Τα ιδρύματα, το Χάρβαρντ και οι θεατρικές σπουδές χωρίς θέατρο
Ο ιστός των πολιτιστικών και εκπαιδευτικών θεσμών και οι μεταφερόμενοι φοιτητές
Υπάρχει τελικά αντίρροπο στην ισχύ του τουρισμού; Το Ναύπλιο έχει σπουδαία προίκα από πολιτιστικούς θεσμούς που άλλη πόλη θα ζήλευε: το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ιδρυμα με πλούσια πεπραγμένα, ένα παραγωγικό παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης με μια δραστήρια διευθύντρια, ακόμα και το πανεπιστήμιο που διαθέτει δύο τμήματα, για θεατρικές σπουδές (από 2003) και παραστατικές και ψηφιακές τέχνες (από το 2019). Με την πρόεδρο του δεύτερου τμήματος Μαρίνα Κοτζαμάνη επισκεφθήκαμε το υπό αποπεράτωση κτίριο που θα φιλοξενεί από τον επόμενο χρόνο τις αίθουσες διδασκαλίας. Είναι μια παλιά καπναποθήκη στην καινούργια πόλη. Μας τονίζει πόσο δύσκολο είναι για τους 500 ενεργούς φοιτητές να βρουν στέγη λόγω της τουριστικής φυσιογνωμίας του Ναυπλίου, σε βαθμό που κάποιοι προτιμούν να πηγαινοέρχονται με το ΚΤΕΛ αυθημερόν από την Αθήνα. Οι φοιτητές κάνουν δράσεις, παρουσιάζουν περφόρμανς και ανεβάζουν έργα. Το αστείο είναι ότι δεν διαθέτει ένα θέατρο της «προκοπής» αλλά το ελληνικό κράτος αποφάσισε να φτιάξει εκεί το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών.
Αλλο ένα σοβαρό αντίβαρο είναι το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος του Χάρβαρντ που άνοιξε το 2008. Οπως μας εξηγεί ο εκτελεστικός του διευθυντής Χρήστος Γιαννόπουλος, ήδη από το 2002 το πανεπιστήμιο είχε παρουσία στην ευρύτερη περιοχή χάρη στο Summer School του, το οποίο παραμένει έως σήμερα ίσως το πλέον δημοφιλές πρόγραμμα του είδους του ανάμεσα στους φοιτητές και τους καθηγητές του. Το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Χάρβαρντ στην Ουάσιγκτον ιδρύθηκε το 1961 με δωρεά του Αμερικανού ευεργέτη Πολ Μέλον. Η πρωτοβουλία να γίνει και ένα αντίστοιχο στην Ελλάδα ξεκίνησε από τον διαπρεπή ομηριστή, τον καθηγητή Γκρέγκορι Ναζ, τότε διευθυντή του Κέντρου. «Αρχικά προοριζόταν για την υποβοήθηση δράσεων και προγραμμάτων του πανεπιστημίου που είχαν να κάνουν με τις κλασικές σπουδές και τα θερινά τμήματα του Χάρβαρντ».
«Με τον χρόνο οι φιλοδοξίες έγιναν μεγαλύτερες, οι συνεργασίες με άλλα κέντρα, τμήματα, και γραφεία του πανεπιστημίου αυξήθηκαν, οι δράσεις πολλαπλασιάστηκαν. Το Κέντρο σήμερα υπό τη διεύθυνση του Μαρκ Σιέφσκι βοηθάει ακόμη και άλλα αμερικανικά πανεπιστήμια που επίσης κάνουν προγράμματα διαφόρων επιστημονικών πεδίων στέλνοντας φοιτητές τους στην Ελλάδα, όπως το Ράτγκερς, το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, της πολιτείας του Μίσιγκαν, της Αριζόνας. Παράλληλα, στηρίζει την τοπική ακαδημαϊκή κοινότητα και την τοπική κοινωνία με εργαστήρια και όχι μόνον. Υπάρχει ψηφιακή πρόσβαση
για τους πολίτες σε ολόκληρη τη βιβλιοθήκη που έχουμε στη Βοστώνη μέσα από το κτίριό μας. Υπάρχει και ένα καλοκαιρινό πρόγραμμα εισαγωγής στις κοινωνικές επιστήμες με φοιτητές του Χάρβαρντ που έχουν διδαχθεί τέτοια μαθήματα και με τη σειρά τους κάνουν σεμινάρια σε μαθητές Λυκείου από την Αργολίδα για δυόμισι εβδομάδες. Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς πώς μπαίνουν τα παιδιά στο πρόγραμμα αυτό και πώς βγαίνουν, πόσο διευρύνονται οι ορίζοντές τους, πώς μαθαίνουν να κάνουν παρουσιάσεις, να διακρίνονται στη ρητορική και την επιχειρηματολογία και μάλιστα στα αγγλικά», τονίζει ο Γιαννόπουλος, που βλέπει με αισιοδοξία τη νέα γενιά των Ναυπλιωτών.
