Μήπως ο οικονομικός αναλφαβητισμός πυροδοτήσει εμπορικό πόλεμο;
Έχουν παρέλθει οι πρώτες 100 ημέρες αφότου ανέλαβε ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ την εξουσία και ο ίδιος όπως και ο υπουργός Εμπορίου, Γουίλμπουρ Ρος, συνεχίζουν να βρίσκονται σε μια οικονομική πλάνη που οι πρωτοετείς φοιτητές οικονομικών σπουδών μαθαίνουν να αποφεύγουν. Ισχυρίζονται ότι το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ (ή εμπορικό έλλειμμα), που στην πραγματικότητα αποτελεί το αποτέλεσμα του χαμηλού και μειούμενου ποσοστού αποταμίευσης, αποτελεί ένδειξη αθέμιτων εμπορικών πρακτικών από τη Γερμανία και την Κίνα, δύο χώρες με πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών. Η οικονομική τους άγνοια θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστροφή.
Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που μετράει το ισοζύγιο εμπορίου σε αγαθά, υπηρεσίες, εισόδημα συντελεστών παραγωγής και μεταβιβάσεις πληρωμών εξωτερικού, ισοδυναμεί με την εθνική αποταμίευση μείον τις εγχώριες επενδύσεις. Αυτό δεν είναι θεωρία. Είναι ταυτότητα, πλην οποιασδήποτε στατιστικής ασυμφωνίας μεταξύ του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) και του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος (ΑΕΕ). Είναι αλήθεια, είτε είναι κανείς φιλελεύθερος είτε συντηρητικός, λαϊκιστής ή mainstream, κεϊνσιανός ή υπέρμαχος των οικονομικών της προσφοράς. Aκόμη και ο Τραμπ και όλες οι αποφάσεις του δεν μπορούν να το αλλάξουν αυτό. Και όμως, απειλεί με έναν εμπορικό πόλεμο, εξαιτίας των ελλειμμάτων που αντανακλούν την ανισορροπία μεταξύ αποταμίευσης και επενδύσεων της Αμερικής.
Μια χώρα εμφανίζει έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών εάν οι επενδύσεις υπερβαίνουν το εθνικό ποσοστό αποταμίευσης και έχει πλεόνασμα όταν οι επενδύσεις είναι λιγότερες των εθνικών αποταμιεύσεων. Για μια χώρα με ισοσκελισμένο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, μπορεί να ανακύψει έλλειμμα εάν αυξηθεί το ποσοστό επενδύσεων, υποχωρήσει το ποσοστό αποταμιεύσεων ή υπάρξει συνδυασμός αυτών των δύο.
Ας υποθέσουμε ότι οι ΗΠΑ συναλλάσσονται εμπορικά με ξένες χώρες που διατηρούν πολιτικές προστατευτισμού. Εάν αυτές οι χώρες απελευθερώσουν τα εμπορικά τους καθεστώτα, τότε θα έχουν την τάση να εισάγουν περισσότερα αμερικανικά αγαθά που ανταγωνίζονται με τους δικούς τους κλάδους. Το μέγεθος των κλάδων που ανταγωνίζονται στις εισαγωγές θα συρρικνωθεί, απελευθερώνοντας εργαζομένους και κεφάλαιο για την αύξηση της παραγωγής σε εξαγωγικούς τομείς. Καθώς αυξάνονται οι εξαγωγές, θα αυξάνονται αντιστοίχως και τα κέρδη σε ξένο συνάλλαγμα που θα αναπληρώνουν τον υψηλότερο «λογαριασμό» εισαγωγών.
Aς υποθέσουμε, αντιστρόφως, ότι οι ΗΠΑ επιβάλλουν Ο Αμερικανός προέδρος Ντόναλντ Τραμπ και ο υπουργός Εμπορίου Γουίλμπουρ Ρος ισχυρίζονται ότι το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ αποτελεί ένδειξη αθέμιτων εμπορικών πρακτικών από τη Γερμανία και την Κίνα. Η οικονομική τους άγνοια θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστροφή.
*νέα εμπόδια στις εισαγωγές ως απάντηση στο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Αυτά τα εμπόδια στις εισαγωγές θα τραβήξουν εργαζομένους και κεφάλαιο προς ανταγωνιζόμενους κλάδους εισαγωγών και μακριά από εξαγωγικούς τομείς, αφήνοντας το εμπορικό ισοζύγιο των ΗΠΑ σχεδόν αμετάβλητο, μειώνοντας όμως το εθνικό εισόδημα και το μέσο βιοτικό επίπεδο. Το εμπορικό έλλειμμα θα μπορούσε να μειωθεί εάν τα εμπόδια στις εισαγωγές ήταν υπό τη μορφή εμπορικών φόρων που θα μείωναν το έλλειμμα προϋπολογισμού (αυξάνοντας έτσι την κρατική αποταμίευση), αλλά αυτό το αποτέλεσμα θα ήταν μέσω του προϋπολογισμού και όχι μέσω της εμπορικής πολιτι- κής καθαυτής. Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος που να εξηγεί γιατί μια άρση των εμποδίων στο εξωτερικό εμπόριο ή μια αύξηση των εμπορικών εμποδίων στις ΗΠΑ θα είχε πρωτογενείς επιπτώσεις στα ποσοστά αποταμίευσης και επενδύσεων στις ΗΠΑ και -κατά συνέπεια- στο αμερικανικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Για τη μείωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, οι ΗΠΑ πρέπει είτε να αποταμιεύσουν περισσότερα είτε να επενδύσουν λιγότερα στην οικονομία.
