Ενα βήμα μπρος και δύο πίσω η αποϊδρυματοποίηση παιδιών

«Το καλοκαίρι θα πιάσω την πρώτη μου δουλειά»· αυτό δήλωνε τον περασμένο Απρίλιο στην «Κ» η Ελπίδα, λίγο πριν κλείσει τα 18. Εχοντας περάσει πέντε χρόνια σε δομή παιδικής προστασίας έπειτα από πέντε μήνες στο «Παίδων», όπου μεταφέρθηκε κατόπιν εισαγγελικής παρέμβασης και απομάκρυνσης από τη βιολογική της οικογένεια, η Ελπίδα είχε μετακομίσει σε διαμέρισμα ημιαυτόνομης διαβίωσης – που θα μοιραζόταν με μια συνομήλική της κοπέλα. Η αγωνία τότε της Ελπίδας ήταν μεγάλη, καθώς έκανε ένα μεγάλο βήμα στη ζωή της, η σημερινή της, ωστόσο, αγωνία είναι ακόμη μεγαλύτερη καθώς το νέο της σπίτι κινδυνεύει να κλείσει.

Tο έργο «Πιλοτικό πρόγραμμα ημιαυτόνομης διαβίωσης σε διαμερίσματα ατόμων δεκαπέντε ετών και άνω που διαβιούν σε μονάδες παιδικής προστασίας και φροντίδας» υλοποιήθηκε από τη UNICEF στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος «Child Guarantee» (Εγγύηση για το Παιδί), με επιχειρησιακό εταίρο την International Rescue Committee (IRC) Hellas από την 1η Απριλίου 2021 έως την 31η Μαΐου 2023. «Πρόκειται για ένα σχήμα παροχής εναλλακτικού τύπου φροντίδας σε εφήβους/ες και νεαρούς/ ές ενηλίκους, με σκοπό την αποϊδρυματοποίηση από τις μεγάλες δομές παιδικής προστασίας και τη σταδιακή αυτονόμησή τους», επισημαίνει στην «Κ» η διευθύντρια της IRC Hellas, Δήμητρα Καλογεροπούλου. Εως τον Οκτώβριο του 2022 δεν υπήρχε καμία άλλη εναλλακτική για άτομα που μεγαλώνουν σε δομές παιδικής προστασίας και πλησιάζουν στην ενηλικίωσή τους. Ατυπη πρακτική παραμένει ότι συνεχίζουν να μένουν στα ιδρύματα έως ότου ολοκληρώσουν τις σπουδές τους ή βρουν δουλειά, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις τα ιδρύματα με ιδίους

πόρους νοικιάζουν στην ευρύτερη γειτονιά σπίτια για τα ενήλικα «παιδιά» τους.

Οι οργανώσεις UNICEF, IRC Hellas και το υπ. Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, που τότε ήταν το καθ’ ύλην αρμόδιο για την παιδική προστασία, προέβησαν σε μια επισκόπηση του σχετικού νομικού πλαισίου και συνδιαμόρφωσαν τον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας των διαμερισμάτων ημιαυτόνομης διαβίωσης, καθώς και την Υπουργική Απόφαση αρχικά για την υλοποίηση του προγράμματος στην πιλοτική φάση και εν συνεχεία δύο ΚΥΑ σε εθνικό επίπεδο. «Σε άρθρο της τελευταίας ΚΥΑ προβλέπεται η έκτακτη χρηματοδότηση του πιλοτικού έργου, ακριβώς για να εξασφαλιστεί μια χρηματοδότηση “γέφυρα” έως την πλήρη υλοποίησή του σε εθνικό επίπεδο μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας», υπογραμμίζει η κ. Καλογεροπούλου. «Καταθέσαμε το σχετικό αίτημα ήδη από τον Φεβρουάριο του 2023». Στις 31 Μαΐου 2023 έληξε η χρηματοδότηση από τη UNICEF και τον Ιούνιο 2023 τα λειτουργικά έξοδα κάλυψαν η UNICEF από κοινού με την IRC Hellas, ενώ από τον Ιούλιο έως και τον Σεπτέμβριο του 2023 στη χρηματοδότηση συνεισέφερε η Περιφέρεια Αττικής. «Από τον Οκτώβριο η IRC καλύπτει όλα τα έξοδα λειτουργίας και προσωπικού αποκλειστικά με ιδίους πόρους». Στο πλαίσιο αυτό, το τρίτο διαμέρισμα, καθ’ όλα έτοιμο να φιλοξενήσει άτομα που είχαν κριθεί από την επιστημονική ομάδα έτοιμα γι’ αυτό το βήμα, δεν λειτούργησε ποτέ και οι υποψήφιες παρέμειναν στα ιδρύματα. «Στις 17 Ιανουαρίου αποφασίσαμε να κλείσουμε τα δύο ημιαυτόνομα διαμερίσματα που έως σήμερα φιλοξενούν πέντε άτομα». Παρά τις διαβεβαιώσεις του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, η πρόσκληση ακόμη και σήμερα δεν έχει δημοσιευθεί.

«Στο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας καταβάλλουμε τη μέγιστη προσπάθεια για να βρεθεί μια άμεση λύση και φυσικά να προασπίσουμε το βέλτιστο συμφέρον των κοριτσιών, που θα παραμείνουν στα διαμερίσματα μέχρι να επιτευχθεί η ομαλή και σταδιακή αυτονόμησή τους», απαντάει σε σχετικό ερώτημα της «Κ» η υπουργός Σοφία Ζαχαράκη. Σχετικά με το χρηματοδοτικό κενό διάρκειας μεγαλύτερης των έξι μηνών που έχει δημιουργηθεί, η κ. Ζαχαράκη σχολιάζει ότι «η IRC κατέθεσε στις 16 Φεβρουαρίου έναν εξορθολογισμένο προϋπολογισμό και πλέον γίνονται όλες οι απαραίτητες διοικητικές ενέργειες προκειμένου να συνεχίσει απρόσκοπτα η χρηματοδότηση του προγράμματος. Το υπουργείο εντός του Απριλίου θα εκδώσει και την πρόσκληση χρηματοδότησης ύψους 12.711.080 ευρώ, ώστε πιστοποιημένοι φορείς παιδικής προστασίας να ιδρύσουν διαμερίσματα ημιαυτόνομης διαβίωσης, τα οποία μέχρι το 2026 θα φιλοξενήσουν 200 παιδιά». Η κ. Ζαχαράκη υπογραμμίζει ότι «κύριο μέλημά μας είναι η ορθολογική διαχείριση των πόρων του υπουργείου. Οταν, λοιπόν, καλούμαστε να χρηματοδοτήσουμε μια υπηρεσία δίνουμε μεγάλη βαρύτητα στο να μην καταβάλλονται υπέρογκες δαπάνες». Σχετικά με την αναπροσαρμογή του προϋπολογισμού η IRC Hellas διευκρινίζει ότι «ο αρχικός προγραμματισμός έγινε βάσει των πόρων που είχαν εγκριθεί στο Child Guarantee, ενώ ο νέος που καταθέσαμε τον Φεβρουάριο του 2024, όταν μας ζητήθηκε, έχει προσαρμοστεί στις διατάξεις της ΚΥΑ και αφορά τις ανάγκες του προγράμματος, οι οποίες δεν περιορίζονται μόνο στο ενοίκιο και τα λειτουργικά έξοδα, αλλά περιλαμβάνουν και τους μισθούς του προσωπικού, που πλαισιώνει τις κοπέλες (φροντιστές, κοινωνικό λειτουργό και ψυχολόγο), όπως και το μηνιαίο οικονομικό βοήθημα που δίνεται στις φιλοξενούμενες».

Το πολλά υποσχόμενο Child Guarantee για την καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας και του αποκλεισμού περιελάμβανε και άλλους πυλώνες. Τα «Παιδικά Χωριά SOS» ανέλαβαν τον δεύτερο πυλώνα που αφορούσε την αναδοχή. «Από τον Ιούνιο του 2021 έως τον Σεπτέμβριο του 2022 συνεργαστήκαμε και υποστηρίξαμε με επαγγελματίες στο πεδίο το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Αττικής (ΚΚΠΑ), προκειμένου να ενισχύσουμε τη διαδικασία αναδοχής παιδιών σε τρεις δημόσιες δομές: στον Αγιο Ανδρέα, στο ΠΙΚΠΑ Βούλας και στο Αναρρωτήριο Πεντέλης», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Στέργιος Σιφνιός, διευθυντής συνηγορίας στα «Παιδικά Χωριά SOS». Στο διάστημα αυτό, 27 παιδιά τοποθετήθηκαν σε αναδοχή, 77 ανάδοχες οικογένειες έλαβαν υποστήριξη, όπως και 21 βιολογικοί γονείς, 104 παιδιά σε ιδρύματα του ΚΚΠΑ και 30 επαγγελματίες πεδίου. Παράλληλα, το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού ανέλαβε την ενίσχυση των κοινοτικών υπηρεσιών εκπαιδεύοντας 273 κοινωνικούς λειτουργούς σε 51 κοινωνικές υπηρεσίες, έτσι ώστε να παρέχουν την κατάλληλη υποστήριξη στα παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο και στις οικογένειές τους, προκειμένου να αποφευχθεί η εισαγωγή τους σε δομές κλειστής φιλοξενίας. «Κάναμε επιμορφωτικά σεμινάρια και στο επιστημονικό προσωπικό πέντε κλειστών δομών στην Αττική», αναφέρει στην «Κ» η κ. Μαρία Ψαρράκου, ψυχολόγος και διευθύντρια ψυχικής υγείας και κοινωνικής πρόνοιας στο ινστιτούτο. Τα αποτελέσματα όλων των παραπάνω δράσεων κατατέθηκαν μετά το πέρας του προγράμματος στο καθ’ ύλην αρμόδιο υπουργείο. «Μέχρι σήμερα, 1,5 χρόνο μετά, κανένα από τα εξαιρετικά σημαντικά αποτελέσματα σε επίπεδο σχεδιασμού, προετοιμασίας και υλοποίησης κρίσιμων σταδίων της αποϊδρυματοποίησης δεν έχει αξιοποιηθεί», καταγγέλλουν οι φορείς.

Αγώνας δρόμου για να επαναλειτουργήσουν διαμερίσματα ημιαυτόνομης διαβίωσης στα οποία διαμένουν έφηβοι που μεγάλωσαν σε δομές.

«Κανένα από τα σημαντικά αποτελέσματα σε επίπεδο σχεδιασμού, προετοιμασίας και υλοποίησης κρίσιμων σταδίων της αποϊδρυματοποίησης δεν έχει αξιοποιηθεί», καταγγέλλουν φορείς.