Ολυμπισμός στο Λούβρο
Ή αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων από το πρώτο συνέδριο στη Σορβόννη, το 1894, μέχρι την Αθήνα
O άνθρωπος που επινόησε τον Μαραθώνιο Δρόμο ως αγώνισμα για τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν είχε καμία σχέση με τον αθλητισμό. Κοντούλης και ευτραφής, ο Μισέλ Μπρεάλ αντλεί την ιδέα του από το δικό του επαγγελματικό πεδίο. Στο 1ο Ολυμπιακό Συνέδριο που πραγματοποιείται στη Σορβόννη στις 23 Ιουνίου 1894, ο Γάλλος ελληνιστής και φιλόλογος συνδέει την αναβίωση των Αγώνων με την ενωμένη Ευρώπη, όμως δεν κάνει καμία αναφορά στο ιστορικό συμβάν. Τέσσερις μήνες αργότερα, ζητάει με επιστολή από τον βαρόνο Πιερ ντε Κουμπερτέν να διερευνήσει τη δυνατότητα ενός αγώνα αντοχής από τον Μαραθώνα στην Πνύκα, καθώς αυτό θα τόνιζε τον αρχαίο χαρακτήρα των αγώνων. «Η σύλληψη είναι ιδιοφυής και είναι αυτή που μας εξοικειώνει με την έννοια του υπερβάλλειν εαυτόν, το να αγωνίζεσαι, δηλαδή, πέρα από τις δυνάμεις σου. Ωστόσο, τη στιγμή που προτείνει το αγώνισμα δεν γνωρίζει ούτε την ακριβή απόσταση των 42,195 χλμ. ούτε, βέβαια, έχει εικόνα της ακραίας επίδοσης που ζητάει από τους δρομείς», αναφέρει η Χριστίνα Μητσοπούλου, μία εκ των τριών επιμελητών της έκθεσης «Olympism. Modern Invasion, Ancient Legacy» που θα παρουσιαστεί στο Λούβρο τον επόμενο μήνα.
«Ο Μαραθώνιος Δρόμος συνιστά για τον Μπρεάλ ορόσημο για την ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία, καθώς είναι το γεγονός που διασφαλίζει την ειρήνη στην ευρωπαϊκή ήπειρο και την κατοπινή πολιτισμική της εξέλιξη. Αν το σκεφτείτε, αυτός ο συνειρμός είναι τραβηγμένος από τα μαλλιά, αλλά εξυπηρετεί το αφήγημα της εποχής και γίνεται δεκτός και από τους Ελληνες με ενθουσιασμό, καθώς η χώρα προσπαθεί να συγκροτήσει την εθνική της ταυτότητα πατώντας στην αρχαία κληρονομιά της».
Η έκθεση του Λούβρου, σε συνεργασία με τη Γαλλική Σχολή Αθηνών, με 106 έργα –πίνακες, γλυπτά, νομίσματα, αγγεία αλλά και επιστολές, σκίτσα, καρτ ποστάλ, φύλλα γραμματοσήμων από σπουδαίους ελληνικούς και ξένους φορείς–, εκκινεί από το ολυμπιακό Παρίσι του 1894. Προβάλλει τις προσωπικότητες που δούλεψαν για τη θεμελίωση των σύγχρονων Αγώνων (1896) τόσο από τη γαλλική όσο και την ελληνική πλευρά, όπως ο ιστορικός Σπυρίδων Λάμπρος, το «alter ego» του Μπρεάλ, και αποκαλύπτει άγνωστες πτυχές από την πρώτη διοργάνωση και τη Μεσολυμπιάδα που ακολούθησε στην επέτειο των δέκα χρόνων (1906). Η έκθεση συνεχίζει με τις εμβληματικές φιγούρες των Μισέλ Μπρεάλ και Eμίλ Ζιλιερόν, του καλλιτέχνη των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων. Οι δύο αυτοί άνδρες είναι οι πυλώνες πάνω στους οποίους βασίζει την υπόθεσή της η επιμελητική ομάδα (Αλεξάντρ Φαρνού, πρώην διευθυντής της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, καθηγητής Ελληνικής Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, Βιολέν Ζαμέ, γενική επιμελήτρια του Τμήματος Ελληνικών, Ετρουσκικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων στο Μουσείο του Λούβρου, και Χριστίνα Μητσοπούλου, αρχαιολόγος της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) σχετικά με τη συμβολή της αρχαιολογίας στην αναβίωση των Αγώνων.
