Τα Χριστούγεννα δεν υπήρχε ούτε ένα εστιατόριο ανοιχτό

Τουριστική ανάπτυξη χωρίς εναλλακτικές

Ο Κώστας Ρεβίνθης στα 32 του έτη διανύει τη δεύτερη θητεία στον Δήμο Σερίφου. Την πρώτη φορά που εκλέχθηκε ήταν ο νεότερος δήμαρχος στην Ελλάδα. Οταν τον συναντάμε στα τέλη Φεβρουαρίου στη Χώρα, η μικρή πλατεία έξω από το γραφείο του μοιάζει με έρημο σκηνικό ταινίας. Αυτή την περίοδο δεν έχουν απομείνει στα γύρω σπίτια πάνω από δέκα κάτοικοι, στα τρία τέταρτα του οικισμού δεν υπάρχει μόνιμη ανθρώπινη παρουσία, μπορείς να περιπλανηθείς άνετα στα στενά, κατάλευκα σοκάκια.

«Υπάρχουν δύο άκρα στο νησί, τον χειμώνα παρατηρούμε μια ερήμωση», λέει ο δήμαρχος, φέρνοντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την περίοδο λίγες ημέρες πριν και μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων, όταν δεν είχε μείνει ανοιχτό ούτε ένα εστιατόριο στη Σέριφο. «Εχουμε μια μονοκαλλιέργεια, τον τουρισμό. Ο πρωτογενής τομέας, πλην εξαιρέσεων, είναι παραμελημένος. Ο κόσμος της Σερίφου πρέπει να αποφασίσει ποια μέθοδος ανάπτυξης μας ταιριάζει. Εάν υπάρξει νέα COVID, θα αντέξουμε; Κρεμόμαστε από τον τουρισμό και αν σταματήσει δεν έχουμε εναλλακτική», επισημαίνει.

Μελέτη βιωσιμότητας

Ο Δήμος Σερίφου έχει αναθέσει στην ομάδα του Γιάννη Σπιλάνη, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και διευθυντή του Εργαστηρίου Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης, μια μελέτη βιωσιμότητας. Και αυτός παρατηρεί τη μεγάλη απόκλιση ανάμεσα στις εποχές, η οποία δεν είναι διαχειρίσιμη από τους μόνιμους κατοίκους. «Η Σέριφος υπολείπεται έναντι άλλων νησιών τα οποία έχουν ήδη υποστεί μεγάλη μετάλλαξη. Βρίσκεται όμως σε μια κρίσιμη καμπή για το αν θα περάσει στην άλλη πλευρά ή θα παραμείνει ως έχει», παρατηρεί. «Αυτή η αδράνεια του χειμώνα διώχνει τον κόσμο. Το νησί γίνεται δημογραφικά και κοινωνικά μη βιώσιμο».

Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο πληθυσμός του νησιού μειώνεται. Την περίοδο 2010-2019 καταγράφηκαν 62 γεννήσεις και 141 θάνατοι. «Είναι ερημιά εδώ τον χειμώνα», παρατηρεί ο Δημοσθένης Διαμαντής. Είναι 40 ετών, μελισσοκόμος, ένας από τους λιγοστούς μόνιμους κατοίκους που ακολούθησαν αντίστροφη πορεία. Εγκαταστάθηκε στη Σέριφο το 2013, η σύζυγός του εργάζεται ως νηπιαγωγός. Τον συναντάμε στο κτήμα που νοικιάζει για τις κυψέλες του. Μας υποδέχονται ένας κόκορας και δυο αλανιάρες κότες. Η πλάτη του οικοπέδου έχει θέα στο ύψωμα όπου είναι σκαρφαλωμένη η Χώρα. «Υπάρχει μεγάλη πίεση και στον πρωτογενή τομέα από τον τουρισμό. Πρέπει να προσέξουμε να μην αλλοιωθεί το τοπίο. Παράλληλα, όμως, ακόμη και αγροτικά εισοδήματα βασίζονται στον τουρισμό, εκεί απορροφώνται τα προϊόντα μας», λέει.

