Η κλασική αστυνομική λογοτεχνία πέρα από την Αγκάθα Κρίστι
Η κλασική αστυνομική λογοτεχνία έχει πατρίδα την Αγγλία και η χρυσή εποχή της ήταν τα 40 χρόνια ανάμεσα στο 1920 και στο 1960. Δεν είναι τυχαίο πως η εποχή αυτή συμπίπτει και με τη χρυσή περίοδο του παλιού Χόλιγουντ και την άνθηση του φιλμ νουάρ, καθώς ο κόσμος μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αναζητούσε νέες ιστορίες και νέα ψυχαγωγία. Είναι μια περίοδος που είδε την ανάδυση αναρίθμητων συγγραφέων μυστηρίου, γνωστοί πλέον στους γνώστες του είδους, κλασικοί και αξεπέραστοι σε κάθε περίπτωση.
Είναι όμως ένας κόσμος μισοφωτισμένος αυτός της κλασικής αστυνομικής φιλολογίας, καθώς στην Ελλάδα το είδος παρουσιάστηκε επιλεκτικά και έως τουλάχιστον το 1985 βρισκόταν στο περιθώριο της λογοτεχνίας. Οι εκδόσεις Αγρα είχαν πρώτες δείξει τον δρόμο και είχαν ανελκύσει το καλό αστυνομικό μυθιστόρημα. Το είχαν αποσπάσει από τον κόσμο του περιπτέρου (που έχει και αυτός την αξία του) και το είχαν αναβιβάσει στις προθήκες
των βιβλιοπωλείων. Οι εκδόσεις Αγρα συνεχίζουν με την αξιοθαύμαστη συστηματική έκδοση των έργων του Ζορζ Σιμενόν.
Αλλά εν προκειμένω εστιάζουμε στην αγγλόφωνη παραγωγή. Και είναι ευτύχημα να διαβάζεις ξανά, σε νέες, θαυμάσιες μεταφράσεις, έργα των κορυφαίων του είδους, στο οποίο συγκαταλέγονται πολλές γυναίκες συγγραφείς, πέραν της Αγκάθα Κρίστι. Είναι μια εξαιρετικά θετική εξέλιξη για το εκδοτικό τοπίο. Δείχνει ότι υπάρχει κοινό υποδοχής και πως εκδότες επενδύουν στην υπεραξία του κύρους που δίνουν οι τίτλοι αυτοί.
Οι εκδόσεις Καλειδοσκόπιο προχωρούν μεθοδικά μια άρτια (και τυπογραφικά) σειρά («Ιστορίες μυστηρίου», σε επιμέλεια Στράτου Μυρογιάννη) σε κομψούς τόμους που έως τώρα μας έχουν δώσει τίτλους από δύο κορυφαίες εκπροσώπους του είδους, τη Βρετανή Ντόροθι Σέγιερς (1893-1957) και τη Νεοζηλανδή
Νάιο Μαρς (1895-1982). Στους παλαιότερους είναι γνωστές και οι δύο αυτές συγγραφείς υψηλού επιπέδου από εκδόσεις στις σειρές τσέπης του Γαλαξία και των Βίπερ (στις δεκαετίες 1960 και 1970), που είχαν πολύ καλές αστυνομικές σειρές. Οι νεότεροι
αναγνώστες έχουν τώρα την ευκαιρία να δουν τι σημαίνει ευφυΐα, ταλέντο και στυλ σε μια αστυνομική ιστορία, στον αντίποδα της σύγχρονης σχολής θρίλερ και μυστηρίων.
Η Ντόροθι Σέγιερς, π.χ., στο «Πτώμα αγνώστων στοιχείων» (μτφρ. Φωτεινή Λίκα), με ήρωα τον λόρδο Πίτερ Γουίμζι, είναι μια συγγραφέας που αιφνιδιάζει διαρκώς τον αναγνώστη με την τεράστια γκάμα της παιδείας της, των πλούσιων αναφορών της σε θέματα ιστορίας, λογοτεχνίας, θρησκείας, κοινωνικής ετικέτας, μουσικής και γαστρονομίας, δίνοντας ιστορίες μέσα στο πνεύμα μιας απόλυτης βρετανικότητας. Οι ιστορίες της, όπως και της Νάιο Μαρς (αν και γράφει με άλλο ύφος και με ήρωα τον Ρόντρικ Αλεν), βασίζονται σε έναν επεξεργασμένο ορθολογισμό. Αποθεώνεται η ευφυΐα των ηρώων (όπως κάνει και η Αγκάθα Κρίστι με τον Ηρακλή Πουαρό) αλλά και η εξελικτική βάσει λογικής επίλυση του μυστηρίου. Η σχολή αυτή, ιδιαίτερα δημοφιλής, έως το 1940, διέθετε πολλούς εκπροσώπους που βασίζονταν στην ερμηνεία κάθε λεπτομέρειας βάσει συσχετισμών, αξιοποιούσαν τις θεωρίες περί υποσυνείδητου και αρέσκονταν στον συμβολισμό των κατόψεων των δωματίων και των εσωτερικών των σπιτιών σε αντίστιξη με τα «δώματα» του εγκεφάλου.
Από τη Νάιο Μαρς έχουμε στην ίδια σειρά του Καλειδοσκοπίου τους τίτλους «Βρες τον δολοφόνο» (μτφρ. Στράτος Μυρογιάννης) και «Κρουαζιέρα θανάτου» (μτφρ. Ιωάννα Βετσοπούλου).
Στις εκδόσεις Αλεξάνδρεια υπάρχει η σειρά «Μαύρος Γάτος», όμορφα επίσης σχεδιασμένη, με εξαιρετικούς τίτλους της χρυσής περιόδου. Είδαμε και πάλι, χάρη στη σειρά αυτή, τίτλους του μετρ Εντγκαρ Γουάλας ή του Τζ. Κ. Τσέστερτον, όπως και το εξαίρετο ψυχολογικό θρίλερ του Ρίτσαρντ Χαλ «Ο φόνος της θείας μου» και τα ατμοσφαιρικά μυστήρια τρόμου του Αμερικανού Χένρι Κάτνερ (1915-1958) σε μετάφραση Βικτωρίας Λέκκα.
Οι σειρές είναι αριθμημένες κατά την παράδοση των αστυνομικών σειρών, μόνο στην περίπτωση της σειράς του Καλειδοσκοπίου η αρίθμηση αναφέρεται εσωτερικά.
Είναι ευτύχημα να διαβάζεις ξανά, σε νέες, θαυμάσιες μεταφράσεις, έργα των κορυφαίων του είδους, στο οποίο συγκαταλέγονται πολλές γυναίκες συγγραφείς.