Η αμηχανία της εθνικής επετείου
Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με τις επετείους – ειδικά όταν ο εορτασμός τους παρατείνει τη σχόλη του Σαββατοκύριακου. Κατ' έτος μάλιστα «τιμάμε» διάφορες παλαβωμάρες! Ούτε με τις παρελάσεις έχουμε πλέον πρόβλημα. Πραγματοποιούνται ολοχρονίς, και εκτός επετείων και εκτός Τριωδίου. Το πρόβλημα με την 25η Μαρτίου προκύπτει επειδή είναι επέτειος θρησκευτική και εθνική μαζί. Τη θρησκευτική κάπως την κάνουμε ζάφτι με μπακαλιάρο-σκορδαλιά και χωνευτικά πιοτά. Ο προσδιορισμός «εθνική» όμως μένει αχώνευτος και μας κάθεται στο στομάχι. Επί πολλά χρόνια, με έναν από δεύτερο χέρι διεθνισμό, που δεν προϋποθέτει... το έθνος, απεμπολήσαμε τη διαχρονία μας με διάφορους τρόπους και, χάριν... εκσυγχρονισμού πάντοτε, κατάπιαμε αμάσητες διαφόρων λογιών επιστημονικοφανείς σκαρταδούρες με αποτέλεσμα να μην αγαπάμε ούτε τα άντερά μας, να παραπαχύνουμε και να μας στενεύει η λερή βαλκανική φορεσιά μας. Και ολοένα την μπουγαδιάζουμε στα απόνερα της μειονεξίας και τη μεταποιούμε, μπας και τη φέρουμε περασιά στο χαμηλό μας μπόι.
Αλλά πώς γίνεται –«χαρά που το 'χουν τα βουνά κι οι κάμποι περηφάνια»– να κρυφτεί ότι ο ξεσηκωμός εκείνος έγινε για να λευτερωθεί ο τόπος κι όχι για να γεμίσουν ανεμογεννήτριες τα βουνά και τζογαδόρους τα πλάγια; Οι άνθρωποι της Επανάστασης ήσαν ακάτεχοι από ρεβεράντζες και μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Είχανε άλλους, μπρουτάλ, χαβάδες. Πήρανε «τ' αλαφριά σπαθιά και τα βαριά τουφέκια», αντί να ξεκινήσουν αμοιβαία επωφελείς διαπραγματεύσεις. Κι είπαν αδιανόητες κουβέντες: «Πρώτα υπέρ πίστεως κι έπειτα υπέρ πατρίδος». Σ' εμάς και τα δύο είναι ξένα. Αλλού ξεσκολίσαμε και, απ' ό,τι φαίνεται, αριστεύσαμε. Γίναμε φρόνιμοι στερούμενοι φρονήματος. Ποια πίστη και ποια πατρίδα υπερασπιζόμαστε; Η πατρίδα ενεχυριάσθηκε σε επενδυτές, η πίστη ρημάζει από την εθιμοτυπία κι εμείς μετράμε την αποθηρίωσή μας λογαριάζοντας αφίξεις και διανυκτερεύσεις επισκεπτών.
Γι' αυτό κι αμηχανούμε με την επέτειο. Μας είναι ανοίκεια η λεβέντικη χειρονομία που περιφρονεί τον θάνατο για να τιμήσει με την απρονοησία της τη ζωή. «Αξίζει να γελιούμαστε; – αυτό δεν θα 'ταν βέβαια ελληνοπρεπές». Παριστάμεθα επί το πλείστον μισόκαρδα στις κουρασμένες εκδηλώσεις, χωρίς στην πραγματικότητα να συμμετέχουμε σε κάποια γιορτή. Περιοριζόμαστε σε βαριεστημένες παράτες, φανφαρισμούς που κανείς δεν παίρνει στα σοβαρά και σε δεκάρικους για την... ειρήνη! Δεν μιλάμε καθόλου για το χτυποκάρδι της Ελευθερίας και του σπαθιού την κόψη την τρομερή –αγριευτικά πράγματα–, αλλά για διαμπερή ανοιξιάτικα λιβάδια που λιάζονται αρνιά και εκδοροσφαγείς μαζί! Στο τσακίρ κέφι μπορεί και να καταγγείλουμε όχι το όνειδος της Πράσινης Γραμμής, αλλά τη στρατοκρατία και τον ρατσισμό! Λέμε, δηλαδή, και καμιά κουβέντα παραπάνω, που την επομένη θα την πάρει ο αέρας, όπως εκείνο το «παλιόπανο» που κάποτε ήταν η σημαία μας.
Τώρα βαράμε αλλού τις προσοχές μας. Σε Ευρωπαίους επιτρόπους και εγχώριους τοποτηρητές. Σε μεσάζοντες και επενδυτές. Μη δυσφορείτε, σε αυτούς δίνουμε λογαριασμό, αυτοί είναι στα νέα μας εικονίσματα – όχι σήμερα, εδώ και χρόνια. «Αν ο αγώνας των ηρώων του 1821 έχει κάποιο νόημα, το νόημα αυτό θα είναι να αποδοθεί πάλι στον ελληνικό λαό η Ευρώπη και στην ευρωπαϊκή κοινότητα η Ελλάδα». Μάλιστα, αυτό είναι το νόημα! Για να σμίξουμε στο Μάαστριχτ ξεθηκάρωσαν οι καπεταναίοι, όπως εκτιμούσαν τα «Γερμανικά Νέα στην Ελλάδα» τον Μάρτιο του 1944, και δεν νομίζω ότι εμείς έχουμε να προσθέσουμε κάτι, εκτός από τα ταρατατζούμ, στη ρητορική και στον προσανατολισμό τους.
Παριστάμεθα επί το πλείστον μισόκαρδα στις κουρασμένες εκδηλώσεις, χωρίς στην πραγματικότητα να συμμετέχουμε σε κάποια γιορτή.
Ετσι είναι. Μόνο που στις επετείους των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων δεν κρίνονται οι ήρωες. Αυτούς τους έκρινε η Ιστορία. Στις επετείους κρινόμαστε οι επίγονοι. Κρίνονται η αγνωμοσύνη κι ο κομμένος δεσμός με τους προγόνους μας. Με άλλα λόγια κρίνεται η αποκόλλησή μας από το σώμα της συλλογικής μνήμης. Τι μένει από αυτή την κρίση; Μένει η σκιά μας που θα κρατήσει όσο κρατούν όλες οι σκιές χωρίς το σώμα τους.