Ο εκτιμώμενος μέγιστος αριθμός επισκεπτών που μπορεί να φιλοξενηθεί στη Σέριφο είναι 9.000, δηλαδή περίπου 7,3 φορές πάνω από τον πληθυσμό του νησιού, γεγονός το οποίο κατά τον κ. Σπιλάνη αποτυπώνει την πίεση που ασκείται κατά την τουριστική περίοδο. Ο Γιώργος Νικολάου, πρόεδρος του Συλλόγου Εμπόρων και Επαγγελματιών Σερίφου, αναγνωρίζει ότι προκύπτει κυκλοφοριακό πρόβλημα στον άξονα Λιβαδίου - Χώρας από τους θερινούς επισκέπτες, επισημαίνει όμως ότι ο μεγάλος όγκος των τουριστών συγκεντρώνεται στο νησί τις εβδομάδες του Αυγούστου και δεν απλώνεται στην υπόλοιπη περίοδο. «Καλώς υπάρχει ανησυχία, ο φόβος φυλάει τα έρμα», λέει. «Αλλά στα νησιά υπάρχουν δύο πυλώνες, ο τουρισμός και η οικοδομή».

Στον παραλιακό δρόμο του Λιβαδίου, η Σταματίνα Κουκάκη ετοιμάζει στην κουζίνα της ταβέρνας που λειτουργεί με τον σύζυγό της τα πιάτα της ημέρας. Οι πρώτοι θαμώνες θα εμφανιστούν μόλις σουρουπώσει, όταν πάψει η οικοδομική δραστηριότητα. Είναι μέλη συνεργείων, οι περισσότεροι έχουν έρθει εδώ από άλλες περιοχές της Ελλάδας, καθώς το εργατικό δυναμικό του νησιού δεν επαρκεί. «Κάπου στη μέση είναι η αλήθεια», παρατηρεί. «Εμείς βλέπουμε ότι δυσκολεύει η κατάσταση για κάποιες εβδομάδες τον Αύγουστο, δεν έχουμε υπερτουρισμό για μήνες. Δεν υπάρχει κορεσμός, αλλά η υποδομή που έχουμε δεν αρκεί για να υποδεχθεί τον κόσμο που έρχεται».

Το έντονο τουριστικό αποτύπωμα, πάντως, όσο βραχύβιο κι αν είναι μέσα στη σεζόν, φαίνεται πως επηρεάζει διαφορετικά ανθρώπους σε άλλα πόστα. Οταν εγκαταστάθηκε στη Σέριφο το 2018, ο Αθανάσιος Κοντάρης ήταν ο μόνος ειδικευμένος γιατρός σε όλο το νησί. Με τον καιρό διαπίστωσε ότι η αυξημένη επισκεψιμότητα του καλοκαιριού διπλασίαζε και τη ζήτηση υπηρεσιών υγείας. «Αυτό οδήγησε σε επικίνδυνα μονοπάτια», λέει. «Ξενυχτούσα πολύ. Ερχόταν αργά κάποιος μεθυσμένος, έφευγα από το ιατρείο στις 7 το πρωί και μισή ώρα αργότερα χτυπούσε το τηλέφωνο γιατί κάποιος είχε πάθει έμφραγμα του μυοκαρδίου. Συνέβη αυτό, το καλοκαίρι του 2022».

Ζητούσε για καιρό στελέχωση του περιφερειακού ιατρείου, χωρίς αντίκρισμα. Προσπαθούσε να κινητοποιήσει εθελοντές, αισθανόταν –όπως λέει– «Δον Κιχώτης». Αποφάσισε να παραιτηθεί, ενώ δεν ήθελε να εγκαταλείψει το ΕΣΥ. Τελικά, η επιμονή και οι κόποι του απέδωσαν. Ελαβε τις δεσμεύσεις ότι θα σταλούν ενισχύσεις, ανακάλεσε την παραίτησή του και από φέτος το ιατρείο διαθέτει τρεις αγροτικούς γιατρούς και δύο νοσηλεύτριες. Ο παιδίατρος Χρήστος Παβέλης ήταν μία από τις τελευταίες προσθήκες. Εγκαταστάθηκε στο νησί μαζί με τη μαία σύζυγό του μετακομίζοντας από την Πρέβεζα. Μέχρι πρότινος δεν υπήρχε τον χειμώνα αυτή η ειδικότητα για τα 200 παιδιά του νησιού. «Το ελληνικό κράτος θα σε βοηθήσει μόνο αν το πιέσεις», λέει.

«Η αδράνεια του χειμώνα διώχνει τον κόσμο. Το νησί γίνεται δημογραφικά και κοινωνικά μη βιώσιμο», λέει ο καθηγητής Γιάννης Σπιλάνης, διευθυντής του Εργαστηρίου Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης.