Η αγριότητα της κοινωνίας μας
Το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι πολιτικό. Το πρόβλημά μας είναι κοινωνικό. Δεν σημαίνει ότι αυτό απαλλάσσει το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του από τις ευθύνες του. Απλώς προσπαθώ να επισημάνω τα βαθύτερα αίτια των προβλημάτων που μας ταλαιπωρούν στα οποία συμμετέχει η πολιτική, αλλά οι ευθύνες δεν περιορίζονται μόνο σ' αυτήν. Δεν ξέρω πότε άρχισε να εδραιώνεται η κοινωνική πεποίθηση ότι όλες οι κακοτεχνίες και οι δυσπλασίες, ακόμη και οι κακοήθεις, της ελληνικής κοινωνίας θα θεραπευθούν αρκεί να υπάρχει η «πολιτική βούληση». Ας τα πάρουμε ένα ένα. Θα παρακάμψω τη δυσαναλογία των εισοδημάτων από την αγοραστική τους δύναμη. Οχι επειδή το θεωρώ έλασσον. Απλώς ζητώ συγγνώμη για την άγνοιά μου περί τα οικονομικά.
Ας μιλήσουμε για την καθημερινότητα. Και το βασικό της πρόβλημα: η δημόσια τάξη και η ασφάλεια. Θα σας θυμίσω ένα τραγούδι του Κηλαηδόνη από τα «Μικροαστικά» του. «Ησυχία, τάξη κι ασφάλεια». Ο ταλαντούχος τραγουδοποιός αυτό το χρέωνε στον μικροαστισμό της ελληνικής κοινωνίας. Χωρίς βέβαια να υπολογίζει πως οι λεγόμενοι «μικροαστοί», τους οποίους απαξίωνε, ήταν η μεγάλη πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας. Τότε, στις αρχές της Μεταπολίτευσης, κανείς δεν ήθελε να είναι μικροαστός, κατά συνέπεια το τρίπτυχο «ησυχία, τάξη κι ασφάλεια» ήταν κοινωνικά απαξιωμένο. Το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου τους αναβάθμισε κοινωνικά βαφτίζοντάς τους «μη προνομιούχους» και τους απάλλαξε από το άγος της «ησυχίας, τάξης και ασφάλειας». Από τότε έως σήμερα, έχει περάσει σχεδόν μισός αιώνας. Ευρωπαϊκή Ελλάδα, οικονομική κατάρρευση, ανατροπές στο πολιτικό σκηνικό, μια κοινωνία που αναπνέει μετά την οικονομική ασφυξία, όμως η βαθιά Ελλάδα που περιφρονεί την «ησυχία, τάξη και ασφάλεια» παραμένει πιστή στον εαυτό της. Και δεν αναφέρομαι στην αλητεία και στις συμμορίες της που εξακολουθούν να λυμαίνονται τα πανεπιστήμια. Ούτε στις οργανωμένες συμμορίες των Ρομά που κλέβουν καλώδια χαλκού. Ούτε στον υπόκοσμο και στους μαφιόζους της νύχτας. Αυτοί δεν θα πάψουν να υπάρχουν. Εκείνο που μας αφορά στην καθημερινότητά μας είναι η περιφρόνηση στην «ησυχία, τάξη και ασφάλεια» από συμπολίτες μας που δεν είναι ούτε παράνομοι ούτε εγκληματίες. Θα αναφερθώ σε κοινοτοπίες. Ο οδηγός που περνάει με κόκκινο και παρκάρει στη διάβαση ΑμεΑ, ο οδηγός που αδιαφορεί για τη διάβαση των πεζών, ο επαγγελματίας με το μηχανάκι που πάει κόντρα στον πεζόδρομο για να παραδώσει την πίτσα. Θέλετε να το τραβήξω; Η αδιαφορία και η αμέλεια του μοιραίου σταθμάρχη στα Τέμπη είναι η ακραία συνέπεια αυτής της συμπεριφοράς. Ο οδηγός του λεωφορείου στην Αθήνα που έλυνε σταυρόλεξο όσο οδηγούσε ήταν πιο τυχερός, όπως και οι επιβάτες.
Από πού ξεφυτρώνουν οι έφηβοι που κακοποιούν συνομηλίκους τους και διαφημίζουν τα κατορθώματά τους στο Διαδίκτυο; Ξεφυτρώνουν από οικογένειες που δεν έχουν καταφέρει να τους κληροδοτήσουν τις φυσικές αναστολές. Ναι, υπάρχουν φυσικές αναστολές, όπως υπάρχει και φυσικό δίκαιο. Μπορεί ο Φρόιντ να μας λέει ότι κάθε αγοράκι θέλει να κοιμηθεί με τη μητέρα του, όμως η εκπλήρωση της φαντασίωσής του παραμένει απαγορευμένη. Μπορεί ο έφηβος να θέλει να ξεχωρίσει από την αγέλη κακοποιώντας τον υπέρβαρο συνομήλικό του, όμως, θα το πραγματοποιήσει μόνον αν δεν έχει μέσα του τα ανασταλτικά αντανακλαστικά. Και αυτά δεν μπορεί να του τα παράσχει το υπουργείο Παιδείας, όση πολιτική βούληση κι αν διαθέτει. Μπορεί να τον βοηθήσει ο δάσκαλός του, μόνον όμως αν βρει έδαφος που έχει οργώσει η οικογένειά του.
Η υπέροχη Ελλάδα κρύβει στα σπλάχνα της ένα σκοτάδι. Δεν είναι λυρική αποστροφή. Είναι κυριολεξία. Το σκοτάδι το βλέπουμε στην καθημερινότητά μας. Εκφράζεται με την αμέλεια, την αδιαφορία και, εντέλει, την αγριότητα του ενός απέναντι στον άλλον. Απ' την αγριότητα του Δημοσίου απέναντι στους πολίτες έως την αγριότητα του οδηγού που περνάει με κόκκινο και βρίζει τον πεζό.
Υπάρχει διέξοδος; Πάντως, κι αν υπάρχει, αυτή δεν μπορούν να την αναλάβουν οι πολιτικοί. Για τον απλούστατο λόγο ότι η ύπαρξή τους εξαρτάται απ' αυτήν την αγριότητα. Ε, ναι. Η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα. Εξαιρούνται τα αδιέξοδα που η ίδια η κοινωνία τής επιβάλλει.