Μια πόλη, ένα όνομα κι ένα ψέμα
Το Σαν Νορμάλ είναι φυσιολογικό στην όψη και παράξενο στις σκοτεινές μεριές του· στο μυαλό και στην ψυχή των ηρώων
Σαν Νορμάλ. Πόλη κανονική, αλλά όχι και ακριβώς, περίπου οριακή, όπως και οι άνθρωποι που την κατοικούν, κάποιοι είναι οι χαρακτήρες του βιβλίου. «Κι όμως, το Σαν Νορμάλ είναι το ακριβώς αντίθετο του παράξενου ονόματός του: είναι φυσιολογικό στην όψη και παράξενο στις σκοτεινές μεριές του». Σκοτεινές μεριές είναι το μυαλό και η ψυχή των ηρώων, το μυαλό τους παίζει παιχνίδια ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη φαντασία, η ψυχή τους πλανιέται ανάμεσα στο θέλω, μπορώ, πρέπει, επιτρέπεται, ανάμεσα στην ενοχή και στην αλήθεια, στο παιχνίδι του ονείρου κι εκείνου του κυματισμού της θάλασσας, της λίμνης, του νερού. Είναι φοβερό πόσο σημαντικό είναι το νερό σε τούτο το βιβλίο, η κίνηση, η πλημμυρίδα, η στέρηση, το νερό που ξεπλένει και καθαγιάζει, το νερό που τρομάζει, πνίγει, το νερό του ονείρου και του εφιάλτη.
Είναι ένα μυθιστόρημα που η βάση του είναι ο τόπος. Ο κοινός τόπος όλων των ιστοριών που μοιάζουν ασύνδετες και αυτοτελείς στη σύλληψη, στην εξέλιξη, στο τέλος τους, με ήρωες εξαρτημένους από τον τόπο και πιο πολύ από την ανάγκη τους να αποκοπούν από το μέρος και ταυτόχρονα να συνδεθούν για πάντα με αυτό. Μα χωρίς την αντίφαση πώς θα επιζούσε η γοητεία, η γοητεία της σκέψης και της γραφής;
Οι ήρωες παίζουν ανάμεσα στον έρωτα και στην αγάπη, στη ζωή που θα ήθελαν κι αυτή που ζουν, στις ανάγκες που έχουν και μένουν ακάλυπτες να χάσκουν και να τους καταπίνουν μέσα στο ανέφικτο, στο φευγαλέο, στο ονειρικό, στο μη ρεαλιστικό. Ο Φρον των ενενήντα εννέα εκατοστών, ο καθηγητής Τριστ και οι φοιτητές, ο Χικάρι ξεριζωμένος από την Ιαπωνία και ριζωμένος σε έναν καινούργιο, εκτός συζυγίας, έρωτα, η στωική του Κασούμι, η Θίντα, ο Ντιν, ένα λευκό λιοντάρι, ο Κινγκ, πραγματικός και ιδεατός βασιλιάς, που διδάσκει το απέραντο της αγάπης, κόσμοι στο όριο της νομιμότητας, της βίας, του θανάτου.
Κι ύστερα, στο τέλος, ο Μπαρτλ ο γραφιάς. Ο ίδιος ο συγγραφέας σε διάλογο με τους ήρωές του, που τον ορίζουν, τον καθοδηγούν, πορεύονται αυτόνομα μέσα στις ιστορίες, αδιαφορώντας μετά τη δημιουργία τους για τον ρόλο του γραφιά. Ο Μαρίνος δίνει υπόσταση σε αυτό που πολλοί συγγραφείς ομολογούν: από ένα σημείο και πέρα, ο κόσμος του βιβλίου υπάρχει μόνος του, αποφασίζει για την πορεία του, αυτονομείται ξαφνιάζοντας και τον ίδιο τον συγγραφέα, γίνονται μυθιστορηματική πλοκή με πραγματική ζωή.
Ολες οι ιστορίες μαζί στο τελευταίο κομμάτι του βιβλίου, με τους ήρωες να διεκδικούν τη θέση τους, να διαλέγονται με τον συγγραφέα, να τον προκαλούν και να τον ελέγχουν, να παίζουν με το ερώτημα, είναι άραγε άνθρωποι στο χαρτί μόνον ή υπάρχουν και στον πραγματικό κόσμο, υπάρχει μία μόνη πραγματικότητα ή όλα είναι διαφορετικές υποκειμενικές όψεις που τις ορίζει καθένας μας συνεχώς; Η ματιά μας μπορεί να βλέπει τα ίδια με διαφορετικό τρόπο κι αυτή είναι η πρόκληση στη ζωή, να συμπέσουν οι ματιές κάποτε και να δημιουργήσουν δεσμούς αληθινούς, κάποτε άρρηκτους.
Η πόλη εκβιάζει την κατάφαση σε αυτό που είναι η ίδια. Στην ενέργεια που έχει, στην αύρα που κατά κύματα επηρεάζει τους ήρωες, στην παραδοξότητα ως σήμα κατατεθέν της. Θέλει να της παραδοθείς για να ζήσεις χωρίς τα όρια των άλλων, των πολλών, για να σε αφήσει να υπάρξεις όπως θέλεις, όπως μπορείς και αντέχεις. Ο Μπαρτλ ομολογεί ήδη, «ανάμεσα σε μένα και σε μένα η παραδοξότητα», ο Κάφκα αποφαίνεται ότι «πιστεύοντας κάτι με πάθος που δεν υπάρχει, το δημιουργούμε. Το μη υπαρκτό είναι οτιδήποτε δεν έχουμε επιθυμήσει αρκετά». Μα ο Μαρίνος συντάσσεται με τον Χούλιο Κορτάσαρ, «ανέκαθεν έγραφα χωρίς να ξέρω καλά καλά γιατί το κάνω, παρακινημένος λίγο από την τύχη, από συγκυρίες. Τα πράγματα μου έρχονται σαν ένα πουλί που περνάει μπροστά από το παράθυρο». Το δημιούργημα αντιπαλεύει τον δημιουργό του, που προσπαθεί να το τιθασεύσει, να αποδείξει ότι το ορίζει, να γράψει γνωρίζοντας πολύ καλά γιατί το κάνει. Για να ξορκίσει τον θάνατο καταφάσκοντας στη ζωή.
Από ένα σημείο και πέρα ο κόσμος του βιβλίου υπάρχει μόνος του, αποφασίζει για την πορεία του, αυτονομείται.