Περί δημοκρατίας και ρουσφετοκρατίας
Στην επιστολή του κ. Γιάννη Κιουστελίδη («Η Καθημερινή», φ. 13/4/2024) αναφέρεται ότι η παροχή δικαιώματος ψήφου στους Ελληνες το 1843 δεν ήταν θρίαμβος της δημοκρατίας αλλά της «ρουσφετοκρατίας και αναξιοκρατίας», διότι οι τότε αναλφάβητοι Ελληνες δεν ήταν σε θέση να διαβάσουν και να διαμορφώσουν πολιτικές απόψεις αλλά κινήθηκαν αποκλειστικά με κριτήριο το «βόλεμα». Ομως η σχετική επιχειρηματολογία είναι άστοχη.
Πρώτον, η δημοκρατία, φευ, δεν είναι ένας ασαφής όρος στον οποίο εντάσσει κάποιος ό,τι θεωρεί θετικό (π.χ. αξιοκρατία, ευημερία κ.λπ.). Είναι τεχνικός όρος που αναφέρεται ειδικά στον τρόπο διορισμού της κυβέρνησης μιας χώρας. Ως εκ τούτου, δημοκρατία και αναξιοκρατία ή φτώχεια δεν είναι ασύμβατες έννοιες (ή φαινόμενα). Δεύτερον, η αναξιοκρατία και το ρουσφέτι δεν τεκμηριώνεται ότι οφείλονται στην αγραμματοσύνη: ο αμόρφωτος χωρικός ωφελείτο από το ρουσφέτι αλλά ο πολιτικός που επίσης ωφελείτο ήταν και αυτός αμόρφωτος ή ήταν άμοιρος ευθυνών; Τρίτον, ούτε η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι δημοκρατία «συν» αναλφαβητισμός, συνεπάγονται
αναξιοκρατία: Το ΑΣΕΠ στην Ελλάδα ιδρύθηκε μόλις το 1994 αλλά τα σχετικά προνόμια της αγγλικής αριστοκρατίας καταργήθηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα παρά το ότι το Η.Β., τότε, ήταν πολύ πιο «αμόρφωτο» από την Ελλάδα του 1994. Τέταρτον, γνωρίζουμε ότι ιστορικά η αναξιοκρατία προηγήθηκε της δημοκρατίας: η μεσαιωνική αριστοκρατία και ο κοτζαμπασισμός στην Ελλάδα, κατ' εξοχήν οικογενειοκρατικοί θεσμοί, δεν περίμεναν τη δημοκρατία για να αρχίσουν τα ρουσφέτια. Συνεπώς η επιλογή των Ελλήνων το 1843 δεν ήταν μεταξύ δημοκρατικής αναξιοκρατίας και βασιλικής αξιοκρατίας αλλά μεταξύ δημοκρατικής ή βασιλικής αναξιοκρατίας.
Σε κάθε περίπτωση, ο Ινδός νομπελίστας Αμάρτια Σεν έχει δώσει τoν λαμπρότερo ύμνο της δημοκρατίας: «Ποτέ καμία δημοκρατία δεν γνώρισε λιμό». Επί βρετανικής κυριαρχίας τόσο η Ιρλανδία όσο και η Ινδία –μάλιστα λίγο πριν από την ανεξαρτητοποίησή της– γνώρισαν λιμούς με εκατομμύρια θύματα (ενώ η βρετανική κυβέρνηση σφύριζε αδιάφορα). Αντίθετα, η μετα-αποικιακή Ινδία, γνήσια δημοκρατική, παρά το ότι για δεκαετίες βρισκόταν στο τέλος της παγκόσμιας κατάταξης σε ευημερία και αλφαβητισμό, στα ίδια επίπεδα με την υποσαχάρια Αφρική αλλά με πολύ μεγαλύτερη πυκνότητα πληθυσμού, ουδέποτε αναδείχτηκε ανίκανη να θρέψει τους κατοίκους της. Διότι, εξηγεί ο Σεν, όσο αμόρφωτοι και εάν είναι οι άνθρωποι, το εάν πεινάνε, το γνωρίζουν πολύ καλύτερα από κάθε κυβέρνηση. ΑΘΑΝΑΣΊΟΣ ΛΊΟΛΊΑΚΗΣ