Δεν είναι δύσκολο να δει κανείς γιατί οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν χρόνια ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών. Το εθνικό ποσοστό αποταμίευσης στις ΗΠΑ -το σύνολο ιδιωτικής αποταμίευσης συν κρατικής αποταμίευσης, όπως μετράται ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματοςέχει μειωθεί αισθητά στη διάρκεια της τελευταίας 30ετίας. Το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης στο αμερικανικό ποσοστό αποταμίευσης οφείλεται στην υποχώρηση του ποσοστού κρατικής αποταμίευσης. Η κυβέρνηση στις ΗΠΑ (ομοσπονδιακή, πολιτειακή και τοπική) χαρακτηρίζεται ξεκάθαρα από αρνητική αποταμίευση, γεγονός που σημαίνει ότι οι υφιστάμενες δαπάνες (για κατανάλωση, πληρωμές τόκων για το δημόσιο χρέος και μεταβιβάσεις) υπερβαίνουν τα έσοδα, κατά περίπου 2% του ΑΕΕ. Και αυτό δεν είναι απορίας άξιον. Η μερίδα του λέοντος στο πρόβλημα είναι σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Κάθε πρόεδρος από την εποχή του Ρόναλντ Ρίγκαν έχει υποσχεθεί «φορολογικές μειώσεις για τη μεσαία τάξη» και άλλες φοροελαφρύνσεις, υπονομεύοντας τα έσοδα και αφήνοντας τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό με χρόνιο έλλειμμα. Οι Δημοκρατικοί πρόεδροι προτιμούν τα υποτιθέμενα κεϊνσιανικά «μέτρα στήριξης» των περικοπών φόρου, ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι προασπίζονται τα υποτιθέμενα αποτελέσματα των οικονομικών της προσφοράς.
Και τα δύο κόμματα, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι, εξασκούν τον λαϊκισμό αλλά με αμερικανικό στιλ: Μειώνουν επανειλημμένως τους φόρους, αυξάνουν το δημόσιο χρέος (που διπλασιάστηκε από το 35% του ΑΕΠ το 2007 στο 74% του ΑΕΠ στα τέλη του 2015) και εν γένει κατηγορούν κάποιον άλλον για τη βραδεία ανάπτυξη των ΗΠΑ που προκύπτει από τα χαμηλά ποσοστά αποταμίευσης και επενδύσεων. Τώρα είναι η σειρά της Κίνας και της Γερμανίας να δεχθούν την κριτική των Αμερικανών ηγετών.
Οι εμπορικές και δημοσιονομικές ανισορροπίες της Αμερικής θα μπορούσαν σύντομα να επιδεινωθούν πολύ περισσότερο εάν ο Τραμπ και οι Ρεπουμπλικάνοι του Κογκρέσου τα καταφέρουν στην περαιτέρω μείωση των ομοσπονδιακών φόρων. Αυτό θα συνιστούσε καταστροφική δημοσιονομική πολιτική, αν και ίσως δημοφιλή βραχυπρόθεσμα - προτού αρχίσουν να καταφθάνουν οι οικονομικοί «λογαριασμοί». Με ένα μεγαλύτερο έλλειμμα προϋπολογισμού, θα εκτοξευτεί και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Αμερικής, όπως είχε συμβεί όταν οι φοροαπαλλαγές Ρίγκαν οδήγησαν σε σημαντική διεύρυνση του ελλείμματος ομοσπονδιακού προϋπολογισμού, στις αρχές της δεκαετίας του ‘80. Μπορεί κανείς να φανταστεί ότι το αυξανόμενο εμπορικό έλλειμμα θα οδηγούσε σε ακόμη πιο εξωπραγματικούς ισχυρισμούς από τον Τραμπ και τους αξιωματούχους του για υποτιθέμενο εμπορικό δόλο από την Κίνα και τη Γερμανία.
Οι Αμερικανοί δεν πρέπει να επιτρέψουν την εξαπάτησή τους. Ο αυτοκράτορας δεν έχει ρούχα, εισαγόμενα ή εγχώρια. Και, από ό,τι φαίνεται, δεν έχει ούτε ικανούς οικονομικούς συμβούλους. [SID:11044344]