Πόσο μπλοφάρει o Πούτιν για τη χρήση των πυρηνικών όπλων

Μια πυρηνική έκρηξη οδηγεί σε εκατ. βαθμούς Κελσίου δημιουργώντας συνθήκες πιο θερμές και από την επιφάνεια του Ηλιου. Αντίστοιχες θερμοκρασίες λαμβάνει και η γεωπολιτική ανάλυση για το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού πολέμου.

Αν και η εισβολή στην Ουκρανία –μαζί με όσα τη συνοδεύουν– συνιστά από μόνη της παραβίαση του διεθνούς δικαίου, κανείς δεν θέλει να πιστέψει ότι η Ρωσία θα φτάσει στο σημείο να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα. Ομως, όσο υπάρχουν πυρηνικά όπλα μπορούν και να χρησιμοποιηθούν. Στην πιθανότητα αυτή άλλωστε βασίζεται και η έννοια της πυρηνικής αποτροπής.

Σύμφωνα με την ICAN, τη Διεθνή Καμπάνια για την Κατάργηση των Πυρηνικών, η Ρωσία κατέχει σήμερα σχεδόν 6.000 πυρηνικά όπλα. Διαθέτει έτσι το μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο –ακολουθούν οι ΗΠΑ σε απόσταση αναπνοής–, το οποίο επιχειρησιακά μπορεί να εξαπολύσει με πυραύλους ξηράς, υποβρύχια ή αεροπλάνα.

Το 2022 η Ρωσία δαπάνησε σχεδόν 10 δισ. δολάρια για την ανάπτυξη και τη συντήρηση των πυρηνικών όπλων της, τα οποία φέρουν καταστροφική δυνατότητα από 10 έως εκατοντάδες κιλοτόνους ΤΝΤ. Η χρήση ακόμη και ενός από τα «μικρότερα» πυρηνικά όπλα, τα λεγόμενα τακτικά, θα είχε καταστροφικές συνέπειες. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι η βόμβα της Χιροσίμα, η οποία προκάλεσε τον θάνατο 140.000 ανθρώπων το 1945, είχε απόδοση 15 κιλοτόνους ΤΝΤ.

Τακτικά είναι τα πυρηνικά όπλα τα οποία δεν έχουν ταξινομηθεί ως στρατηγικά σύμφωνα με τις συμφωνίες ελέγχου όπλων ΗΠΑ - Ρωσίας (SALT, SORT, START). Συνήθως υποδηλώνουν τα όπλα που σχεδιάστηκαν

για το πεδίο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ομως τα ανεπτυγμένα τακτικά όπλα στην Ευρώπη μπορούν να έχουν εκρηκτικές αποδόσεις έως και 300 κιλοτόνους, 20 φορές μεγαλύτερες από την έκρηξη της Χιροσίμα.

Το χρονικό των απειλών

Η απειλή του Βλαντιμίρ Πούτιν για χρήση πυρηνικών, ως απάντηση στις δηλώσεις του Εμανουέλ Μακρόν για το σενάριο παρουσίας Ευρωπαίων στρατιωτών στην άμυνα της Ουκρανίας, δεν ήταν καινούργια.

• Τον Απρίλιο του 2022, μετά τη συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν και του προέδρου της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ είχε δηλώσει ότι περαιτέρω υποστήριξη της Ουκρανίας θα μπορούσε να οδηγήσει στο σενάριο ενός Γ΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το οποίο θα περιελάμβανε πλήρες οπλοστάσιο όπλων.

• Στη συνέχεια, μετά την αποστολή αρμάτων μάχης από τη Γερμανία στην Ουκρανία, ο Πούτιν δήλωσε ότι οποιαδήποτε στρατιωτική πρόκληση από τρίτη χώρα θα προκαλούσε άμεση και επιτακτική αντίδραση της Μόσχας, η οποία θα ήταν δυνατή με το μοναδικό πυρηνικό οπλοστάσιο της Ρωσίας.

• Επειτα, ανακοινώνοντας μερική επιστράτευση για τις ανάγκες

της στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουκρανία, ο Πούτιν είπε ότι η Ρωσία θα χρησιμοποιούσε όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της προκειμένου να υπερασπιστεί τα εδάφη της, προειδοποιώντας μάλιστα ότι η απειλή του δεν ήταν μπλόφα.

• Στην πορεία ο Λαβρόφ δεν απέκλεισε τη χρήση πυρηνικών όπλων για την υπεράσπιση των προσαρτημένων ουκρανικών εδαφών. Από την πλευρά του ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ προειδοποίησε ότι τυχόν ουκρανικές επιθέσεις σε θέσεις εκτόξευσης πυραύλων εντός της Ρωσίας, με όπλα που προμηθεύονται από τις ΗΠΑ και

τους συμμάχους τους, θα διακινδύνευαν μια πυρηνική απάντηση της Μόσχας. Σε αυτό το πλαίσιο επικαλέστηκε την παράγραφο 19 του πυρηνικού δόγματος της Ρωσίας, το οποίο καθορίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες η χώρα θα χρησιμοποιούσε πυρηνικό όπλο: αν δεχόταν πυρηνική επίθεση ή επίθεση με όπλα μαζικής καταστροφής, ή αν δεχόταν επίθεση με συμβατικά όπλα «όταν απειλείται η ίδια η ύπαρξη του κράτους».

