Ακρίβεια και «πληθωρισμός της απληστίας»
«Ηαναφορά στην ακρίβεια είναι καθημερινό φαινόμενο. Ακούμε πολίτες να παραπονούνται για την ακρίβεια καθώς και επικλήσεις του τύπου: “Να επέμβει η Πολιτεία προκειμένου να περιορίσει την κερδοσκοπία”. Η ακρίβεια όμως έχει δύο πλευρές. Από τη μία πλευρά είναι ο επιχειρηματίας (έστω και αν είναι πλανόδιος στη λαϊκή αγορά) και από την άλλη ο αγοραστής.
Χωρίς τον αγοραστή, ο επιχειρηματίας δεν μπορεί να επιβιώσει. Χωρίς τον επιχειρηματία ο αγοραστής μπορεί να επιβιώσει. Ο αγοραστής λοιπόν έχει μία τεράστια δύναμη, την οποία όμως δεν εξασκεί, και έτσι τον εκμεταλλεύεται ο επιχειρηματίας. Για παράδειγμα, αν πάμε στη λαϊκή αγορά και δούμε ότι οι ντομάτες είναι ακριβές, και μάλιστα σε όλους τους πάγκους έχουν περίπου την ίδια τιμή (ένα άτυπο καρτέλ), και όλοι αποφασίσουμε να μην αγοράσουμε ντομάτες, τι θα συμβεί; Είμαι βέβαιος ότι όσο πλησιάζει η ώρα για το κλείσιμο της λαϊκής, η τιμή της ντομάτας θα αρχίσει να πέφτει. Οχι γιατί οι “επιχειρηματίες” έγιναν φιλάνθρωποι, αλλά γιατί καταλαβαίνουν ότι αν δεν πουλήσουν τις ντομάτες έστω και φθηνότερα, η ζημιά τους θα είναι πολύ μεγαλύτερη. Δυστυχώς στον Τόπο μας δεν γίνονται έτσι τα πράγματα, αλλά περιμένουμε από κάποιο κρατικό όργανο να επιβάλει διατίμηση στα προϊόντα.
Το φαινόμενο δεν αφορά μόνο την αγορά τροφίμων. Στην αγορά της βενζίνης βλέπουμε βενζινάδικα στην ίδια περιοχή να πουλάνε τη βενζίνη με σημαντική διαφορά τιμής. Στη Γερμανία ο ακριβότερος θα έκλεινε μέσα σε λίγες εβδομάδες, γιατί κανείς δεν θα αγόραζε την ακριβότερη βενζίνη. Μήπως όμως και εδώ υπεισέρχονται τα κλειστά επαγγέλματα που συνεισφέρουν στη στρέβλωση της αγοράς; Καφετερίες στην ίδια πλατεία πουλάνε τον καφέ με σημαντική διαφορά. Και όμως είναι όλες γεμάτες. Γιατί; Η απάντηση είναι το “δε βαριέσαι”. Ναι, αλλά όσο ο επιχειρηματίας καταλαβαίνει ότι η τιμή δεν είναι ανασταλτικός παράγων στις πωλήσεις του, τότε θα συνεχίσει να την αυξάνει και εμείς θα παραπονιόμαστε γιατί κανείς δεν μας βοηθά.
Πριν λίγες εβδομάδες στη γειτονική Ιταλία έγινε λόγος για την αύξηση της τιμής των ζυμαρικών λόγω του γεγονότος ότι έχουν αυξηθεί οι τιμές των σιτηρών. Η αντίδραση των Ιταλίδων νοικοκυρών ήταν άμεση. Μποϋκόταραν τα ζυμαρικά. Για μία ή περισσότερες μέρες δεν αγόρασαν ζυμαρικά με αποτέλεσμα οι βιομηχανίες να ξανασκεφτούν τις επικείμενες αυξήσεις.
