«Και να φύγουν αυτοί οι άνθρωποι, θα σωθεί η επόμενη γυναίκα;»
Ηταν το 2015 όταν η Αφροδίτη Στάθη, τότε διοικητική διευθύντρια της Εταιρείας κατά της Κακοποίησης του Παιδιού ΕΛΙΖΑ, επισκέφθηκε την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ. Ηταν σε ιερή αποστολή: Να μάθει πώς ανιχνεύουν τα ύποπτα περιστατικά κακοποίησης παιδιών και πώς τα διαχειρίζονται. Στόχος να φέρει την τεχνογνωσία στη χώρα μας, να μη φεύγει η κακοποίηση «αδιάγνωστη» από τα παιδιατρικά νοσοκομεία. Από τότε η Αφροδίτη ήταν της άποψης ότι για την επίλυση ενός προβλήματος δεν χρειάζεται να ξεκινήσει κανείς από το μηδέν. Υπάρχουν καλές πρακτικές που μπορούν να προσαρμοστούν στα ελληνικά δεδομένα.
Αυτό ήταν το πρώτο κεφάλαιο μιας ιστορίας με καλό τέλος. Το «Πρωτόκολλο Αναγνώρισης και Διαχείρισης παιδιών με υποψία σωματικής κακοποίησης για επαγγελματίες υγείας» που με επιμορφώσεις επί επιμορφώσεων έγινε «κτήμα» των μεγάλων παιδιατρικών νοσοκομείων της χώρας, διασώζει δεκάδες παιδιά κάθε χρόνο από κακοποιητικά περιβάλλοντα. Μόνο στο «Αγλαΐα Κυριακού» ανιχνεύονται 60 περιστατικά κάθε χρόνο, όπως είπε χθες στην «Κ» η Αλεξάνδρα Σολδάτου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής, Β΄ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ, υπεύθυνης Μονάδας Φροντίδας για την Ασφάλεια των Παιδιών.
Υπάρχει σχετικό πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση από την αστυνομία των περιστατικών κακοποίησης γυναικών; Υπάρχει. Το είχαν συγγράψει το 2020 οι (γυναίκες) επικεφαλής αξιωματικοί του τμήματος Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της ΕΛ.ΑΣ., που είχε κάνει τις γυναίκες να αναθαρρήσουν. Επιτέλους γυναίκες ήταν υπεύθυνες για γυναίκες. (Μετά λίγο καιρό μετακινήθηκαν σε άλλα πόστα και ανέλαβαν άνδρες.) Και επιμορφώσεις έχουν γίνει. Πολλές. Κι όμως, όπως είναι προφανές από τις αποκαλύψεις των τελευταίων ωρών, το σύστημα εμφανίζει ρωγμές. Παγίδες στις οποίες πέφτουν και τσακίζονται γυναίκες.
«Η καλή πρακτική είναι σαν ένα τρίγωνο», εξηγεί η Αφροδίτη Στάθη. «Ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών που σχετίζονται με το αντικείμενο, εξειδικευμένη ομάδα και πρωτόκολλο. Δηλαδή διαδικασία. Που ελαχιστοποιεί την πιθανότητα λαθών. Οσο πιο απλή γίνεται ώστε να την ακολουθούν όλοι». Οπως λέει, στην Αμερική το πρωτόκολλο για τα παιδιά είχε δεκάδες βήματα. «Ξέραμε ότι δεν θα μπορούσε να το σηκώσει ο μηχανισμός στην Ελλάδα. Οπότε τα βήματα έγιναν 10». Ξεκινώντας το πρόγραμμα για την ανίχνευση των περιστατικών κακοποίησης («υπήρχαν τα περιστατικά αλλά δεν τα εντόπιζαν), οι άνθρωποι του ΕΛΙΖΑ εκπαίδευσαν τους επαγγελματίες υγείας όλων των βαθμίδων, μέχρι και τους φοιτητές. «Ποιος είναι ο άνθρωπος που θα βρεθεί στην εφημερία στις 12 το βράδυ; Ο ειδικευόμενος. Κάπως έτσι είναι και στην αστυνομία. Το πρωτόκολλο πρέπει να είναι εις γνώσιν των ανθρώπων της πρώτης γραμμής, του αστυνομικού στο φυλάκιο και του αξιωματικού υπηρεσίας. Ασφαλώς έπρεπε να υπάρχει και σχετικό μάθημα στη σχολή της αστυνομίας».
Οπως ακριβώς και στο Γέιλ, έτσι και στο «Αγλαΐα Κυριακού» στη διαχείριση των ύποπτων περιστατικών κακοποίησης παιδιών εμπλέκεται μια διεπιστημονική ομάδα. «Εκτός από εμάς τους παιδιάτρους», υπογραμμίζει η κ. Σολδάτου, «στην αξιολόγηση εμπλέκονται και πολλές άλλες ειδικότητες, από επαγγελματίες χειρουργούς, ορθοπεδικούς μέχρι κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους. Ολοι μαζί αφού συλλέξουμε τα στοιχεία ενός περιστατικού αποφασίζουμε τις ενέργειες». Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να γίνεται και σε υποθέσεις κακοποίησης γυναικών. «Με το που θα μπει μια γυναίκα με υποψία κακοποίησης θα έπρεπε να ενεργοποιείται ένας μηχανισμός. Ακόμα και αν δεν θέλει να κάνει μήνυση να μένει στο αστυνομικό τμήμα, να αγοράζουμε χρόνο μέχρι να δούμε τι θα κάνουμε», λέει η Αφροδίτη Στάθη, με μεγάλη εμπειρία σε θέματα προστασίας θυμάτων βίας. «Αν όμως ένα στοιχείο από το τρίγωνο δεν λειτουργήσει, αν ο σκοπός στο φυλάκιο δεν αντιληφθεί για παράδειγμα ότι αισθάνεται φοβισμένη, το σύστημα καταρρέει».
Ηδη έχουν αρχίσει οι καρατομήσεις. «Και; Και να φύγουν αυτοί οι άνθρωποι, θα αλλάξει κάτι; Θα σωθεί η επόμενη γυναίκα; Το θέμα είναι πώς αυτό το λάθος θα το χρησιμοποιήσουμε προς όφελος των επόμενων θυμάτων. Η ΕΔΕ δεν λέει κάτι. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει η φιλοσοφία του follow up, δηλαδή της παρακολούθησης ενός περιστατικού και της ανάλυσης ώστε να βρούμε τι θα μπορούσε να γίνει καλύτερο την επόμενη φορά». Οπως επισημαίνει, η ύπαρξη πρωτοκόλλου προστατεύει όλες τις πλευρές. «Μπορείς να εντοπίσεις πού υπήρξε το κενό. Και να το διορθώσεις».
«Στην Ελλάδα δεν υπάρχει η φιλοσοφία του follow up, ώστε να βρούμε τι θα μπορούσε να γίνει καλύτερο», λέει στην «Κ» η Αφροδίτη Στάθη, με μεγάλη εμπειρία σε θέματα προστασίας θυμάτων βίας.