Στις Βρυξέλλες κανείς δεν τραγουδάει
Κλείνει η εβδομάδα με μια τελευταία διαδρομή στο βιβλίο «Πατρίδες. Μια προσωπική ιστορία της Ευρώπης» (μτφρ.: Δ. Δουλγερίδης, εκδ. Ψυχογιός) του Αγγλου ιστορικού Τίμοθι Γκάρτον Ας, που παρακολουθήσαμε εδώ και τέσσερις ημέρες.
Υπάρχει ένα σημείο στο έξοχο αυτό χρονικό για την Ευρώπη και την ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης (ή μη...), που φέρνει κοντά, σε επίπεδο σύγκρισης, την πολιτική σκηνή της Ουάσιγκτον με αυτή των Βρυξελλών. Επ' αυτού, ο Γκάρτον Ας παρατηρεί πολύ εύστοχα: «Η εθνική πολιτική είναι ένα θέατρο, και πουθενά αλλού δεν βρίσκει το αξίωμα αυτό καλύτερη εφαρμογή από την Ουάσιγκτον. Οι Ευρωπαίοι παρακολουθούν τη σαπουνόπερα της αμερικανικής πολιτικής πιο στενά απ' ό,τι την ευρωπαϊκή πολιτική που ασκείται από τις Βρυξέλλες ή τις εθνικές πολιτικές κάθε κράτους-μέλους».
Εχει δίκιο. Οι Βρυξέλλες δεν είναι «σέξι», όπως έχουμε μάθει να λέμε εσχάτως. Και δεν είναι τυχαία αυτά τα πράγματα. «Στην πραγματικότητα», συνεχίζει ο Αγγλος ιστορικός, «η Αμερική παραμένει ένα από τα λίγα ενδιαφέροντα που μοιράζονται οι Ευρωπαίοι, μαζί με την ποπ μουσική και το ποδόσφαιρο. Αντιθέτως, για τους περισσότερους Ευρωπαίους, οι πολιτικές διεργασίες στις Βρυξέλλες έχουν τόσο δραματικό ενδιαφέρον όσο και οι οδηγίες χρήσεως ενός πλυντηρίου πιάτων».
Γεγονός: Το «House of Cards» (ή το παλαιότερο «West Wing») δύσκολα θα μπορούσε να γυριστεί στις Βρυξέλλες, με σκηνικό τις πολιτικές ίντριγκες των Ευρωπαίων. Αντιθέτως, πολιτικές ταινίες, ή τηλεοπτικές σειρές, που διαδραματίζονται σε μεμονωμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες έχουν επιτυχία. Ο Γκάρτον Ας αναφέρει κάμποσες φορές την εξαιρετικά επιτυχημένη δανική σειρά «Borgen», αναφερόμενος, μάλιστα, σε μια χαρακτηριστική ατάκα που σχετίζεται με την πολιτική ατμόσφαιρα των Βρυξελλών: «Στις Βρυξέλλες κανείς δεν θα σ' ακούσει να ουρλιάζεις». Ο Αγγλος ιστορικός σχολιάζει: «Θα πρόσθετα: “Στις Βρυξέλλες κανείς δεν τραγουδάει”».
Ωστόσο, το βιβλίο του δεν είναι μια ελεγεία για τη χαμένη ιδέα της ενωμένης Ευρώπης. Είναι ένας διαρκής προβληματισμός, τον διακατέχει μια συγκρατημένη απαισιοδοξία, σε καμία στιγμή όμως δεν διακρίνει ο αναγνώστης τη διάλυση ψευδαισθήσεων και την παραίτηση από ένα όραμα.
Για τον Γκάρτον Ας, η ιδέα είναι ακόμη ζωντανή και, σίγουρα, είναι μια ιδέα για την οποία κάποιος αξίζει τον κόπο να αγωνιστεί, και αυτό προέρχεται από έναν Αγγλο ο οποίος –στο βιβλίο αυτό είναι έκδηλο– μελαγχολεί βαθύτατα για την εξέλιξη του Brexit.
Δεν είναι έρμαιο ψευδαισθήσεων ο συγγραφέας, την ίδια στιγμή, δεν έχει και ψευδαισθήσεις για το πού βρίσκεται αυτή τη στιγμή η Ευρώπη. Χαρακτηριστικό του σχόλιο: «Δεν είναι τυχαίο όμως ότι ο ύμνος της Ευρώπης δεν έχει λόγια. Η μουσική και η σημαία μάς ενώνουν, στη γλώσσα ωστόσο παραμένουμε πεισματικά διαιρεμένοι».