Μία γρήγορη επίσκεψη στο Διαδίκτυο για να συγκρίνει κανείς τιμές βιομηχανικών προϊόντων, θα διαπιστώσει ότι τα περισσότερα βιομηχανικά αντικείμενα πωλούνται σημαντικά φθηνότερα στις ΗΠΑ από ό,τι στις ευρωπαϊκές χώρες. Δηλαδή η ίδια ψηφιακή φωτογραφική μηχανή πωλείται περίπου 50% φθηνότερα στις ΗΠΑ από ό,τι σε οποιαδήποτε χώρα της Ευρώπης. Η διαφορά δεν βρίσκεται σε διαφορετικούς δασμούς αλλά στον ανταγωνισμό, ο οποίος λειτουργεί έντονα στις ΗΠΑ. Ακόμα όμως αποδεικνύει ότι οι βιομηχανικοί κολοσσοί είναι διατεθειμένοι να περιορίσουν τα κέρδη τους προκειμένου να διατηρήσουν το μερίδιό τους σε κάποια αγορά. Αν όμως μπορούν να πωλούν τα προϊόντα τους ακριβότερα, τότε γιατί να μην το κάνουν; [...]»
Αν σας φαίνεται ότι το παραπάνω κείμενο αφορά τη σημερινή κατάσταση, είστε πολύ γελασμένοι. Το κείμενό μου αυτό δημοσιεύθηκε στον «Ελεύθερο Τύπο» στις 27 Δεκεμβρίου 2007, με τίτλο «Η ακρίβεια». Βλέπετε, τα προβλήματα στην Ελλάδα είναι διαχρονικά και θα παραμείνουν έτσι όσο περιμένουμε από την πολιτεία να λύσει όλα τα προβλήματα του τόπου, χωρίς τη δική μας παρέμβαση.
Ελάτε να δούμε ένα πραγματικό παράδειγμα και πώς το αντιμετωπίζουμε. Παραπονιόμαστε δικαιολογημένα ότι η βενζίνη είναι ακριβή. Πράγματι η βενζίνη είναι ακριβή και επιπλέον η αγορά δουλεύει με την εξής νοοτροπία: Οταν ανεβαίνει η τιμή πετρελαίου, αμέσως ανεβαίνουν οι τιμές στην αντλία. Οταν κατεβαίνει η τιμή του πετρελαίου δεν βλέπουμε άμεση –και πολλές φορές ούτε καθυστερημένη– κάθοδο των τιμών. Ολοι συμφωνούμε. Πάμε τώρα στα πρακτικά. Η επιτρεπόμενη ταχύτητα στους αυτοκινητόδρομους είναι 130 χιλιόμετρα/ώρα. Από την άλλη, η οικονομικότερη ταχύτητα στα περισσότερα αυτοκίνητα είναι περίπου 100 χλμ./ ώρα. Η οικονομία, μάλιστα, είναι σημαντική 20%-30%. Ερώτηση: Πόσοι από εσάς που παραπονιέστε για την ακρίβεια, είστε διατεθειμένοι να οδηγείτε στους αυτοκινητόδρομους με 100 χλμ. ώστε να εξοικονομήσετε τουλάχιστον 20% στη βενζίνη;
Πάμε παρακάτω. Εντελώς θεωρητικά. Αν όλοι μας εφαρμόζαμε τα 100 χλμ./ώρα και ο τζίρος των βενζινάδικων μειωνόταν σημαντικά, τι πιστεύετε ότι θα συνέβαινε; Θα έριχναν τις τιμές τους. Ετσι λειτουργεί η αγορά. Οσο ο επιχειρηματίας δεν βλέπει μείωση του τζίρου του, συνεχώς θα αυξάνει τις τιμές του μέχρι να βρει την αντίσταση στην κατανάλωση.
Στην Κύπρο, στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα 1955-1959, υπήρχαν χιλιάδες κρατούμενοι των Αγγλων στα διάφορα κρατητήρια. Ημουν και εγώ κρατούμενος για 20 μήνες. Για τη σίτιση και την καθαριότητα οι Αγγλοι διέθεταν ένα ευτελές ποσό ανά κρατούμενο. Αν θυμάμαι καλά ήταν 5 σελίνια, κάπου 20 δραχμές της εποχής. Τη διαχείριση (ύστερα από αγώνες) καταφέραμε να την έχουμε εμείς οι κρατούμενοι. Υπήρχε ένας τυποποιημένος κατάλογος τροφίμων και προϊόντων και διάφοροι προμηθευτές έδιναν τιμή μονάδας. Μειοδότης ήταν αυτός που στο σύνολο είχε τη χαμηλότερη προσφορά, χωρίς καμία στάθμιση!
