Εικόνες από την πλατεία Συντάγματος του χθες
Μια φωτογραφία του 1959, μπροστά στη Βουλή. Το κτίριο της Βουλής δεν φαίνεται, αλλά το φανταζόμαστε στα δεξιά μας. Διακρίνονται όμως τόσα άλλα, τα περισσότερα από τα οποία ο χρόνος αφάνισε και τα ώθησε στη χώρα της λήθης. Ενας νέος σε ηλικία άνθρωπος της εποχής μας, που γνώρισε την Αθήνα μετά το 2000, θα δυσκολευτεί ενδεχομένως να αναγνωρίσει καν το σημείο. Θα τον βοηθούσαμε λέγοντας πως τα νεοκλασικά κτίρια της πρεσβείας της Αιγύπτου και του υπουργείου των Εξωτερικών σώζονται ώς σήμερα. Αλλά όλα τα άλλα, έχουν σαρωθεί...
Αυτή η λήψη είχε γίνει από έναν νέο εκείνης της εποχής. Ηταν στα 30 του. Ζούσε για λόγους επαγγελματικούς σε άλλη χώρα και όταν ερχόταν στην Αθήνα σάστιζε κυριολεκτικά με τις κατακλυσμιαίες αλλαγές στο αστικό περιβάλλον. Φωτογράφιζε το κέντρο της Αθήνας κυρίως και πόσο κρίμα που δεν πήγε και πιο βαθιά στις συνοικίες να μας δείξει τι απλωνόταν στο αδηφάγο εκείνο βλέμμα του.
Ομως, σήμερα, ένα φωτογραφικό τεκμήριο που αριθμεί 65 χρόνια ζωής, φτάνει στο δικό μας οπτικό και νοητικό πεδίο, γεμάτο πληροφορίες και κυρίως ερεθίσματα για να σκεφτούμε πάνω στην περιπέτεια της Αθήνας στον χρόνο. Είπαμε προηγουμένως ότι αν στρέφαμε το βλέμμα προς τα δεξιά, θα βλέπαμε το κτίριο της Βουλής. Αν όμως το στρέφαμε προς τα αριστερά, θα βλέπαμε τον αναγεννώμενο κολοσσό της Μεγάλης Βρεταννίας, που εκείνη την εποχή αποπερατωνόταν.
Στο ντοκιμαντέρ που ετοίμασε ο Παύλος Τσίμας για τα 150 χρόνια του ιστορικού ξενοδοχείου, υπάρχει ένας ακριβής και ελκυστικός χαρακτηρισμός για την αστική ζωή από το 1955 ώς το 1967. Ηταν μια σύντομη «μπελ επόκ» για την Αθήνα, με την αισιοδοξία να επιστρέφει, την οικονομία να ανορθώνεται, τον τουρισμό να αναπτύσσεται, την Ελλάδα να αναδύεται ως τόπος προσφιλής και επιθυμητός.
Σε αυτήν τη μεταπολεμική μπελ επόκ μας μεταφέρει η φωτογραφία του 1959. Αυτή τη δεύτερη μπελ επόκ για την αστική τάξη, μετά την άλλη την επίσημη, την ιστορικώς καταγεγραμμένη για την περίοδο 1880-1914, όταν ο αστικός τρόπος ζωής διεθνώς γεννούσε έναν κοινό κώδικα ζωής και ένα δίκτυο αναγέννησης σε όλους τους τομείς.
Αν επιστρέψουμε στη φωτογραφία που μας απασχολεί σε αυτό το σημείωμα, θα δούμε το γοητευτικό κτίριο που βρισκόταν στη συμβολή της Βασιλίσσης Σοφίας με την Πανεπιστημίου, γνωστό στη βιβλιογραφία ως Μέγαρο Παπούδωφ. Ατυχώς κατεδαφίστηκε τον Ιούλιο του 1971 και για παραπάνω από δέκα χρόνια το κενό της κατεδάφισης παρέμεινε ως μια υπενθύμιση της ανοχής που έχουμε απέναντι στην κακοποίηση της πόλης (όπως και σήμερα για τη γωνία Σταδίου και Αιόλου, εκεί όπου ήταν ο Κατράντζος). Εστω, όμως... λίγοι θα αρνηθούν πως η εικόνα αυτή του 1959 παρουσιάζει μια πόλη με συνεκτική ομορφιά, με μια ορισμένη μεγαλοπρέπεια και κυρίως αυτοσεβασμό.
Θέλοντας να είμαστε περισσότερο παρατηρητικοί, θα σταθούμε στον τροχονόμο με το κράνος και το κουβούκλιο αλλά και τους πρώτους φωτεινούς σηματοδότες, που, στα τέλη της δεκαετίας του '50, είχαν φέρει έναν αέρα μεγαλούπολης. Θα παρατηρήσουμε επίσης τα αυτοκίνητα και φυσικά το τρόλεϊ «Κυψέλη - Παγκράτι».
Θα σταθώ όμως και σε κάτι ακόμη. Στα αξέχαστα πεύκα που έδιναν ατμόσφαιρα και ομορφιά στην αρχή της Βασιλίσσης Σοφίας, με τους πυκνούς θυσάνους, ομπρελωτούς ενίοτε, να θυμίζουν τις κουκουναριές της Ρώμης. Ιδίως στη γωνία της Βασιλίσσης Σοφίας και της Ακαδημίας, εκεί που το 1975-78 χτίστηκε το νέο κτίριο του υπουργείου Εξωτερικών, σώζονταν πολλά τέτοια πεύκα που έδιναν εκείνον τον ξεχωριστό τόνο. Αν συνεχίζαμε προς τα πάνω στη Βασιλίσσης Σοφίας θα βλέπαμε αρχοντικά στις τελευταίες τους μέρες και νεόδμητες πολυτελείς πολυκατοικίες. Η νέα Αθήνα είχε τότε ανατείλει.