Η πολιτική ορθότητα στο δωμάτιο
Το γαλλικό Kοινοβούλιο ψήφισε νόμο βάσει του οποίου η προσβολή φύλου, σεξουαλικών προτιμήσεων και φυλής είναι αδίκημα ακόμη κι αν διαπραχθεί σε ιδιωτικό χώρο. Επισύρει πρόστιμο 3.750 ευρώ. Και πώς θα διαπιστωθεί το αδίκημα; Μόνον διά της καταγγελίας. Είτε κάποιου προσκεκλημένου στο δείπνο όπου ο παππούς καταφέρθηκε κατά του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών με απρεπείς χαρακτηρισμούς, είτε από κάποιον από τους νεαρούς βλαστούς της οικογένειας τους οποίους έχει ευαισθητοποιήσει η σχολική τάξη. Αυτό ψηφίσθηκε στις 6 Μαρτίου και το νομοσχέδιο το εισήγαγε το κόμμα της «Αναγέννησης» που συμμετέχει στην πλειοψηφία. Και μετά απορούν γιατί αν γίνονταν βουλευτικές εκλογές στο τέλος του 2023 οι δημοσκοπήσεις δίνουν πλειοψηφία στο κόμμα της Λεπέν.
Ο Οργουελ προέβλεψε την κατάργηση του ιδιωτικού χώρου στο «1984». Σε κάθε σπίτι υπάρχει μια οθόνη του Μεγάλου Αδελφού η οποία παρακολουθεί και καταγράφει την κάθε κίνηση. Ακόμη και τις εκφράσεις του προσώπου. Η δυσαρέσκεια ή η υπερβάλλουσα χαρά δεν είναι αθώες. Κανένα αίσθημα δεν είναι αθώο στην επικράτεια του Μεγάλου Αδελφού. Ο ήρωας του Οργουελ, ο Ουίνστον Σμιθ, προσπαθεί να βρει μια γωνιά στο σπίτι του που δεν θα τον παρακολουθεί η οθόνη, για να γράψει το ημερολόγιό του. Είναι ο τρόπος του για να ξεφύγει από την κυριαρχία του καθεστώτος. Να καταγράψει τον ελάχιστο χώρο που του έχει απομείνει για την προσωπική του ζωή. Θα το πληρώσει ακριβά όταν θα ερωτευθεί την Τζούλια.
Ο Οργουελ είχε ζήσει τον ολοκληρωτισμό από τη θητεία του στον Ισπανικό Εμφύλιο. Εκεί έζησε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπιζε το σταλινικό Κ.Κ. τους συναγωνιστές του. Αφησε το «Εγκώμιο στην Καταλωνία». Η εμπειρία του τον ενέπνευσε να γράψει και τη «Φάρμα των ζώων», το αριστουργηματικό παραμύθι που περιγράφει τη μετάλλαξη της επανάστασης σε ολοκληρωτικό καθεστώς. Οπως λέει ο ίδιος, το εμπνεύσθηκε το 1937, όμως το ολοκλήρωσε το 1945. Το απέρριψαν τέσσερις εκδότες. Ανάμεσά τους και οι Faber and Faber με αναγνώστη τον Ελιοτ, ο οποίος του έγραψε ότι προβάλλει μια «τροτσκική» –troskyte– άποψη για τη σοβιετική επανάσταση. Ενας άλλος εκδότης τού έγραψε πως έστειλε το χειρόγραφο στο «Υπουργείο Πληροφοριών», το οποίο του συνέστησε να μην το εκδώσει. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν είχε τελειώσει, η Σοβιετική Ενωση ήταν σύμμαχος στον πόλεμο κατά του ναζισμού. Δεν υπήρχε νομοθετική απαγόρευση κριτικής. Ομως το κενό το κάλυπτε η ανάγκη τής «ορθής σκέψης».
Και ο Οργουελ γράφει στο Παράρτημα της «Φάρμας των ζώων»: Η «ορθή σκέψη» δεν επιβάλλεται διά της βίας, με επίσημους μηχανισμούς λογοκρισίας. Επιβάλλεται με την εσωτερίκευση της λογοκρισίας. Πώς λειτουργεί; Κατ' αρχάς απαιτείται μια γλώσσα αναφοράς η οποία δημιουργείται σιωπηρά, από τη συνήθεια, και επιβάλλει τα όριά της. Αναλογισθείτε πόσες λέξεις ή εκφράσεις θεωρούσαμε ως μέρος της καθημερινής μας γλώσσας μέχρι πριν από δέκα χρόνια –δεν λέω παραπάνω– και σήμερα είναι απαγορευμένες. Δεν μας τις έχει απαγορεύσει κανένας νόμος, αλλά εμείς οι ίδιοι δεν τολμάμε να τις προφέρουμε. Δεν τολμώ καν να τις αναφέρω. Η μεγάλη δύναμη της «ορθής σκέψης», ή της πολιτικής ορθότητας, είναι η αυτολογοκρισία. Είναι η διαφορά ανάμεσα στην απολυταρχία και στον ολοκληρωτισμό. Η απολυταρχία απαιτεί την υποταγή των υπηκόων της. Ο ολοκληρωτισμός απαιτεί την ταύτισή τους.
Ναι, στον σημερινό μας κόσμο την ολοκληρωτική απειλή την ενσαρκώνει ο Πούτιν και τα ευρωπαϊκά αριστεροδεξιά παραφερνάλιά του. Πλην όμως. Αν έχει κάποιο όπλο, πέρα από τα στρατιωτικά, για να τον αντιμετωπίσει η Δύση, είναι το πρόταγμα της ελευθερίας της. Αυτό που η ίδια υπονομεύει. Δεν χρειάζεται να ξέρεις τι λέει η Χάνα Αρεντ για την κατάργηση των ορίων ανάμεσα στο δημόσιο και στο ιδιωτικό. Η ίδια το θεωρεί πυρήνα του ολοκληρωτισμού.
Αφορμή για το σημερινό σημείωμα ήταν το νομοσχέδιο στο γαλλικό Κοινοβούλιο. Το ζητούμενο όμως δεν περιορίζεται σε αυτό. Το νομοσχέδιο αυτό είναι το σύμπτωμα μιας ασθένειας που κατατρώει τις σάρκες του δυτικού πολιτισμού. Και, ως γνωστόν, τα δόντια των αρουραίων δεν τα αντιλαμβάνεσαι. Ο ολοκληρωτισμός της ενιαίας σκέψης είναι γλυκός. Δεν επιτίθεται, σε αγκαλιάζει. Για φανταστείτε κάποιον να ελέγχει την πολιτική ορθότητά σας στο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας. Κι αυτός να είναι ο γιος σας, η κόρη σας ή ο ανιψιός σας. Θα μου πείτε, εδώ έχουμε μεγαλύτερα προβλήματα, όπως η τιμή της λαγάνας ή της ταραμοσαλάτας.