Μήπως να πάμε στο Οσλο;

Το Οσλο είναι μια όμορφη, παραθαλάσσια πόλη στη νότια Νορβηγία. Είναι ήσυχη και νοικοκυρεμένη, πεντακάθαρη και ασφαλής. Εκανα ένα τεστ την τελευταία φορά που πήγαμε: πέρναγα με το δάχτυλο τα μάρμαρα στις κουπαστές από σκάλες σε δημόσια κτίρια και δεν έβγαινε ούτε λίγη σκόνη. Καθισμένοι στο πεζοδρόμιο δίπλα στην αντίστοιχη πλατεία Συντάγματος, απέναντι από τη Βουλή, μπορούσαμε να συζητάμε ψιθυριστά, καθότι η ησυχία ήταν σχεδόν απόλυτη. Τα αυτοκίνητα που περνούσαν ήταν όλα ηλεκτρικά. Το φαγητό ήταν καταπληκτικό. Κι ο ήλιος έλαμπε.

Σκεφτήκαμε: Μήπως εδώ; Μήπως εδώ να έρθουμε για να σωθούμε από όλα τα άλλα, αλλά και από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, σε έναν κόσμο που παίρνει φωτιά; Οχι για τώρα. Οχι για αύριο, απαραίτητα. Αλλά εσείς έχετε σκεφτεί πού θα ζείτε σε είκοσι ή σε τριάντα χρόνια από τώρα; Αν συνεχίσουν τα πράγματα όπως πάνε τώρα, η ζωή σε πόλεις όπως η Αθήνα θα γίνει πολύ πιο δύσκολη από ό,τι είναι σήμερα. Ηταν Απρίλιος τότε στο Οσλο, απείχαμε από τον Αρκτικό Κύκλο όσο απέχει η Αθήνα από την Αλεξανδρούπολη κι η θερμοκρασία ήταν 24 βαθμοί Κελσίου. Ο ήλιος έλαμπε. Μήπως υπάρχουν μέρη που θα ωφεληθούν από την κλιματική αλλαγή, που θα γίνουν καλύτερα, πιο ευχάριστα από ό,τι ήταν πριν; Μήπως οι άνθρωποι που ζουν εκεί είναι οι τυχεροί; Μήπως εμείς πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε σενάρια διαφυγής;

Η απάντηση, βεβαίως, είναι ότι κανένα μέρος του κόσμου δεν θα γλιτώσει τις αρνητικές συνέπειες από την κλιματική αλλαγή. Ακόμα κι αν κάποια κρύα κι αφιλόξενα μέρη απολαύσουν ηπιότερες θερμοκρασίες στο μέλλον, η αναταραχή του συστήματος θα φέρει και στα δικά τους μέρη προβλήματα. Είτε συχνότερες πλημμύρες είτε αναπάντεχες, πρωτοφανείς δασικές πυρκαγιές (όπως συμβαίνει ήδη στον παγωμένο Καναδά) αλλά και έμμεσες συνέπειες. Το Οσλο αυτή τη στιγμή δεν είναι μια ανοιξιάτικη ουτοπία – φέτος πέρασε κι αυτό έναν δριμύ χειμώνα. Αν γίνει ένας επίγειος παράδεισος με γλυκούς χειμώνες και ζεστά καλοκαίρια τις επόμενες δεκαετίες, αυτό σημαίνει ότι η μέση θερμοκρασία της Γης θα συνεχίσει να αυξάνεται ακατάσχετα και άρα ότι τεράστιες εκτάσεις της Γης πιο νότια θα έχουν γίνει πρακτικά ακατοίκητες. Κι αυτό σημαίνει ότι θα έχουν ξεσπάσει πόλεμοι, ότι θα έχουν διαταραχθεί τροφικές και εφοδιαστικές αλυσίδες, ότι φυσικές καταστροφές θα έχουν προκαλέσει θανάτους εκατομμυρίων και ζημιές δισεκατομμυρίων και ότι μιλιούνια ανθρώπων θα έχουν φύγει από τα μέρη όπου δεν μπορούν να ζουν πια, με την ίδια ιδέα που είχαμε ξαφνικά κι εμείς: να πάνε κάπου καλύτερα.

