Μια γνωριμία με την Τουρκία
Με αφορμή τις δημοτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου στην Τουρκία και την ήττα του Ερντογάν, γράφτηκαν πολλά για τη γείτονα χώρα. Λίγα όμως συνεισέφεραν στη γνώση της ιστορίας της. Και τούτο, διότι ποτέ δεν τη διδαχτήκαμε συστηματικά. Το κενό έρχεται να καλύψει το βιβλίο της Αννας Καραμάνου «100 χρόνια Τουρκία», που εκδόθηκε πριν από πέντε μήνες (Αρμός).
Το βιβλίο δεν απευθύνεται σε εκείνους που μισούν την Τουρκία, που τη βλέπουν αποκλειστικά σαν προαιώνιο εχθρό και σαν απειλή, και που καταριούνται τους πολιτικούς που τολμούν να διαπραγματεύονται μαζί της. Ούτε και στους πολιτικούς της αντίληψης «με τον πειρατή δεν συνομιλείς» (Αντ. Σαμαράς). Είναι η ιστορία μιας κοινωνίας συγγενικής με τη δική μας από την άποψη ότι και οι δύο στερήθηκαν την αναγέννηση και τον διαφωτισμό. Συνεπώς, μπορούμε να εντοπίσουμε παρόμοια φαινόμενα και να αντλήσουμε διδάγματα.
Το κοσμικό κράτος και η περιθωριοποίηση του Ισλάμ επιβλήθηκε από τον Κεμάλ σε μια καθυστερημένη χώρα, αλλά ποτέ δεν κατέκτησε πολιτισμικά την πλειονότητα της κοινωνίας. Γι' αυτό στηρίχτηκε στον στρατό και στην ελίτ. Το ίδιο φαινόμενο ζήσαμε και με τη Ρωσία του Στάλιν. Η θρησκεία νίκησε και τα δύο αυταρχικά καθεστώτα, κουβαλώντας μαζί της τις παραδόσεις και τις προκαταλήψεις αιώνων. Ωστόσο, χάρις στον Κεμάλ, η Τουρκία –ακόμη και επί ισλαμιστή Ερντογάν– βρίσκεται πολιτιστικά πιο κοντά στην Ευρώπη από όσο στις αραβικές χώρες. Η ιστορία της Καραμάνου περιλαμβάνει πολλά χρήσιμα στοιχεία για τη θέση των γυναικών. Δεν αφορούν μόνο τις φεμινίστριες. Η θέση των γυναικών είναι ασφαλής δείκτης του πολιτιστικού επιπέδου της κοινωνίας.
Η συγγραφέας έχει καταλήξει στους εξής σταθμούς της τουρκικής
ιστορίας, στους οποίους έχει δομήσει το περιεχόμενο του βιβλίου της: α) Γέννηση - ακμή - παρακμή Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, β) ίδρυση Τουρκικής Δημοκρατίας - Κεμαλισμός, γ) Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος - σταδιακή ανάκτηση του ρόλου του Ισλάμ, δ) πραξικόπημα Εβρέν - μιλιταριστική Τουρκία - πολιτικό Ισλάμ - επανάσταση των πληβείων εναντίον της ελίτ, ε) φιλοδυτική περίοδος, στ) εποχή Ερντογάν 2002-2023. Τελευταία σπασμωδική αντίδραση της ελίτ ήταν το ατυχές γκιουλενικό πραξικόπημα του 2016.
Η αξία του βιβλίου βρίσκεται στην αλληλοκατανόηση μέσω της γνώσης της Ιστορίας. Μπορεί να διαβαστεί από αναγνώστες και των δύο χωρών. Αρκεί να μην είναι εκ προοιμίου «στρατευμένοι».