Ενας παμπόνηρος προμηθευτής (ευτυχώς δεν ήταν Ελληνοκύπριος) έκανε την ακόλουθη μπαγαποντιά: Γνωρίζοντας το ευτελές ποσό που μας έδιναν, έβαλε την τιμή μονάδας στα προϊόντα που μπορούσαμε να παραγγείλουμε (πατάτες, ρύζι, φασόλια κ.λπ.) πολύ υψηλά, ενώ στα προϊόντα που δεν ήταν πρώτης ανάγκης (μέλι, φιστίκια κ.λπ.) πολύ χαμηλά, ώστε στο σύνολο είχε τη χαμηλότερη αστάθμητη προσφορά. Αποτέλεσμα: Δεν μπορούσαμε να ζήσουμε. Τότε αντιδράσαμε. Αποφασίσαμε να τον τινάξουμε στον αέρα. Παραγγέλλαμε μόνο μέλι και φιστίκια και ζούσαμε μόνο με τη μία οκά (1,282 kg) την εβδομάδα που μπορούσαν να μας φέρνουν οι επισκέπτες μας. Σε ένα μήνα κήρυξε πτώχευση και εμείς βρήκαμε άλλο προμηθευτή. Οι παράγκες μας ήταν γεμάτες μέλι και φιστίκια που δεν μπορούσαμε να καταναλώσουμε. Αυτή είναι η δύναμη του καταναλωτή ακόμα και μέσα από τα κρατητήρια.
Δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν έχουμε καταναλωτική συνείδηση. Παραπονιόμαστε για την ακρίβεια, αλλά περιμένουμε από άλλους να λύσουν το πρόβλημα. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι όλοι οι επιχειρηματίες επιδιώκουν να αυξήσουν τα κέρδη τους. Στο κάτω κάτω επιχειρηματίες είναι και όχι φιλάνθρωποι. Εμείς πώς αντιδρούμε; Και στην περίπτωση αυτή ισχύει το παράδοξο: «Δεν μπορείς να κερδίσεις κάτι, αν δεν είσαι διατεθειμένος να το χάσεις»!
Το παράδειγμα με τα μακαρόνια στην Ιταλία είναι χαρακτηριστικό. Για δύο εβδομάδες κανένας δεν αγόρασε μακαρόνια. Οι βιομήχανοι έχασαν τζίρο 2 εβδομάδων, περίπου 4% (που φυσικά δεν αντικαθίσταται) και έτσι δεν αύξησαν τις τιμές τους. Το ίδιο συνέβη πριν από μερικούς μήνες στην Αργεντινή. Ανακοινώθηκε ότι θα αυξηθεί η τιμή των αυγών και οι πολίτες για μέρες δεν αγόρασαν αυγά με αποτέλεσμα να έχουν ζημίες και να ακυρώσουν τις αυξήσεις.
Θυμάμαι, πριν από χρόνια μια εταιρεία καλλυντικών διαφήμιζε ένα καινούργιο άρωμα σαν «το πιο ακριβό άρωμα στον κόσμο»! Οι πωλήσεις στα ύψη. Ολες ήθελαν να έχουν το ακριβότερο άρωμα στον κόσμο. Ακόμα την εποχή της αστακομακαρονάδας, διάφοροι νεόπλουτοι περηφανεύονταν στη Μύκονο για το ποιος πλήρωνε τα ψηλότερα μεροκάματα και τα μεγαλύτερα φιλοδωρήματα. Ετσι δεν αναπτύσσεται καταναλωτική συνείδηση.
Τι μπορεί να γίνει; Σήμερα τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν σημαντικό εργαλείο στη μαζικοποίηση κινημάτων. Δεν είναι δύσκολο να αναπτυχθούν ομάδες, οι οποίες να ανταλλάσσουν καταναλωτικές εμπειρίες και να προτείνουν το μποϊκοτάζ σε κερδοσκοπικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, βγαίνουν τα σύκα και είναι πανάκριβα. Αν κανένας δεν αγοράσει σύκα για μία ή δύο εβδομάδες οι τιμές θα μείνουν οι ίδιες; Πολύ αμφιβάλλω. Ο καταναλωτής έχει τεράστια δύναμη αλλά δεν την εξασκεί, γι’ αυτό βλέπουμε τόσο διαφορετικές τιμές σε προϊόντα στη χώρα μας σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ας μην τα περιμένουμε όλα από το Κράτος. Καιρός είναι να πάρουμε και εμείς πρωτοβουλίες που είναι πολύ πιο αποτελεσματικές! Αγώνες χωρίς θυσίες δεν υπάρχουν. «It takes two to tango»!