Μια χειρονομία σπάνιας ομορφιάς από τον χερ Χάιντν
Stabat Mater· ο σπαραγμός της Παναγίας μπροστά στον εσταυρωμένο Γιο της. Ο κύριος Γκρι έχει μια αδυναμία στα έργα αυτά, το κείμενο των οποίων πιθανώς να γράφτηκε τον 13ο αιώνα σε μοναστήρι Φραγκισκανών.
Το 1521 συμπεριλήφθηκε στον λειτουργικό κανόνα της Καθολικής Εκκλησίας, το Misale Romanum, αργότερα όμως αφαιρέθηκε, καθώς θεωρήθηκε ότι παραήταν «κοσμικό» στο πνεύμα. Το 1727 πια, ο Πάπας Βενέδικτος ΧΙΙΙ το επανέφερε. Είχαν ήδη προηγηθεί, χρονολογικά, μερικά από τα έργα που ο κύριος Γκρι εντάσσει στη μικρή λίστα με τα δέκα αγαπημένα του Stabat Mater: οι συνθέσεις των Αλεσάντρο και Ντομένικο Σκαρλάτι, του Αντόνιο Καλντάρα, του Αντόνιο Βιβάλντι (αριστούργημα).
Μετά τον «κανονισμό», ακολούθησε το πιο διάσημο Stabat Mater, αυτό του Τζοβάνι Μπατίστα Περγκολέζι, το 1736. Τριάντα χρόνια μετά, το 1767, έδωσε στην ανθρωπότητα ένα μεγαλειώδες Stabat Mater ο Φραντς Γιόζεφ Χάιντν (1732-1809). Ο λεγόμενος και «πατέρας της συμφωνίας» άφησε πίσω του μερικά σπουδαία έργα θρησκευτικής μουσικής, όχι μόνο λειτουργικά αλλά και ορατόρια, την αρχή όμως την έκανε με αυτό το σπάνιο έργο που παρουσίασε για πρώτη φορά τη Μεγάλη Παρασκευή του 1767, 17 Απριλίου, στο Αϊζενσταντ. Το 1771, διηύθυνε ο ίδιος το έργο στη Βιέννη, το οποίο ερμηνεύτηκε περισσότερο από είκοσι φορές έως το 1790.
Ο Χάιντν επανήλθε στο Stabat Mater του στα κατοπινά χρόνια, δίνοντάς του, με τη βοήθεια μαθητή του, πιο διευρυμένη ενορχήστρωση. Τα μουσικά γούστα άλλαζαν κάθε τόσο. Ο «μινιμαλισμός» του Περγκολέζι στα τέλη του 18ου αιώνα είχε περάσει. Η μουσική άλλαζε έτσι κι αλλιώς: τα κλαρινέτα που πρόσθεσε εκ των υστέρων ήταν κάτι άγνωστο το 1767 είτε στη Βιέννη είτε στο Αϊζενσταντ. Οταν ο γηραιός Χάιντν κατέγραψε όλα του τα έργα το 1805, το χαρακτήρισε «λατινικό ορατόριο».
Ο κύριος Γκρι μου προτείνει μια ερμηνεία και ηχογράφηση του έργου τελευταίας σοδειάς από τη δισκογραφική εταιρεία Pentatone: την εκδοχή του 1803, από τη χορωδία Zurcher Sing-Academie και την ορχήστρα Kammerorchester Basel, υπό τη διεύθυνση του εξαιρετικού Ρενέ Γιάκομπς. Σολίστ οι Μπιργκίτε Κρίστενσεν (υψίφωνος), Κριστίνα Χάμερστρεμ (άλτο), Στιβ Ντάβισλιμ (τενόρος) και Κρίστιαν Ιμλερ (βαθύφωνος). Ερμηνεία και ηχογράφηση που αναδεικνύει τη δραματικότητα αλλά και την παρηγορητική αύρα που δίνει ο Χάιντν στο έργο. Ο κύριος Γκρι στέκεται στο έξοχο μέρος του έργου Fac me vere tecum flere, απόηχο του οποίου διακρίνει στο ασύλληπτο Et incarnatus est, μέρος ενός άλλου κορυφαίου θρησκευτικού έργου, της Μεγάλης Λειτουργίας σε ντο ελάσσονα Κ 427 που ο Μότσαρτ συνέθεσε το 1783. «Εξαίρετο είναι και το Stabat Mater που ο Ροσίνι συνέθεσε μετά τις όπερές του», λέει ο κύριος Γκρι, ο οποίος ξεχωρίζει και δύο Stabat του 20ού αιώνα: του Φρανσίς Πουλένκ και το πιο πρόσφατο του Αρβο Περτ. Αλλά, επί του παρόντος, ακούμε το εκστατικό φινάλε του Stabat Mater του Χάιντν, το Paradisi gloria: ο πόνος μένει πίσω, η ζωή εξυψώνεται σε άλλους ουρανούς.
Paradisi gloria: ο πόνος μένει πίσω, η ζωή εξυψώνεται σε άλλους ουρανούς.