Η «αντικομματική συνωμοσία» κατά Χρουστσόφ
Λόγω των εκλογών στη Ρωσία θυμήθηκα την απόπειρα των σταλινικών, με επικεφαλής τον Μολότοφ, να απομακρύνουν τον Νικίτα Χρουστσόφ από την ηγεσία του ΚΚΣΕ, τον Ιούνιο του 1957. Μετά τον θάνατο του Στάλιν, οι επίγονοί του συμφώνησαν πως το φαινόμενο της προσωπολατρίας δεν θα πρέπει να επαναληφθεί. Προς τούτο, με συνοπτικές διαδικασίες και με τη βοήθεια του στρατού –ο στρατάρχης Ζούκοφ έγινε υφυπουργός Αμυνας– εξουδετέρωσαν τον Μπέρια και ο Μαλενκόφ με τον Χρουστσόφ μοιράστηκαν την πρωθυπουργία και την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος, αντίστοιχα. Τα υπόλοιπα στελέχη –όλοι έμπιστοι συνεργάτες του Στάλιν, Μολότοφ, Μπουλγκάνιν, Μικογιάν, Καγκανόβιτς– συμμετείχαν στη λήψη των αποφάσεων, σε ένα σύστημα συλλογικής ηγεσίας.
Μέσα στο 1954 κορυφώθηκε η πάλη για την εξουσία μεταξύ του Μαλενκόφ και του Χρουστσόφ, που έληξε με νίκη του Χρουστσόφ, ο οποίος, όπως έκανε και ο Στάλιν στη δεκαετία του 1920, χρησιμοποίησε τον κομματικό μηχανισμό για να εδραιώσει την εξουσία του. Βέβαια, ο Χρουστσόφ με τον Μαλενκόφ είχαν σοβαρές διαφωνίες για την οικονομική πολιτική, πάντα στο πλαίσιο του κεντρικού σχεδιασμού. Σύμφωνα με τον Μαλενκόφ, η μετασταλινική Σοβιετική Ενωση θα έπρεπε να δώσει βάρος στην παραγωγή καταναλωτικών αγαθών, στην ελαφρά βιομηχανία και στη στέγη, ενώ ο Χρουστσόφ ήθελε να στραφούν οι πόροι εκτός από τη βαριά βιομηχανία και στην αγροτική παραγωγή. Τελικά, τον Δεκέμβριο του 1954 ο Μαλενκόφ παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία, παρέμεινε όμως στο Πρεζίντιουμ, ενώ τον διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία ο Μπουλγκάνιν. Καταλύτης των εξελίξεων υπήρξε η ομιλία του Χρουστσόφ στο 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ, με τις αποκαλύψεις για τη σταλινική
τρομοκρατία, που συγκλόνισε το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα, ενώ οι σκληροπυρηνικοί ηγέτες της Ανατολικής Ευρώπης προσέγγισαν το 20ό συνέδριο ως νάρκη στην εξουσία τους. Οπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, ωστόσο, η ομιλία του Χρουστσόφ αποτελούσε πιο πολύ εγγύηση πως δεν θα επαναληφθούν φαινόμενα τρομοκρατίας κατά των μελών του Κόμματος, παρά ήταν ένα βήμα προς τη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος.
Το ποτήρι που ξεχείλισε την οργή των στενών συνεργατών
Μετά τον θάνατο του Στάλιν, οι επίγονοί του συμφώνησαν πως το φαινόμενο της προσωπολατρίας δεν θα πρέπει να επαναληφθεί...
του Στάλιν κατά του Χρουστσόφ ήταν μια γραφειοκρατικού χαρακτήρα ρύθμιση στις λειτουργίες του Ανωτάτου Οικονομικού Συμβουλίου, που δημιούργησε στην πράξη πολλά προβλήματα. Ετσι, με επικεφαλής τον Μολότοφ κατάφεραν, ύστερα από ψηφοφορία με 8 προς 4, να απομακρύνουν τον Χρουστσόφ από το Πρεζίντιουμ. Ο Χρουστσόφ, όμως, ελέγχοντας το Κόμμα, την KGB και τον στρατό, αντέδρασε αμέσως. Συγκάλεσε έκτακτη σύνοδο της Κεντρικής Επιτροπής και εξέλεξε νέα μέλη στο Πρεζίντιουμ. Τα μέλη της αντικομματικής ομάδας που συνωμότησαν υποβιβάστηκαν, δεν εξοντώθηκαν. Ο Μολότοφ πήγε πρέσβης στη Μογγολία, ενώ ο Μαλενκόφ τοποθετήθηκε υπεύθυνος σε ένα εργοστάσιο. Σταδιακά ο Χρουστσόφ περιθωριοποίησε και τον Ζούκοφ που τον είχε στηρίξει και τον Μπουλγκάνιν, συγκεντρώνοντας έτσι την εξουσία και του κόμματος και της κυβέρνησης έως τον Οκτώβριο του 1964.