Στην επενδυτική βαθμίδα, αλλά χωρίς επενδύσεις

Σε πρώτη ανάγνωση οι επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας είναι αξιοθαύμαστες, πολύ πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Ωστόσο αν κανείς εμβαθύνει λίγο, βλέπουμε ότι η χώρα πέτυχε ανάπτυξη χαμηλότερη από τις αρχικές προβλέψεις του κρατικού προϋπολογισμού, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αλλά και του ΔΝΤ. Η ελληνική οικονομία βρίσκεται πλέον στην επενδυτική βαθμίδα αλλά δεν έχει επενδύσεις! Ο προϋπολογισμός του 2023 προέβλεπε αύξηση των επενδύσεων 15,5%, αλλά τελικά αυξήθηκαν μόλις 4%. Ο βασικός λόγος είναι ότι οι προσδοκίες για την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κεφαλαίων δεν επιβεβαιώθηκαν. Τα κεφάλαια από το ΕΣΠΑ, το Ταμείο Ανάκαμψης κ.λπ. καθυστέρησαν, αξιοποιούνται με αργό ρυθμό. Κάποιοι αισιόδοξοι μπορούν να ισχυριστούν ότι δεν χάθηκε ο κόσμος, οι επενδύσεις θα αργήσουν αλλά έρχονται. Αυτή όμως είναι η μία όψη του προβλήματος.

Η άλλη όψη είναι περισσότερο καταθλιπτική. Δεν υπάρχουν ιδιωτικές επενδύσεις. Κι αν υπάρχουν είναι λίγες και αφορούν κυρίως τομείς χαμηλής προστιθέμενης αξίας όπως τα ακίνητα, ξενοδοχεία και εστίαση. Οι μεγάλοι επιχειρηματίες περιμένουν επιδοτήσεις για να επενδύσουν...

Το Δελτίο Εξελίξεων στη Βιομηχανία του ΙΟΒΕ (Φεβρουάριος 2024) καταγράφει μείωση πάγιων επενδύσεων στο γ΄ τρίμηνο του 2023 σε 4,9%, από 9,2% το β΄ τρίμηνο 2023, έναντι ανόδου 7,4% την προηγούμενη χρονιά και δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχει μείωση και στις επενδύσεις για εξοπλισμό τεχνολογίας.

Σύμφωνα με την έκθεση της Κομισιόν, με τίτλο «The 2024 Annual Single Market and Competitiveness Report», η θέση της Ελλάδας είναι μάλλον απελπιστική:

– 27η μεταξύ των 27 κρατώνμελών στις επενδύσεις και στην ψηφιοποίηση.

– 26η μεταξύ των 27 χωρών όσον αφορά την απασχολησιμότητα ενηλίκων και τις βιομηχανικές εξαγωγές.

– 25η στην Ε.Ε. όσον αφορά την κατάρτιση (upskilling και reskilling) ενηλίκων.

– 24η στην παροχή δημόσιων ψηφιακών υπηρεσιών προς επιχειρήσεις.

– 22η στην ανακύκλωση υλικών.

Η επίδοση αυτή αποδίδεται κυρίως στις χαμηλές επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα. Με βάση τον δείκτη σχηματισμού ακαθάριστου παγίου κεφαλαίου ως ποσοστό του ΑΕΠ από ιδιώτες, η Ελλάδα το 2022 κατατάχθηκε στην 27η θέση μεταξύ 27 χωρών με 10,1% του ΑΕΠ. Από την άλλη πλευρά, όμως, οι δημόσιες επενδύσεις κατατάσσουν την Ελλάδα στη 13η θέση, με 3,56% του ΑΕΠ. Η μεγάλη υστέρηση συγκριτικά με τις άλλες χώρες δεν είναι στις επενδύσεις του Δημοσίου αλλά των ιδιωτών, που είναι οι χαμηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αυτό είναι ένα από τα μεγάλα προβλήματα της χώρας, ίσως αμέσως μετά το δημογραφικό.

Γιατί δεν γίνονται ιδιωτικές επενδύσεις στην Ελλάδα; Αυτό μοιάζει πλέον σαν τα άλυτα προβλήματα των μαθηματικών. Πολλοί επιχείρησαν να δώσουν απαντήσεις, καμία δεν φαίνεται να ισχύει. Δεν είναι η κρατική γραφειοκρατία που εμποδίζει τους επενδυτές, ούτε οι κρατικές επεμβάσεις, ούτε η έλλειψη συνθηκών ανταγωνισμού, ούτε τα εμπόδια στην είσοδο νέων κεφαλαίων. Με όλα αυτά και πολλά άλλα έχουν κατά καιρούς ασχοληθεί κυβερνήσεις και είναι αλήθεια ότι έχουν βελτιωθεί σημαντικά. Το ερώτημα όμως παραμένει: Γιατί οι Ελληνες κάνουν σημαντικές επενδύσεις μόνον στη ναυτιλία; Η απάντηση δεν είναι ίσως απλή.

Η αλήθεια είναι ότι η μεταπολεμική οικονομία στηρίχθηκε σε επιδοτήσεις, συνεχίστηκε με επενδύσεις που ήταν αποδοτικές επειδή προστατεύονταν από τον εξωτερικό ανταγωνισμό, θριάμβευσε με κίνητρα, θαλασσοδάνεια, ασυδοσία. Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις επιχειρηματιών που πέτυχαν όχι επειδή καρπώθηκαν περισσότερες επιδοτήσεις αλλά γιατί δημιούργησαν ένα προϊόν που είχε ζήτηση, όχι γιατί είχαν «αθέατες» σχέσεις με την εξουσία αλλά επειδή κατέκτησαν ξένες αγορές, είχαν την ευελιξία να συνεταιριστούν με άλλους, χωρίς περιττούς εγωισμούς.

Τα κεφάλαια από το ΕΣΠΑ, το Ταμείο Ανάκαμψης κ.λπ. καθυστέρησαν, αξιοποιούνται με αργό ρυθμό.