Η γέννηση παιδιών ως ατομικό δικαίωμα
Το πρώτο και κύριο για να συνεχίζεται η ζωή είναι προφανώς να γεννιούνται παιδιά. Αν οι άνθρωποι του πλανήτη έπαιρναν αύριο το πρωί τη μυστική απόφαση να μην ξανακάνουν παιδιά, ο κόσμος (των ανθρώπων) θα τελείωνε ειρηνικά και αναίμακτα, και δεν θα χρειαζόταν καμία κλιματική ή πυρηνική καταστροφή. Η γέννηση ενός παιδιού αποτελεί έκφραση ελπίδας και εμπιστοσύνης ότι η ζωή θα συνεχιστεί όπως είναι και ακόμη καλύτερη, γι' αυτό και δεν είναι ποτέ μια κλειστή ιδιωτική υπόθεση, αλλά «χαρά εν όλω τω κόσμω». Η επιθυμία του ανθρώπου να κάνει παιδιά εκφράζει την ανεκρίζωτη ανάγκη του για διαιώνιση, για να συνεχίσει να ζει μέσα από το παιδί του. Στις παραδοσιακές κοινωνίες δεν αναρωτιόταν κανείς αν θα κάνει ή όχι παιδιά. Hταν ο αυτονόητος σκοπός, οι άνθρωποι παντρεύονταν για να κάνουν παιδιά, εξ ου και η τεράστια βία, πραγματική και συμβολική, κατά των γυναικών που δεν μπορούσαν – γιατί, εννοείται, μόνο οι γυναίκες ευθύνονταν ή, μάλλον, έφταιγαν γι' αυτό.
Σήμερα, στις κοινωνίες του ατομικισμού, τα πράγματα έχουν αλλάξει ριζικά: η τεκνογονία δεν είναι αυτονόητη πραγματικότητα, αποτελεί προσωπική επιλογή, ατομικό δικαίωμα, που μπορεί να το ασκήσει κανείς ή να μην το ασκήσει και κυρίως να ορίσει πότε θα το ασκήσει. Οι επαγγελματικές επιδιώξεις των γυναικών και η ρευστότητα των ερωτικών σχέσεων οδηγούν πολλές να μεταθέτουν το ηλικιακό όριο της εγκυμοσύνης, αυξάνοντας έτσι το ενδεχόμενο να μην μπορούν, όταν τελικά το αποφασίσουν. Από τη στιγμή πάντως που η απόκτηση παιδιού αποτελεί ατομικό δικαίωμα όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, οικογενειακής κατάστασης, αυτό σημαίνει ότι κοινωνία, πολιτεία και ιατρικό σώμα πρέπει να κάνουν ό,τι περισσότερο μπορούν για να το ικανοποιήσουν. Η επιστήμη προσφέρει πράγματι σήμερα πάμπολλες δυνατότητες, και κυρίως την εξωσωματική γονιμοποίηση, ομόλογη ή ετερόλογη, για την πραγματοποίηση αυτής της επιθυμίας. Διαθέτει επίσης τεράστιες διαγνωστικές δυνατότητες για υγιή κύηση και γέννα, και για υγιές, όσο μπορεί να προβλεφθεί, παιδί. Εκτός από την επιστήμη, και η νομοθεσία πολλών κρατών εξασφαλίζει νέες, πρωτάκουστες δυνατότητες απόκτησης παιδιού (σε άγαμη μητέρα ή και σε ομόφυλα ζευγάρια).
Θεωρώ συγκλονιστική τη δυνατότητα που προσφέρουν σε εκατομμύρια γυναίκες η ιατρική επιστήμη και η κρατική νομοθεσία πολλών χωρών με την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (ΙΥΑ) να κυοφορήσουν και να γεννήσουν. Eχουμε δει όλοι στο πρόσωπο των γυναικών αυτών να ακτινοβολεί η χαρά που τους έδωσε η απόκτηση παιδιού. Ζήτω και πάλι ζήτω στην Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή!
