Πώς θα βάλουμε «φρένο» στο brain drain
Ο Άγγελος Τσακανίκας, επίκουρος καθηγητής στο ΕΜΠ, μιλάει στη «Ν» για την Ελλάδα της «ήπιας καινοτομίας»
Ηανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, για την αύξηση των αμοιβών και την προσέλκυση καταρτισμένου προσωπικού, είναι μονόδρομος για την ανάσχεση του brain drain και τη διάχυση της καινοτομίας. Ο επίκουρος καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Άγγελος Τσακανίκας περιγράφει στη «Ν» την Ελλάδα της «ήπιας καινοτομίας», όπου το πρόβλημα δεν είναι ο σχεδιασμός, αλλά ο κατακερματισμός των πόρων και η αδυναμία στην υλοποίηση. Πώς θα περιγράφατε την έννοια «καινοτομία»; «Η έννοια “καινοτομία” δεν αφορά απαραίτητα ένα αποτέλεσμα της Έρευνας & Ανάπτυξης, αλλά και την ενσωμάτωση της γνώσης πάνω σε διαδικασίες και προϊόντα». Πού τοποθετείται η Ελλάδα στον ευρωπαϊκό χάρτη καινοτομίας; «Η Ελλάδα είναι μια χώρα “ήπιας καινοτομίας”. Βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες -κατά βάση νότιες και ανατολικές- οι οποίες δεν παρουσιάζουν και τόσο καλές επιδόσεις, με εξαίρεση ορισμένους δείκτες, όπως το ποσοστό των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και τις συνεργασίες για δημοσιεύσεις». Αξιοποιεί η Ελλάδα τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά προγράμματα στον βαθμό που τα αξιοποιούν άλλες χώρες; «Υπάρχουν και προγράμματα και σχεδιασμός, ωστόσο το ζήτημα κάθε φορά στην Ελλάδα είναι ο κατακερματισμός των πόρων και η αδυναμία στην υλοποίηση, που αποτρέπουν μια μεγαλύτερη επίδραση στην οικονομία». Ο ιδιωτικός τομέας πώς ανταποκρίνεται; «Δεν είναι ικανοποιητικές οι επιδόσεις. Το μεγαλύτερο μέρος της Έρευνας & Ανάπτυξης προέρχεται από δημόσιους πόρους. Αυτό που βλέπουμε στις επιχειρήσεις στην Ελλάδα είναι ότι φέρνουν νέα προϊόντα και υπηρεσίες, μηχανήματα και εξοπλισμό, αλλά ως ενσωματωμένη τεχνολογία από το εξωτερικό». Ποια είναι η εικόνα στην Ελλάδα ως προς τη σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας; «Είναι μικτή και μάλλον καλύτερη απ’ ό,τι στο παρελθόν. Τα πανεπιστήμια διενεργούν αρκετά καλή έρευνα, η οποία αποτυπώνεται και στις συμμετοχές στα ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά προγράμματα. Όμως πολλές από αυτές τις ιδέες δεν μετασχηματίζονται σε δραστηριότητες που μπορούν να αποβούν οικονομι- κά αποδοτικές. Γίνονται πάντως προσπάθειες, όπως οι Μονάδες Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας». Πώς αξιολογείτε το περιβάλλον μέσα στο οποίο καλούνται να λειτουργήσουν θεσμοί και επιχειρήσεις στην Ελλάδα; «Η καινοτομία και η έρευνα δεν μπορούν να είναι ανεξάρτητες από τις μακροοικονομικές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα. Μπορεί κάποιος να έχει τις καλύτερες ιδέες για νέα προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά με κάποιον τρόπο θα πρέπει να τις χρηματοδοτήσει. Ο υφεσιακός κύκλος που προηγήθηκε έχει δυσχεράνει την προσπάθεια για καινοτομία». Με τι είδους μεταρρυθμίσεις αντιστρέφει κανείς την πορεία του brain drain; «Το brain drain είναι σε έναν βαθμό και το μηχανιστικό αποτέλεσμα της υπερπροσφοράς κάποιων ειδικοτήτων που δεν μπορούσαμε να τις καλύψουμε στην Ελλάδα. Η πορεία αντιστρέφεται μόνο με επιχειρηματικότητα και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Μονόδρομος είναι επίσης η άνοδος των αμοιβών, οι οποίες έχουν μειωθεί αισθητά στην Ελλάδα». Στο πλαίσιο της έρευνας GEM, την οποία διενεργείτε ως επιστημονικός υπεύθυνος του ΙΟΒΕ, καταγράφεται στην Ελλάδα ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά προβολής επιχειρηματικών success stories. «Πράγματι, από το 2003 που διενεργείται η έρευνα, διαπιστώνεται ότι προβλήθηκαν περισσότερο αρνητικά παραδείγματα - αισχροκέρδειας, κερδοσκοπίας, κ.λπ.- που ίσως δαιμονοποιούσαν σε έναν βαθμό την έννοια της επιχειρηματικότητας. Αυτό φαίνεται να αλλάζει κάπως, ωστόσο δεν είμαστε στο επίπεδο άλλων χωρών, όπου επιτυχημένες ιστορίες επιχειρηματικότητας λειτουργούν ως πρότυπα και ωθούν τους νέους σε αντίστοιχες πρωτοβουλίες. Χρειαζόμαστε καλύτερη, αν θέλετε, διαφήμιση της επιχειρηματικότητας».