Η τραγωδία είναι «σφάλμα» ή «προϊόν» του συστήματος;

Μια παρατήρηση στην εισαγωγή συνέντευξης με τη συγγραφέα Τζίλιαν Σλόβο (Gillian Slovo) στην εφημερίδα Guardian «κόλλησε» στη σκέψη μου. Παρακολουθώντας το έργο «Γκρένφελ: Με τα λόγια των επιζώντων» σε θέατρο της Νέας Υόρκης, η δημοσιογράφος Εμα Μπροξ (Emma Brockes) σημείωσε ότι πίστευε πως δύσκολα θα συγκινούσε αμερικανικό κοινό η ιστορία μιας πυρκαγιάς σε πολυκατοικία στο Λονδίνο το 2017 που στοίχισε τη ζωή σε 72 ανθρώπους. «Προς το τέλος του έργου, όμως, όταν ένας επιζών εκφράζει την άποψη ότι η πυρκαγιά δεν ήταν αποτέλεσμα σφάλματος του συστήματος αλλά μάλλον ότι το σύστημα λειτούργησε ακριβώς όπως σχεδιάστηκε να λειτουργεί, το κοινό του St Ann's Warehouse στο Μπρούκλιν ξέσπασε σε αυθόρμητο χειροκρότημα», έγραψε. Προφανώς ο θάνατος των κατοίκων του Grenfell Towers μπορεί να συγκινήσει ανθρώπους παντού, καθώς οφείλεται στην κατάργηση κανόνων ασφαλείας, στην ανευθυνότητα επιχειρήσεων και στην αδιαφορία με την οποία κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν ομάδες «μη προνομιούχων».

Διαβάζοντας τη συνέντευξη την ώρα που ανακοινώθηκαν οι εξαγοράσιμες ποινές για πέντε πρώην υψηλόβαθμα στελέχη της Πυροσβεστικής και του πολίτη που κρίθηκε ένοχος ότι άναψε τη φωτιά που σκότωσε 104 ανθρώπους στο Μάτι, αναρωτήθηκα εάν αυτή η τραγωδία ήταν «σφάλμα» ή «προϊόν» του συστήματος. Τα Τέμπη; Η σύγκρουση τρένων ήταν αποτέλεσμα ασύνδετης σειράς λαθών ή προβλέψιμο αποτέλεσμα πολλών σφαλμάτων σε διαδικασίες, στελέχωση και επίβλεψη; Και όταν τα λάθη είναι τόσο πολλά και διαχρονικά, παραμένουν «σφάλματα» ή αποτελούν «προϊόντα» του συστήματος; Είναι αδιανόητο ότι οποιοσδήποτε που βρέθηκε σε θέση ευθύνης θα αδιαφορούσε για τις συνέπειες των πράξεων ή της απραξίας του στο Μάτι και στα Τέμπη, εάν μπορούσε να τις φανταστεί.

Είναι, επίσης, απίστευτο ότι κάποιοι θα έβαζαν «το κέρδος» πάνω από τις ζωές τόσων ανθρώπων. Το σύστημά μας μάλλον δεν σχεδιάστηκε για να σκοτώνει, όμως, ο τρόπος που σχεδιάστηκε και ο τρόπος που λειτουργεί οδηγούν στην καταστροφή. Το «λάθος» και ο «δόλος» γίνονται ένα· αυτό δεν πρέπει να σημαίνει απαλλαγή ευθυνών για τους ενόχους, αλλά, αντιθέτως, να βαρύνει ακόμη περισσότερο όσους οφείλουν να διορθώσουν το σύστημα,

Το «λάθος» και ο «δόλος» γίνονται ένα· αυτό δεν πρέπει να σημαίνει απαλλαγή ευθυνών για τους ενόχους.

να εκπαιδεύσουν στελέχη στην ουσία των ευθυνών τους.

Η διαφορά με παρόμοιες τραγωδίες αλλού είναι ότι εδώ «οι προνομιούχοι» δεν βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα. Τα θύματα στο Μάτι, στα Τέμπη ήταν «άνθρωποι σαν κι εμάς», αδέλφια, γονείς, παιδιά, φίλοι. Το δικό μας σύστημα δεν κάνει διακρίσεις: Είμαστε όλοι θύματα ή δυνητικά θύματά του. Η τραγωδία μας είναι ότι δεν μαθαίνουμε. Δεν βλέπουμε πού πάμε. Αναρωτιέμαι τι θα έλεγαν άνθρωποι αλλού εάν διάβαζαν τις μαρτυρίες αυτών που βίωσαν την τραγωδία όπως τις κατέγραψε η Μαρίνα Καρύδα στο βιβλίο «Μάτι 23 Ιουλίου 2018»; Θα γνώριζαν την κοινή μας μοίρα; Ή θα τους φαινόταν αδιανόητη η ελληνική περίπτωση; Παρεμπιπτόντως, ουδείς έχει λογοδοτήσει για τη φωτιά στο Γκρένφελ.