Μια εικόνα προς διάσωση στην οδό Αγίου Λουκά
Σε έναν μεγάλο περίπατο «επιστροφής» στην οδό Πατησίων, σε εκείνο το κομμάτι το λιγότερο δαφνοστολισμένο, από τη στάση Καλλιφρονά έως τον Αγιο Λουκά, κράτησα ως επιστέγασμα αυτήν την εικόνα που θα περιγράψω. Είχα περπατήσει πολύ πάνω-κάτω και είχα διαποτισθεί από την επίδραση εκείνων των άλλοτε λαμπερών πολυκατοικιών του 1960 που τις έβλεπα τώρα τόσο κακογερασμένες. Πού και πού, ένα παλιό σπίτι μού έφερνε τη γεύση εκείνης της αλλοτινής καθημερινότητας και πού και πού σταματούσα να ρουφήξω εικόνες. Η εικόνα που θέλω να περιγράψω είναι μια επιτομή της αθηναϊκής ατμόσφαιρας, της όχι και τόσο συνηθισμένης πλέον ως θέαμα και σύγχρονο βίωμα, αλλά απολύτως κατανοητής και ευανάγνωστης ως αίσθηση καταστάσεων. Από την Πατησίων και με κατεύθυνση την εκκλησία του Αγίου Λουκά έστριψα αριστερά στην οδό Σκιάθου. Η Σκιάθου είναι μια μεγάλη σε μάκρος οδός που ξεκινάει από ψηλά και φθάνει έως κάτω στην Αχαρνών. Εχει, δε, εκείνη τη συνήθη μείξη παλαιών μεταπολεμικών πολυκατοικιών και κάποιων σκόρπιων υπολειμμάτων της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής, της προ του 1940. Αυτή η γνώριμη συνθήκη τυλίγει άλλωστε όλη την περιοχή που περπατούσα και είναι συνήθης κατάσταση και σε άλλες συνοικίες.
Από τη Σκιάθου έστριψα στο πρώτο στενό πάλι αριστερά. Αυτή είναι η οδός Αγίου Λουκά που τρέχει παράλληλα με την Πατησίων, από την κάτω πλευρά του δρόμου. Είναι μια ήρεμη οδός. Μετανάστες από την Ασία και την Αφρική συμβιώνουν με παλιούς κατοίκους και νεοφερμένους. Ηταν αργά το μεσημέρι, μια από τις πρόσφατες αργίες, και επικρατούσε σιωπή, που θύμιζε κάποια νυσταλέα πολίχνη. Στην Αγίου Λουκά 19 και 21 αξίζει να φθάσετε για να δείτε (για πόσο ακόμη;) τη συνύπαρξη δύο παλιών σπιτιών, ενός ρομαντικού διώροφου με κήπο και ενός ισόγειου μοντερνιστικού από τα μέσα της δεκαετίας του 1930. Η συμβίωση αυτών των δύο σπιτιών, βουτηγμένα και τα δύο σε χρώματα αθηναϊκής ώχρας και καστανού αρτιφισιέλ, σε μια θερμή πανδαισία, αν και βασίζεται σε μια ανομοιογένεια ύφους, εντούτοις επιδρά στις αισθήσεις του διαβάτη ως μία αναπόσπαστη και αδιαίρετη ενότητα. Τα παρατηρούσα και τα δύο αυτά σπίτια στη σιωπή τους. Μοιάζουν να φέρουν ακόμη τα ίχνη των ενοίκων τους και θα ήθελα να έβλεπα τα δωμάτια στο εσωτερικό σε εκείνο το ημίφως της εγκατάλειψης με σκόρπια τα τεκμήρια μιας άλλης ζωής. Να υπήρχε άραγε και κάποια εφημερίδα που άφησε κάποιος μάστορας σε ένα ντουλάπι νεροχύτη, με ημερομηνία παλιά, παλαιότατη;
Αλλά η πραγματικότητα που είχα μπροστά μου ήταν τόσο δυνατή, ήταν τόσο απόλυτη η παρουσία αυτών των σπιτιών στο οπτικό μου πεδίο, που δεν υπήρχε χώρος για ονειροφαντασία. Παρά μόνον για παρατήρηση. Το μικρό ισόγειο σπίτι στον αριθμό 21 της οδού Αγίου Λουκά είναι ένα αρμονικό κομψοτέχνημα του αθηναϊκού μοντερνισμού, που ήταν ακόμη νέος και φρέσκος στη δεκαετία του 1930. Με εξώθυρα σε σχέδιο ιχθύος κατά την αισθητική τής αρ ντεκό, με προστέγασμα και χωνευτό φωτιστικό, και δύο παράθυρα, σαν σφαλιστοί οφθαλμοί, ένθεν και ένθεν. Πίσω ίσως να υπάρχει αυλή. Ενας ευκάλυπτος, με κλώνους θύσανους, ανεμίζει στο βάθος. Το διπλανό σπίτι, το παλαιότερο, στον αριθμό 19, είναι ένα μνημείο αισθητικού συνόλου. Και απαιτεί δύναμη και φαντασία για να το ανασυνθέσει κανείς στην αρχική μορφή του. Να αγνοήσει τα βουνά των σκουπιδιών στον κήπο και στην πλαϊνή είσοδο, να συμπονέσει την αποικία γάτων στα χαλάσματα και να εστιάσει στην ομορφιά των όγκων, των χρωμάτων, του συνταιριάσματος της φύσης και της αρχιτεκτονικής. Μια μεγάλη ακακία και μια θεόρατη συκιά γεννούν την επιθυμητή αγκαλιά προστασίας, στον σοβά της ώχρας, στα πράσινα παραθυρόφυλλα, στους ρομαντικούς αναβαθμούς αυτού του έρημου σπιτιού στην οδό Αγίου Λουκά...