«Συστήνουμε τον Μπρεάλ ως το “think tank” πίσω από την επινόηση του Μαραθωνίου και τον Ζιλιερόν ως τον άνθρωπο που βρίσκεται πίσω από την οπτική ταυτότητα της σύγχρονης Ολυμπιάδας. Και των δύο η δράση επικεντρώνεται στη σύνδεση του κόσμου της αρχαιότητας με τη σύγχρονη εποχή», εξηγεί η κ. Μητσοπούλου.
To φθινόπωρο του 1876, o Ελβετός ζωγράφος Εμίλ Ζιλιερόν φθάνει στην Αθήνα. «Ο Σλήμαν έχει μόλις ανακαλύψει τους τάφους στις Μυκήνες. Στην πρωτεύουσα επικρατεί αρχαιολογικός αναβρασμός», σχολιάζει η κ. Μητσοπούλου. Ο Ζιλιερόν αποφασίζει να μείνει και αμέσως δικτυώνεται. Δουλεύει δίπλα στον Ερρίκο Σλήμαν και στον Αρθουρ Εβανς, τον ανασκαφέα της Κνωσού, συνεργάζεται με τον Παναγή Καββαδία στην ανασκαφή της Ακρόπολης, είναι παρών στην ανακάλυψη του αρχαίου τύμβου στον Μαραθώνα. «Οποια πέτρα κι αν σήκωνες, ο Ζιλιερόν ήταν από κάτω. Για αυτό και είναι ο κατάλληλος για να “προικίσει” την ολυμπιακή διοργάνωση με εικόνες», υποστηρίζει η Ελληνίδα επιμελήτρια. Η έκθεση παρουσιάζει τόσο τις καρτ ποστάλ και τα πρώτα συλλεκτικά γραμματόσημα των Αγώνων που σχεδίασε ο Ζιλιερόν, τα οποία και αντιπαραβάλλει με τα αρχαία αντικείμενα που τα ενέπνευσαν, όσο και το εξώφυλλο που φιλοτέχνησε για το αναμνηστικό δίτομο άλμπουμ των Αγώνων. «Μέχρι το 2018 που αρχίσαμε να μελετάμε το αρχείο Gillieron –το οποίο δώρισε η οικογένειά του στη Γαλλική Σχολή–, δεν γνωρίζαμε ποιος ήταν πίσω τα έργα. Μέσα από προσχέδια ταυτίσαμε τα κύπελλα της Μεσολυμπιάδας με τη δική του δουλειά, όπως και το Κύπελλο Λάμπρου που είναι η ελληνική απάντηση στο περίφημο Κύπελλο Μπρεάλ».
Η τελευταία ενότητα κάνει μνεία στην κινησιολογία των αθλητών με βάση τη μελέτη αγγείων και αρχαίων συγγραμμάτων, μιλάει για την πρώτη Πολιτιστική Ολυμπιάδα, ενώ εξετάζει και τον ρόλο της γυναίκας στους Αγώνες. «Ο Κουμπερτέν ανέλυσε λανθασμένα τα δεδομένα της αρχαιότητας και απέκλεισε τις γυναίκες από τους σύγχρονους Ολυμπιακούς. Ωστόσο, ο Ζιλιερόν βρήκε έναν τρόπο να τις “περάσει” στην εικονογραφία μέσα από μια καρτ ποστάλ που δείχνει ένα χορό γυναικών με πέπλα», υποστηρίζει η επιμελήτρια. «Μπορεί να εμπνέεται από την επίσκεψη της Ντάνκαν στην Αθήνα λίγα χρόνια νωρίτερα, αλλά και από την “Υδρία του Μειδία”, το ερυθρόμορφο αγγείο από το Βρετανικό Μουσείο που θα εκτεθεί στο Λούβρο. Δουλειά μας είναι να φέρουμε στο φως αυτές τις συνδέσεις».
Ή έκθεση με 106 έργα προβάλλει τις εξέχουσες προσωπικότητες που δούλεψαν για τη θεμελίωση των σύγχρονων Αγώνων τόσο από τη γαλλική όσο και από την ελληνική πλευρά.
Ο Μισέλ Μπρεάλ ήταν το «think tank» πίσω από την επινόηση του Μαραθωνίου και ο Εμίλ Ζιλιερόν εκείνος που δημιούργησε την εικόνα του σύγχρονου ολυμπιακού κινήματος.