Εχει δίκιο. Εντελώς τυχαία το 2008 είχα καλύψει δημοσιογραφικά για την «Κ» τα εγκαίνια του Κέντρου στο Ναύπλιο. Τότε είχε γίνει μια διαδήλωση ντόπιων εναντίον του Αμερικανικού Πανεπιστημίου. Κυριαρχούσε
καχυποψία και αρνητισμός. Αυτά εξαφανίστηκαν μετά 16 χρόνια; Σίγουρα ναι. Μια κυρία μου αποκάλυψε ότι είχε πάρει μέρος σε εκείνη τη διαμαρτυρία και ύστερα το ίδιο το παιδί της τελείωσε τη μεταπτυχιακή του έρευνα μέσα στη Βιβλιοθήκη του Κέντρου: «Ντρέπομαι για τη στάση που είχαμε κρατήσει τότε», μου έλεγε.
Το «Φουγάρο» που άνοιξε η Φλωρίκα Κυριακοπούλου αποκαθιστώντας την παλιά κονσερβοποιία «Ανθός» είναι ακόμα μια προσπάθεια που αξίζει τον έπαινο. Πρόθεσή της ήταν να τον κάνει ένα χώρο ζωής, καλαίσθητο και ζωντανό. Κέρδισε το στοίχημα με πολύ κόπο. «Δεν διαθέτει πολλά ενεργά κύτταρα σύγχρονου πολιτισμού το Ναύπλιο, ούτε υποδομές και εγκαταστάσεις. Οπως ένα θέατρο αξιοπρεπές, με σύγχρονο εξοπλισμό, που θα μπορούσε να φιλοξενήσει εκδηλώσεις μουσικές, θεατρικές ή άλλες. Πέραν της μουσικής πάντως, ο σύγχρονος πολιτισμός δεν φαίνεται να αφορά μεγάλο μέρος του πληθυσμού», μας λέει. «Παρ' όλα αυτά, στα 11 χρόνια λειτουργίας του, το “Φουγάρο” έχει γίνει “στέκι” για αρκετούς Ναυπλιώτες. Ισως αυτό να οφείλεται κυρίως στα παιδιά που το αγάπησαν αμέσως, παροτρύνοντας γονείς και οικογένειες να περνούν μέρες και ώρες κοντά μας. Τα δημιουργικά και εκπαιδευτικά προγράμματα του “Φουγάρου” έχουν γίνει ιδιαίτερα δημοφιλή σε όλες τις ηλικίες». Είναι αλήθεια. Μόλις μπεις στη φιλόξενη αυλή, βλέπεις σμήνη από ευτυχισμένα πιτσιρίκια.
Η κ. Κυριακοπούλου πέφτει μέσα για τον σύγχρονο πολιτισμό.
