Σύμπαν: μια ημιτελής ιστορία
Τον Μάρτιο του 1955 πεθαίνει ο φυσικός Μισέλ Μπέσο, παλιός φίλος του Αλμπερτ Αϊνστάιν (ο οποίος θα ακολουθήσει έναν μήνα αργότερα...). Ο τελευταίος γράφει τότε στη χήρα του: «Λίγο πριν από μένα αναχώρησε από αυτό τον παράξενο κόσμο. Αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Για εμάς τους φυσικούς, ο διαχωρισμός ανάμεσα στο παρελθόν, στο παρόν και το μέλλον δεν είναι παρά μια άγονη και επίμονη ψευδαίσθηση».
Πράγματι, στο βιβλίο του «Ο Θεός μετά τον Αϊνστάιν. Τι πραγματικά συμβαίνει στο σύμπαν;» (μτφρ. Γ. Μαραγκός, εκδ. Πεδίο), ο ρωμαιοκαθολικός θεολόγος Τζον Φ. Χάουτ γράφει ότι για τον Αϊνστάιν ο χρόνος δεν ήταν μη αναστρέψιμος, «δεν ήταν μια ροή στιγμών που κινούνταν από ένα σταθερό παρελθόν προς ένα νέο μέλλον (...) αλλά ένας σταθερός “μονόλιθος” που δεν διακρίνει ανάμεσα σε παρελθόν, παρόν και μέλλον».
Ο Χάουτ μνημονεύει τις διαμάχες του Αϊνστάιν με τον φιλόσοφο Ανρί Μπερξόν, στις οποίες επιμένει ότι «η τυπική μας αίσθηση του χρόνου ως μη αναστρέψιμης διαδικασίας είναι μια “υποκειμενική ψευδαίσθηση”. Ο χρόνος υπάρχει, συμφώνησε, αλλά δεν κυλάει».
Ο Χάουτ αναφέρει ακόμη πως δεν συμφωνούν όλοι οι φυσικοί με αυτή τη διαπίστωση, αλλά «θεωρούν πως η θεμελιώδης στην κοινή λογική εμπειρία μας για τη μη αναστρεψιμότητα του χρόνου είναι ουσιώδης πτυχή της συμπαντικής πραγματικότητας και σε καμιά περίπτωση ψευδαίσθηση». Ο ίδιος προτιμά αυτή την ερμηνεία, «αλλά όχι για θεολογικούς λόγους. Η θεολογία, εξάλλου, δεν μπορεί να αποτελέσει πηγή επιστημονικών πληροφοριών, ούτε και τον κριτή επιστημονικών διαμαχών».
Ο Χάουτ προτιμά αυτή την ερμηνεία λόγω των ανακαλύψεων του Αϊνστάιν, που είχαν ως συνέπεια την παρουσίαση ενός σύμπαντος ως «μιας ημιτελούς ακόμη ιστορίας». Είναι ένα «σύμπαν που υπάρχει, αφυπνίζεται και εξελίσσεται στον πραγματικό χρόνο».
«Με τη γνώση λοιπόν ότι το σύμπαν ακόμη γεννιέται, η επιστήμη έχει δώσει στη θεολογία ένα εύφορο νέο πλαίσιο για να στοχαστεί για το νόημα των πάντων, συμπεριλαμβανομένης και της πίστης στον Θεό». Παρ' όλα αυτά, παραδέχεται ότι «το μεγαλύτερο μέρος της χριστιανικής σκέψης έχει καταλήξει σε θρησκευτικές ιδέες που ταιριάζουν πιο άνετα με την προεπιστημονική εικόνα του κόσμου».
Απέναντι σε αρχαϊκές αντιλήψεις, ο Χάουτ διαβλέπει στη συνθήκη ενός σύμπαντος που γεννιέται εντός του χρόνου, μια νέα πρόκληση: με δεδομένο ότι «η θρησκεία, γενικά μιλώντας, είναι η ανθρώπινη αφύπνιση» σε ό,τι αποκαλεί «άφθαρτη ορθότητα», αυτό που έχει συμβεί είναι ότι «στον άνθρωπο Ιησού έχει επέλθει εντός του χρόνου η άφθαρτη ορθότητα. (...) Οι χριστιανοί πιστεύουν ότι με τον Ιησού υπερνικάται για πάντα η αδικία του θανάτου και του κακού, όχι μέσω της εξάλειψης του χρόνου από τον Θεό, αλλά από το ότι ο Θεός τοποθέτησε τον χρόνο εντός της θείας ζωής». Συνεπώς, μετά τον Ιησού επάνω στον σταυρό, μα και μετά τη θεωρία της σχετικότητας (και της Μεγάλης Εκρηξης), τόσο το σύμπαν όσο και ο άνθρωπος ειδικότερα βρίσκονται σε μια διεργασία διαρκούς (ανα)γέννησης.