• Τον Οκτώβριο του 2022, ο υπουργός Αμυνας της Ρωσίας Σεργκέι Σοϊγκού κατηγόρησε την Ουκρανία ότι προετοίμαζε ραδιενεργή βρώμικη βόμβα, προκαλώντας

στη Δύση την ανησυχία ότι η Μόσχα έστρωνε το έδαφος για να χρησιμοποιήσει η ίδια ένα αντίστοιχο όπλο. Σημειωτέον, μετά από αίτημα της Ουκρανίας, η ΙΑΕΑ διενήργησε έρευνα από την οποία δεν προέκυψε κάποια αντίστοιχη δραστηριότητα στη χώρα.

• Τον Φεβρουάριο του 2023, ο Πούτιν ανακοίνωσε ότι η Ρωσία αναστέλλει τη συμμετοχή της στην τελευταία εναπομείνασα διεθνή συμφωνία για τα πυρηνικά (New START). Τον Μάρτιο του 2023 ο Πούτιν γνωστοποίησε την πρόθεσή του να τοποθετήσει ρωσικά τακτικά πυρηνικά όπλα στη Λευκορωσία. Τον ίδιο μήνα, ο δημοσιογράφος Ντμίτρι Μουράτοφ, βραβευθείς με το Νομπέλ Ειρήνης το 2021, προειδοποίησε για κρατική προπαγάνδα στο εσωτερικό της Ρωσίας, η οποία εξοικειώνει τους Ρώσους πολίτες με την ιδέα ότι ο πυρηνικός πόλεμος δεν είναι κακό πράγμα.

• Τον Ιούνιο του 2023, ο Ρώσος πολιτικός επιστήμονας Σεργκέι Καραγκάνοφ πρότεινε τη χρήση πυρηνικών κατά των ευρωπαϊκών κρατών-μελών του ΝΑΤΟ.

Στο μυαλό του «τσάρου»

Η αλήθεια είναι ότι η κατοχή πυρηνικών όπλων δεν αποσκοπεί στη διενέργεια ενός πυρηνικού πολέμου, αλλά στην αποτροπή του. Ομως η ρητορική του Κρεμλίνου στην περίπτωση της Ουκρανίας σπάει ένα από τα ταμπού που επικράτησαν ακόμη και σε λεκτικό επίπεδο στις σύγχρονες μορφές σύγκρουσης.

Ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι η απειλή ενός πυρηνικού χτυπήματος είναι σήμερα πιο επικίνδυνη από οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.

Η άτυπη συμφωνία των πυρηνικών δυνάμεων, όπως την είδαμε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στηρίζεται ούτως ή άλλως σε μια λεπτή ισορροπία τρόμου.

Σημειωτέον, το διεθνές δίχτυ ασφαλείας μέσα από αντίστοιχες

συνθήκες και συμφωνίες πλέον έχει σχεδόν εκλείψει. Η μοναδική διαθέσιμη είναι η New START –η Ρωσία την ανέστειλε πέρυσι–, η οποία τον Φεβρουάριο του 2026 πρόκειται να λήξει.

Οι κόκκινες γραμμές

Ομως, τι θα ερμηνεύει κάθε φορά στην πράξη η ηγεσία της Ρωσίας ως «υπαρξιακή απειλή» για την εθνική της ασφάλεια; Σύμφωνα με τους New York Times, οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ εκτιμούν ότι εάν οι ουκρανικές δυνάμεις κατάφερναν να διαπεράσουν τις ρωσικές άμυνες στην πορεία προς την κατεχόμενη χερσόνησο της Κριμαίας, όπου εδρεύει ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας, θα έπρεπε να στρίψει κανείς νόμισμα για να διαπιστώσει αν η Ρωσία θα εκτόξευε ένα τακτικό πυρηνικό όπλο προκειμένου να τις σταματήσει. Αλλες πληροφορίες, οι οποίες προκύπτουν από απόρρητα έγγραφα δυτικής προέλευσης που είδαν οι Financial Times, αναφέρουν ότι στα κριτήρια της Ρωσίας για μια πυρηνική επίθεση, εκτός από τη διατύπωση για εχθρική εισβολή σε ρωσικό έδαφος, περιλαμβάνονται παράμετροι όπως η καταστροφή του 20% των στρατηγικών υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων της χώρας.

Η ειλικρινής απάντηση στο ερώτημα αν ο Πούτιν είναι διατεθειμένος να ρίξει πυρηνικά όπλα στον πόλεμο είναι ότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει. Ομως και μόνο η συζήτηση είναι ήδη πρόβλημα. Η συντήρηση της ατζέντας που διαμορφώνουν οι ρωσικές εκτοξεύσεις πυρηνικών απειλών φανερώνει σε κάθε περίπτωση γιατί η διεθνής σταθερότητα, τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο, δεν μπορεί να διασφαλιστεί όσο θα παραμένει ανοιχτό το μέτωπο της Ουκρανίας, ως πηγή δυνητικών –ενίοτε εφιαλτικών– ρίσκων για την παγκόσμια ασφάλεια.

Τι περιέχει το οπλοστάσιο της Μόσχας, ποιες προειδοποιήσεις έχει απευθύνει το Κρεμλίνο και τι συμβαίνει με την άτυπη συμφωνία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.