Ντόπιοι και επισκέπτες αγκάλιασαν το πολυετές φεστιβάλ κλασικής μουσικής του Γιάννη Βακαρέλη, που πάλεψε προσωπικά μια τριακονταετία για να στήσει τον θεσμό. Αλλά με τα εικαστικά, η πρόκληση είναι μεγαλύτερη, όπως μας λένε τα μέλη της ομάδας Kunstrukt: ο Βαγγέλης Ζερβόπουλος, η Ναυσικά και ο Κριστιάν Ξυπολιάς. Είναι όλοι τους Ναυπλιώτες που έχοντας κάνει έναν κύκλο εκτός, επέστρεψαν και αξιοποίησαν ένα ιδιόκτητο ακίνητο στην περιοχή της Πρόνοιας ως εκθεσιακό χώρο. Το καλοκαίρι διοργάνωσαν μια ενδιαφέρουσα ομαδική που είχε επισκεψιμότητα και διαδόθηκε από στόμα σε στόμα: «Το Ναύπλιο είναι μια πλανεύτρα πόλη, σε καλεί η ομορφιά της. Μοιάζει όμως να έχει προσκολληθεί στην ιστορία της Επανάστασης και τα πιο σύγχρονα πολιτιστικά πράγματα δεν βρίσκουν χώρο να κουμπώσουν», λέει ο Βαγγέλης που ναι μεν είναι ταλαντούχος καλλιτέχνης, αλλά βγάζει τα προς το ζην ως αγρότης καλλιεργώντας πορτοκάλια στην Τίρυνθα. «Γύρισα πίσω μέσα στην κρίση. Είμαι από τους νεότερους παραγωγούς και μένουμε όλο και πιο λίγοι που δουλεύουμε στη γη. Εκλεισαν οι μεγάλες μονάδες και οι συνεταιρισμοί. Χάνεται η επαφή με το χώμα και την αγροτική παράδοση».
«Επιπόλαιοι» επιχειρηματίες
Ποιο είναι το συμπέρασμα τελικά; Ο Ναυπλιώτης σκηνοθέτης, ποιητής και συγγραφέας Θοδωρής Γκόνης λέει: «Ο τόπος μας είναι όμορφος. Μόνο που δεν είναι δικός μας. Πρέπει να τον κερδίζεις κάθε μέρα. Η υπαρξιακή ανάταξη του Ναυπλίου δεν μπορεί να είναι τουριστική αλλά πολιτιστική, πνευματική. Εχει μια δύναμη αυτό το μέρος. Δεν μπορείς όμως να περιμένεις από “επιπόλαιους” που έχουν το μυαλό τους μόνο στο κέρδος να την διακρίνουν. Αυτοί βλέπουν την ομορφιά και την ιστορία σαν αδίστακτοι επιχειρηματίες. Είναι στα μάτια τους ένα πεδίο εμπορίας και αγοραπωλησιών σε αντίθεση με κάποιους από εμάς που μεγαλώσαμε εδώ και είμαστε δεμένοι με μυρωδιές, εικόνες και παραστάσεις, με τους νεκρούς της, με αυτούς που έχουν δώσει την πραγματική όψη της πόλης. Για πολλούς σύγχρονους επισκέπτες η σχέση με το Ναύπλιο είναι επίπεδα φωτογραφική, για κάποιους κατοίκους σκέτα ωφελιμιστική, για μένα είναι βαθιά βιωματική. Δεν μπορώ να παραδεχτώ αυτό το φόντο, το άδειο σκηνικό. Δεν θα ήθελα η πόλη των παιδικών μου χρόνων να μετατραπεί σε ένα ξενοδοχείο. Εχοντας βέβαια ζήσει σε αυτήν την πόλη πίκρες και παιδεμάρες αλλά και μια εποχή γοητείας που ολοένα και αναζητώ, το βλέμμα μου κλέβει πάντα στο ζύγι και τη βγάζει κερδισμένη και δεν είμαι τελικά εγώ εκείνος που θα την κατηγορήσει».
«Είναι πλανεύτρα πόλη. Μοιάζει όμως να έχει προσκολληθεί στην ιστορία της Επανάστασης και τα πιο σύγχρονα πολιτιστικά πράγματα δεν βρίσκουν χώρο να κουμπώσουν», λέει ο Βαγγέλης Ζερβόπουλος της ομάδας Kunstrukt.