Νέους εμπορικούς δρόμους βρίσκει η Μόσχα

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έβαλε τέλος σε αιώνες εμπορικών σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης. Το Κρεμλίνο βρέθηκε έτσι υποχρεωμένο να ενισχύσει τους εμπορικούς δεσμούς του με την Κίνα, την Ινδία και τα κράτη του Περσικού Κόλπου. Η νότια εμπορική οδός έχει γίνει τώρα το πρώτο μέλημα της ρωσικής ηγεσίας, που σχεδιάζει σημαντικά έργα υποδομής με στόχο την οριστική οικονομική απεξάρτηση της Ρωσίας από τη Δύση. Η προσπάθεια αντιμετωπίζει, όμως, δυσκολίες χρηματοδότησης, αμφιβολίες για την αξιοπιστία των νέων εταίρων της Ρωσίας και απειλές δυτικών κυρώσεων εναντίον των κρατών που συναλλάσσονται με τη Μόσχα.

Κρίσιμο τμήμα του σχεδίου αποτελεί η μικρή σιδηροδρομική γραμμή μήκους 160 χλμ. και κόστους 1,7 δισ. δολαρίων που θα συνδέει τη Ρωσία με το Αζερμπαϊτζάν και τα ιρανικά λιμάνια του Περσικού, προσφέροντας πρόσβαση στην εμπορική πρωτεύουσα της Ινδίας, Βομβάη (Μουμπάι). Η Ρωσία συμφώνησε να δανείσει 1,4 δισ. δολάρια στο Ιράν για τη χρηματοδότηση του έργου.

Η Ρωσία έχει ήδη ανακαλύψει διάφορους τρόπους παράκαμψης των δυτικών κυρώσεων εναντίον της, όπως με την εισαγωγή μηχανημάτων από την Ινδία και όπλων από το Ιράν, καθώς και σειράς καταναλωτικών αγαθών από τα κράτη του Κόλπου και την Τουρκία, διατηρώντας το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού ακόμη και σε καιρό πολέμου. Η ρωσική κυβέρνηση θεωρεί ότι το σχέδιο σιδηροδρομικής σύνδεσης μέσω του Ιράν, καθώς και ακόμη μία σχεδιαζόμενη γραμμή προς την Τουρκία είναι αναγκαία για τις εισαγωγές και τις εξαγωγές.

Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν έχει δηλώσει ότι η νέα σιδηροδρομική σύνδεση θα περιορίσει τον χρόνο του ταξιδιού από τη Μουμπάι στην Αγία Πετρούπολη σε 10 ημέρες, από 30 με 45 που είναι σήμερα. Ρώσοι αξιωματούχοι αποκαλούν το σχέδιο επαναστατικό, συγκρίνοντάς το με τη διώρυγα του Σουέζ. Η νέα γραμμή θα λειτουργήσει συμπληρωματικά στις υπερφορτωμένες, υπάρχουσες εμπορικές οδούς προς την Κίνα. Μεταξύ 2021 και 2023 οι εμπορικές συναλλαγές Ρωσίας και Κίνας ενισχύθηκαν κατά 61%, για να ξεπεράσουν τα 240 δισ. δολάρια το 2023.

Ανθηση γνωρίζει επίσης το εμπόριο με την Ινδία, που έφθασε το 2023 στα 65 δισ. δολάρια, αυξημένο τέσσερις φορές σε σχέση με το 2021. Οι εμπορικές σχέσεις της Ρωσίας με τις δύο χώρες το 2023 ξεπέρασαν σε όγκο και αξία εκείνες με την Ευρώπη πριν από τον πόλεμο.

Η νέα σιδηροδρομική γραμμή θα συνδέει δύο ιρανικές πόλεις, την Αστάρα και τη Ραστ, για να καταλήξει στο Αζερμπαϊτζάν στον Βορρά, προτού εισέλθει στις τροχιές των ρωσικών κρατικών σιδηροδρόμων. Ο «Μεταφορικός Διάδρομος Βορρά - Νότου», όπως ονομάζεται το συνολικό σχέδιο με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2028 και κόστος πολλών εκατοντάδων δισ. δολαρίων, θα καλύπτει περισσότερα από 6.000 χλμ., μακριά από τις δυτικές κυρώσεις.

Από τις ιρανικές λιμενικές εγκαταστάσεις στον Περσικό Κόλπο, η Ρωσία θα έχει άνετη πρόσβαση στην Ινδία, καθώς και σε προορισμούς όπως η Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα και το Πακιστάν.

Η εμπορική οδός μέσω του Καυκάσου και της Κασπίας Θάλασσας προς το Ιράν εξυπηρετεί ήδη εδώ και μήνες τη Ρωσία, με εξαγωγές γαιάνθρακα και λιπασμάτων.

Μεταφορικές εταιρείες στην Αρμενία παραλαμβάνουν συχνά φορτία καταναλωτικών προϊόντων μέσω σιδηροδρόμου, που προέρχονται από λιμάνια στη Γεωργία, για να τα προωθήσουν

οδικώς στη Ρωσία. Αλλα αγαθά, που περιλαμβάνονται στους καταλόγους των κυρώσεων, μπορούν να φθάσουν στη Ρωσία μέσω Ιράν, το οποίο συνορεύει με την Αρμενία. Από τα ιρανικά λιμάνια τα αγαθά μπορούν επίσης να ταξιδέψουν στη Ρωσία μέσω της Κασπίας.

Πέρα από τη δίοδο μέσω του Ιράν, η Ρωσία σχεδιάζει να αποκαταστήσει τον παλιό σοβιετικό σιδηρόδρομο που συνέδεε κάποτε τη Μόσχα με το Ιράν και την Τουρκία μέσω Αρμενίας και του αζερικού θυλάκου του Ναχιτσεβάν. Η γραμμή εγκαταλείφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 μετά τον πόλεμο μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Η Ρωσία φιλοδοξεί να έχει ολοκληρώσει αυτό το έργο μέσα σε λίγα χρόνια, αν και οι συγκεκριμένες φιλοδοξίες έρχονται αντιμέτωπες με τις περίπλοκες γεωπολιτικές συνθήκες στην περιοχή.

Το Αζερμπαϊτζάν ελπίζει επίσης ότι η στροφή του ρωσικού εμπορίου προς τον Νότο θα ενισχύσει την κερδοφορία του λιμανιού του Μπακού. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι Αρχές της αζερικής πρωτεύουσας επιτάχυναν σχέδια επέκτασης των λιμενικών εγκαταστάσεων αναμένοντας εκτίναξη της κίνησης. Ρώσοι επιχειρηματίες εκφράζουν, όμως, αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα των σχεδίων, εκτιμώντας ότι η Ρωσία δημιουργεί μια νέα εμπορική οδό για κράτη-παρίες.

Σιδηροδρομική γραμμή θα συνδέει τη Ρωσία με το Αζερμπαϊτζάν και τα ιρανικά λιμάνια του Περσικού, προσφέροντας πρόσβαση στην Ινδία.