Μέχρις εδώ, δόξα τω Θεώ, όλα καλά. Σήμερα ωστόσο που οι γυναίκες αφενός έχουν υιοθετήσει την ιδέα «αν θέλω και όποτε θέλω» και αφετέρου θεωρούν ότι όλα είναι πια δυνατά χάρη στην πρόοδο της επιστήμης, τα πράγματα δεν σταματάνε εδώ. Το πρώτο που θα έλεγα εν προκειμένω είναι πως όταν η συζήτηση στρέφεται γύρω από το δικαίωμα της γυναίκας και του άντρα να αποκτήσει (ή να μην αποκτήσει) παιδί, τότε το ίδιο το παιδί χάνεται από τον ορίζοντα, λησμονιέται ότι τα παιδιά δεν τα γεννάμε για να ικανοποιήσουμε δικαιώματά μας, αλλά (υπ)ακούοντας στη μυστική φωνή της ζωής και εντέλει τα φέρνουμε στον κόσμο γι' αυτά τα ίδια.
Σε κάθε περίπτωση η απόκτηση παιδιού ως ατομικό δικαίωμα ασκεί τεράστια πίεση στον γιατρό (και στον νομοθέτη). Πρέπει άραγε ο καλός γιατρός να ικανοποιήσει όλα τα αιτήματα; Πρέπει να ικανοποιηθεί, επί παραδείγματι, το αίτημα μιας γυναίκας εξήντα ετών να αποκτήσει παιδί; Oλες οι μέθοδοι είναι αποδεκτές; Είναι ηθικά αποδεκτή η παρένθετη κύηση; Αν είμαστε υπέρ της μεταμόσχευσης μήτρας, είμαστε υπέρ και της τεχνητής; Θα μπορούσα να πολλαπλασιάσω τα ερωτήματα, τα οποία δεν έχω εξάλλου το περιθώριο να τα συζητήσω εδώ, αλλά δεν μπορώ να μην πω ότι θεωρώ την παρένθετη κύηση ηθικά απαράδεκτη και πιστεύω ότι πρέπει να απαγορευτεί και στη χώρα μας (όπως απαγορεύεται, αίφνης, στη Γαλλία), όχι μόνο επειδή οδηγεί στην εμπορευματοποίηση της γέννας, αλλά κυρίως γιατί είναι βαθιά ανήθικο να παίρνεις το παιδί που γέννησε μια (νεαρή) γυναίκα και να το δίνεις σε άλλους.
Υπάρχει όμως κάτι βαρύτερο σχετικά με το θέμα μας και αυτό είναι ό,τι ο γιατρός Ρενέ Φριντμάν ονομάζει «τυραννία της αναπαραγωγής» (René Frydman, «La tyrannie de la reproduction», Odile Jacob, 2024). Αν οι γυναίκες και οι άντρες δεν απελευθερωθούν από αυτή την τυραννία, δεν θα λάβει ποτέ το σωστό περιεχόμενο η απόκτηση παιδιού. Σημειωτέον ότι ο γιατρός αυτός ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε την εξωσωματική γονιμοποίηση στη Γαλλία, το 1982, και έχει έκτοτε βοηθήσει χιλιάδες γυναίκες να κυοφορήσουν και να γεννήσουν. Ο γιατρός Φριντμάν λοιπόν, που αφιέρωσε τη ζωή του στη γονιμότητα των γυναικών, λυπάται να τις βλέπει σήμερα, παγιδευμένες από την ιατρική πρόοδο, να ταλαιπωρούνται με πέντε και δέκα άκαρπες απόπειρες γονιμοποίησης, να ταξιδεύουν σε άλλες χώρες που έχουν μεγαλύτερα νομοθετικά περιθώρια, να γίνονται ψυχικά ράκη, να μη ζουν τελικά. Θεωρώ προσωπικά τη γέννηση ενός παιδιού πολύ μεγάλη χαρά και τη γέννηση εγγονιού ακόμη μεγαλύτερη, αλλά έχω δει και εγώ, όπως όλοι μας, μανάδες και πατεράδες που έχουν παιδιά να ζουν μέσα στη μιζέρια. Επιπλέον εξεγείρομαι με όσους θεωρούν εκείνους που δεν έχουν παιδιά δυστυχείς! Το παιδί είναι μεγάλη χαρά, μα δεν είναι η μόνη. Αν είναι να έρθει, καλώς να 'ρθει. Aλλωστε όποιες και όποιοι θέλουν να φροντίσουν παιδιά, υπάρχουν πολλοί τρόποι να το κάνουν, χωρίς αναγκαστικά να έχουν γεννήσει δικά τους.
Αν οι γυναίκες και οι άντρες δεν απελευθερωθούν από την «τυραννία της αναπαραγωγής», δεν θα λάβει ποτέ το σωστό περιεχόμενο η απόκτηση παιδιού.