώματα της μουσικής αυτό που θα λύσει το πρόβλημα του τραγουδιού ή η απόπειρα γιγάντωσής του «σε μια παγκοσμιοποιημένη εποχή», όπου «το ξενόγλωσσο τραγούδι επεκτείνεται»; Για να εντοπίσουμε τη λύση του προβλήματος, θα ήταν σκόπιμο να ορίσουμε πρώτα το πρόβλημα. Αν το πρόβλημά μας είναι οι χαμηλές εισπράξεις των καλλιτεχνών, ας το πούμε ευθέως κι ας κάνουμε ό,τι είναι απαραίτητο ώστε αυτές να αυξηθούν με δίκαιο τρόπο. Αν το πρόβλημά μας είναι ότι το ελληνικό τραγούδι φθίνει, αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακό· μπορεί να φθίνει επειδή είναι χαμηλού επιπέδου και αναντίστοιχο με τις ανάγκες των ακροατών του· μπορεί να βρίσκεται στην κατάσταση που του αξίζει. Το να επιβάλλουμε, ακόμη και με ήπια μέσα, ένα αγαθό που έχει απορριφθεί, μοιάζει με τιμωρία εκείνων που το απέρριψαν και με επιβράβευση όσων οδήγησαν στην παρακμή του. Eχει ενδιαφέρον ο παραλληλισμός των ποσοστώσεων με εκείνες που τηρούνται σε άλλες πολιτισμένες χώρες. Ακόμη περισσότερο ενδιαφέρον, βέβαια, έχει το πόσο πιο πολιτισμένες είναι οι χώρες αυτές.