Διχοτόμηση των προσδοκιών στην καταναλωτική αγορά

Μήνυμα συγκρατημένης αισιοδοξίας ότι ο πληθωρισμός στην Eυρωζώνη «συγκλίνει προς τον στόχο», δηλαδή δείχνει σημάδια πτώσης, εκπέμπει η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ. Βέβαια η στρυφνή διατύπωση αποκαλύπτει ότι οι εξελίξεις των επόμενων μηνών δεν θεωρούνται σίγουρες. Συνήθως δεν είναι και γι' αυτό οι αντιφατικές εκτιμήσεις οδηγούν την κοινή γνώμη σε σύγχυση. Είναι μια ατμόσφαιρα που ευνοεί κάθε είδους χειραγώγηση, κάθε υπερβολή και λαϊκισμό.

Ο πληθωρισμός περιορίζεται αλλά τα επιτόκια δεν πέφτουν γιατί οι κεντρικές τράπεζες φοβούνται ότι δεν είναι δεδομένη η άμεση προσγείωση των τιμών. Αλλωστε έχει σημασία τι βλέπει κανείς. Οι καταναλωτές βρίσκονται σε σοκ εξαιτίας των τιμών των τροφίμων που βλέπουν καθημερινά. Παρά την κυβερνητική κινητοποίηση ο δείκτης τιμών τροφίμων είχε τον Φεβρουάριο

αύξηση 5,8%, δηλαδή υποχωρεί συγκριτικά με τον αντίστοιχο του Ιανουαρίου (7,1%) και περισσότερο τον Δεκέμβριο (7,6%). Ωστόσο η Ελλάδα εμφανίζει τον δεύτερο υψηλότερο πληθωρισμό τροφίμων στην Ευρώπη.

Αλλά και ο δείκτης τιμών καταναλωτή τον Μάρτιο εμφανίζει αύξηση τιμών τροφίμων και μη αλκοολούχων ποτών κατά 5,3% φέτος σε σχέση με τον Μάρτιο πέρυσι, αλλά και αύξηση τιμών 5,8% στην κατηγορία ένδυση και υπόδηση. Τα στοιχεία αυτά έχουν σημασία επειδή αφορούν την καθημερινότητα ανθρώπων που με βάση αυτήν την εικόνα διαμορφώνουν προσδοκίες αλλά και την πολιτική τους γνώμη. Επίσης, έχουν σημασία για την πορεία της οικονομίας γιατί η ιδιωτική κατανάλωση διαμορφώνει περίπου τα 2/3 του ΑΕΠ. Η πορεία της κατανάλωσης, οι προσδοκίες των καταναλωτών, οι τιμές στα τρόφιμα είναι κρίσιμα μεγέθη για την οικονομία αλλά και για την πολιτική κατάσταση.

Προφανώς όλα αυτά είναι εις γνώσιν της κυβέρνησης και γι' αυτό ασχολήθηκε με τις τιμές καταναλωτικών προϊόντων που στην ελληνική αγορά ήταν πολύ ακριβότερα από ό,τι σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές. Με έναν συνδυασμό προστίμων και διαβούλευσης πράγματι διαπιστώνουμε εξορθολογισμό με κάπως μικρότερη αύξηση τιμών σε είδη άμεσης κατανάλωσης νοικοκυριού όπως μείωση -2,1% και στα είδη ατομικής φροντίδας -2,5% τον Μάρτιο σε σχέση με πέρυσι. Επιπλέον, σημαντικές μειώσεις τιμών καταγράφονται σε επίπεδο μήνα (Φεβρουάριος - Μάρτιος) σε κατηγορίες τροφίμων όπως νωπά λαχανικά (-6,3%), νωπά ψάρια (-5,4%), χοιρινό κρέας (-2,1%) και τυριά (-1,4%).

Ωστόσο οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται ότι η πρόοδος είναι περιορισμένη και εύκολα μπορεί να ανατραπεί. Οι αυξημένες τιμές, δηλαδή η άνοδος του πληθωρισμού, συνδέονται με απαισιοδοξία όσον αφορά το εισόδημά τους, το οικονομικό τους επίπεδο, το μέλλον. Με μία δόση υπερβολής, μπορούμε να πούμε ότι οι εκτιμήσεις των προσδοκιών των καταναλωτών ενδεχομένως να είναι πιο αξιόπιστες για τις πολιτικές επιλογές από τα πολιτικά γκάλοπ.

Στο Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Alpha Bank καταγράφονται οι τάσεις για τις (οικονομικές) προσδοκίες των νοικοκυριών και επισημαίνεται ότι οι «καταναλωτές παρουσιάζονται σε γενικές γραμμές λιγότερο απαισιόδοξοι». Ωστόσο οι προθέσεις των καταναλωτών για μεγάλες αγορές υποχωρούν κατά το πρώτο τρίμηνο, αλλά υπάρχει ένας διχασμός στην κοινωνία. Στην ηλικιακή κατηγορία 30-49 ετών καταγράφεται μεγαλύτερη αισιοδοξία, ενώ περισσότερο απαισιόδοξοι είναι οι καταναλωτές ηλικίας 60 ετών και άνω. Επίσης, λιγότερο αισιόδοξοι εμφανίζονται οι απόφοιτοι πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ βελτιωμένη είναι η αίσθηση που έχουν απόφοιτοι πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και ιδιαίτερα όσοι είναι στα τεχνικά επαγγέλματα.

Η πορεία των τιμών αλλά και οι προσδοκίες των καταναλωτών αποκαλύπτουν μια κοινωνία δύο ταχυτήτων που κινείται προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Κάποιοι ανησυχούν περισσότερο για το μέλλον (τους) από άλλους.

Η πορεία των τιμών αλλά και οι προσδοκίες των καταναλωτών αποκαλύπτουν μια κοινωνία δύο ταχυτήτων.