Πέφτει και κυλιέται σαν ζάρι
Ας κάνουμε ένα rewind στον χρόνο. Το επετειακό 2024 βοηθάει σε αυτό. Ας γυρίσουμε, λοιπόν, στο 2004 στην τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων Αθήνα 2004. Υπάρχει διαθέσιμη στο Διαδίκτυο για όποιον ενδιαφέρεται για μια γρήγορη επανάληψη.
Αρχίζει με τη συγκομιδή των σπαρτών και τον Χρόνη Αηδονίδη να τραγουδά, κλείνει με τον Διονύση Σαββόπουλο και μια πλειάδα από σταρ του ελληνικού τραγουδιού. Είσοδος, με δημοτικούς χορούς, ζουρνάδες, κουδουνοφόρους, μια Ελλάδα αρχαϊκή και διονυσιακή. Αλλά ο τελετάρχης, Δημήτρης Παπαϊωάννου, επιφυλάσσει στη συνέχεια, την έκπληξη: Πάριος, Μαρινέλλα, «Aναψε το τσιγάρο, δώσ' μου φωτιά», τα μπουζούκια, η τοπ ελληνική διασκέδαση, επί της ορχήστρας του καλατράβειου σταδίου. Λαμέ φουστάνια, τσιφτετέλια, λουλούδια, τσακίρ κέφι. Το ελληνικό καλοκαίρι συμβολοποιείται με ένα Ντάτσουν που εισβάλλει στον χώρο γεμάτο καρπούζια και την ανάλογη συνοδεία από Ρομά. «Εικόνες από την Ελλάδα του σήμερα», σχολιάζουν οι δύο τηλεοπτικοί παρουσιαστές. Το σκηνικό αλλάζει και «Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι», Μάνος Χατζιδάκις από τη Χαρούλα Αλεξίου, η Δήμητρα Γαλάνη, ο Γιώργος Νταλάρας και «Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα». Eνα μακρύ επίμηκες τραπέζι θα στρωθεί για να φτάσει και το γλέντι στην κορύφωσή του υπό τους ήχους του Ζορμπά. Πρωτοψάλτη, Βίσση, Ρέμος, Αρβανιτάκη και όχι μόνο.
Γράφει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου στο site του: «Στόχος μου ήταν να διοργανώσω την τελετή λήξης σαν μια γιορτή λαϊκής μουσικής και χορού, στοιχεία που στην Ελλάδα έχουν τις ρίζες τους στις βακχικές τελετές της αρχαιότητας. Οι δύο τελετές είχαν σχεδιαστεί ως αντίβαρο η μία της άλλης: ένα απολλώνιο άνοιγμα και ένα διονυσιακό κλείσιμο – πνεύμα και σάρκα. Θα έπρεπε να είχα τολμήσει να τραβήξω πιο πολύ στα άκρα το δεύτερο μέρος της εξίσωσης και να εστιάσω περισσότερο στις πιο άγριες μορφές της λαϊκής παράδοσης που, όλως παραδόξως, ακόμη επιζούν».
Είκοσι χρόνια και δυο γενιές μετά, η αποτύπωση της Ελλάδας σε ένα άλλου είδους θέαμα διεθνούς εμβέλειας, όπως η Eurovision, περνάει στα χέρια της Μαρίνας Σάττι. Και υπάρχουν ακόμη κοινές αναφορές, επιβιώνουν αυτές ακριβώς οι πιο «άγριες μορφές λαϊκής παράδοσης» στο βίντεο κλιπ για την παρουσίαση του τραγουδιού της, «Ζάρι». «Λαϊκής», με όρους του 2024. Η πολύ ταλαντούχα Μαρίνα Σάττι ραπάρει σε ρυθμούς Balkan, τραπ, χιπ χοπ και ποπ. Συνεργαζόμενη με αναγνωρισμένους καλλιτέχνες της ραπ, Eλληνες και ξένους, βάζοντας και τις δικές της μουσικές αναφορές. Στην αρχή ακούγονται «πειραγμένες» οι νότες του Ζορμπά, ύστερα το σύνολο απογειώνεται μουσικά και, κυρίως, εικαστικά. Oσο και να δυσφόρησε ένα μέρος των σοσιαλμιντιακών σχολιαστών, να κρίθηκε αρνητικά το τραγούδι, η πραγματικότητα είναι εκεί, με τις προσλαμβάνουσες ενός 37χρονου κοριτσιού και των νεότερων ή συνομήλικων δημιουργών που συνέβαλαν στο αποτέλεσμα. Ο νεαρός, βραβευμένος, Αυστραλός σκηνοθέτης του βίντεο κλιπ Zac Dov Wiesel, είδε μια παραληρηματική εικόνα της Αθήνας, με όψεις πολύ οικείες σε αυτό που ξέρουμε αλλά δεν μας (πολυ)αρέσει να ξέρουν και οι άλλοι. Το συμπίλημα, μουσικό και εικαστικό, «πέφτει και κυλιέται σαν ζάρι». Χορευτικά μπροστά από το Ηρώδειο, τη Βουλή, το Μοναστηράκι, την Ακρόπολη, την Ομόνοια, περίπτερα, τσαρούχια, καλαματιανοί, περικεφαλαίες, τουριστικά αναμνηστικά, σουβλάκια, Καρυάτιδες, γύρος, κέφι, κλαρίνα, σέλφι μπροστά στο Καλλιμάρμαρο, σέλφι διαρκώς και παντού, «κι άσε να μας φέρει ό,τι θέλει μετά τα -τα-τα-τα».
«O στόχος είναι να πάμε όπως είμαστε», είπε η Μαρίνα Σάττι, αναφερόμενη στην επιλογή να έχει το κομμάτι ελληνικό στίχο, αλλά η φράση έχει τη σημασία της. Ετσι είμαστε; Οι ταχύτητες μέσα στα τελευταία 20 χρόνια εκτινάχτηκαν. Οι μεταπτώσεις και οι μετατοπίσεις από το ευφορικό 2004, τεκτονικές. Κι όμως, υπάρχει μια, αρραγής, νοητή γραμμή ανάμεσα στην τελετή λήξης των Ολυμπιακών και στο βίντεο κλιπ. Η απομάγευση είναι κοινός παρονομαστής. Η εστέτ εκδοχή ενός σπουδαίου και καταξιωμένου διεθνώς δημιουργού, όπως ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, περιέχει εν σπέρματι αυτό το οποίο η Σάττι μετασχημάτισε με τα δικά της υλικά, της γενιάς της, το έκανε ντελιριακό ποπ, ίσως και σαρκαστικό, τόσο που να μοιάζει με τρολάρισμα. Η «πειραγμένη» εκδοχή της Ελλάδας παραμένει, διαχρονικά, η πιο αυθεντική.
Υπάρχει μια, αρραγής, νοητή γραμμή ανάμεσα στην τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και στο βίντεο κλιπ της Μαρίνας Σάττι.