Και δεν έχουμε καν αναφέρει το άλλο ενδεχόμενο, έναν κίνδυνο πιο μακροπρόθεσμο, αλλά και πολύ πιο σοβαρό και μεγάλο: το AMOC.

Αν παρατηρήσει κάποιος μια υδρόγειο σφαίρα, μπορεί να διαπιστώσει ότι το Οσλο βρίσκεται πιο βόρεια από όλες τις μεγάλες πόλεις του Καναδά. Βασικά, ακόμα και το Λονδίνο, το Αμστερνταμ, το Βερολίνο και η Κοπεγχάγη βρίσκονται πιο βόρεια από όλες τις μεγάλες πόλεις του Καναδά, οι οποίες είναι σχεδόν παγωμένες 5-6 μήνες τον χρόνο. Η μέση θερμοκρασία της Βοστώνης τον Ιανουάριο είναι -1,7 βαθμοί Κελσίου. Ο λόγος που οι πόλεις της Βόρειας Αμερικής έχουν πολύ μεγαλύτερους και δριμύτερους χειμώνες, ενώ οι πόλεις της Βόρειας Ευρώπης, που βρίσκονται εξίσου βόρεια ή και βορειότερα, έχουν πολύ πιο ήπιο κλίμα είναι το «Atlantic Meridional Overturning Circulation», περισσότερο γνωστό ως AMOC, ένα περίπλοκο σύστημα θαλάσσιων ρευμάτων που μεταφέρει υδάτινες μάζες –και θερμό νερό– από τους τροπικούς προς τον βόρειο Ατλαντικό, και επιστρέφει κρύο νερό προς τον Νότο και την Ανταρκτική. Το AMOC ρυθμίζει το κλίμα με αυτόν τον τρόπο εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αλλά τώρα, καθώς η κλιματική αλλαγή καλπάζει και οι πάγοι λιώνουν, ολοένα και περισσότερο παγωμένο νερό από το φύλλο πάγου της Γροιλανδίας χύνεται στον βόρειο Ατλαντικό, με αποτέλεσμα το AMOC να εξασθενεί. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι αν λιώσει πολύ περισσότερος πάγος από τη Γροιλανδία, το AMOC κινδυνεύει να καταρρεύσει ολοσχερώς, και να σταματήσει. Τι θα γινόταν αν κατέρρεε το AMOC; Δεν θα ήταν καθόλου καλά τα πράγματα. Μέσα σε μόνο λίγους μήνες η θερμοκρασία θα έπεφτε ραγδαία στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, η στάθμη της θάλασσας θα ανέβαινε απότομα στις αμερικανικές ακτές και κλιματικές σταθερές, όπως η συχνότητα των μουσώνων στην Ασία ή οι βροχοπτώσεις στον Αμαζόνιο, θα άλλαζαν απότομα και δραματικά, αμέσως, στην ίδια σεζόν. Και το κυριότερο: το AMOC δεν θα μπορούσε να ξαναπάρει μπροστά. Αυτή η αλλαγή θα ήταν μη αναστρέψιμη, ό,τι κι αν κάναμε εμείς με τις εκπομπές CO2 ή με τις COP μας, για αιώνες. Στο παρελθόν, όταν το AMOC κατέρρεε, χρειάζονταν χίλια χρόνια για να επανέλθει στην προηγούμενη κατάσταση. Αν αυτό συμβεί μέσα στις επόμενες δεκαετίες, τότε η υπερθέρμανση του πλανήτη θα σταματήσει απότομα. Αλλά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο ξαφνικά η Ευρώπη θα γινόταν ένα εντελώς νέο, διαφορετικό, παγωμένο μέρος.

Και το πεντακάθαρο, ασφαλές, ήσυχο Οσλο, όπου σκεφτόμασταν να καταφύγουμε για να γλιτώσουμε απ' τη ζέστη; Θα γινόταν πρακτικά ακατοίκητο.