«Βήμα» για την ευρω-άμυνα
Τρία σενάρια για την ένταση της συνεργασίας - Δρομολόγηση κοινού Ταμείου
Τρία σενάρια για το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας, που ξεκινούν από την απλή συνεργασία και φτάνουν μέχρι την ανάληψη κοινών στρατιωτικών επιχειρήσεων και την επίδειξη αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών, είναι η συνεισφορά της Κομισιόν στη συζήτηση που ξεκίνησε για το μέλλον της Ευρώπης.
Παράλληλα, η Επιτροπή δρομολογεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας με πόρους που θα ανέλθουν σε 1,5 δισ. ευρώ ετησίως μετά το 2020, με στόχο τη χρηματοδότηση κοινών προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας στον τομέα, καθώς και την από κοινού αγορά στρατιωτικού αμυντικού εξοπλισμού.
Πρόκειται για το τέταρτο θεματικό έγγραφο προβληματισμού που υποβάλει η Κομισιόν στη συζήτηση για το μέλλον της Ε.Ε. Έχουν προηγηθεί ήδη τα έγγραφα για την ενίσχυση του κοινωνικού πυλώνα, την αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών της παγκοσμιοποίησης και την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Το πέμπτο έγγραφο θα υποβληθεί μέσα στις επόμενες μέρες και αφορά το μέλλον των ιδίων πόρων της Ε.Ε.
Η Κομισιόν ναι μεν διευκρινίζει ότι οι προτάσεις της δεν έχουν ανταγωνιστικά κίνητρα έναντι του ΝΑΤΟ, που παραμένει ο πυλώνας για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, ωστόσο είναι προφανές ότι η πρόσφατη επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στην έδρα της συμμαχίας, όπου απέφυγε να εγγυηθεί την ασφάλεια της Ευρώπης, έχει ωριμάσει την ιδέα των Ευρωπαίων να πάρουν στα χέρια τους την ασφάλεια και την άμυνα. Άλλωστε το είπε ευθέως και η καγκελάριος Μέρκελ αμέσως μετά τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, ότι δηλαδή οι Ευρωπαίοι δεν θα πρέπει να επαφίενται στους άλλους για την ασφάλειά τους.
Ο καταληκτικός ορίζοντας για την υλοποίηση των αποφάσεων στον τομέα της ευρωπαϊκής ασφάλειας και της άμυνας είναι το 2025, ωστόσο οι πρώτες αποφάσεις μπορεί να υλοποιηθούν άμεσα. Τα κράτη-μέλη καλούνται να επιλέξουν ένα από τα τρία σενάρια ή συνδυασμό αυτών. Ειδικότερα:
Το πρώτο σενάριο, που είναι και το πιο ήπιο, προβλέπει μια απλή συνεργασία, πιο προχωρημένη σε σχέση με το παρελθόν, ωστόσο οι αποφάσεις θα λαμβάνονται κατά περίπτωση και η συμμετοχή θα είναι εθελοντική. Με βάση το εν λόγω σενάριο το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας θα συμβάλει στην ανάπτυξη ορισμένων νέων κοινών ικανοτήτων, αλλά τα κράτη-μέλη θα εξακολουθήσουν να έχουν υπό τον έλεγχό τους το μεγαλύτερο μέρος των προσπαθειών ανάπτυξης αμυντικών ικανοτήτων και τη σύναψη συμβάσεων σε ατομικό επίπεδο. Η συνεργασία Ε.Ε.ΝΑΤΟ θα διατηρήσει τη σημερινή μορφή και δομή της.
Το δεύτερο σενάριο είναι πιο φιλόδοξο και προβλέπει ότι τα κράτη-μέλη θα συγκεντρώσουν ορισμένους οικονομικούς και επιχειρησιακούς πόρους, έτσι ώστε να ενισχύσουν την αλληλεγγύη στον τομέα της άμυνας. Επίσης, η Ε.Ε. θα δραστηριοποιηθεί πιο ενεργά για την προστασία της Ευρώπης εντός και εκτός των συνόρων της. Μπορεί να αναλάβει σημαντικότερο ρόλο σε τομείς όπως η ασφάλεια του κυβερνοχώρου, η προστασία των συνόρων ή η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, και να ενισχύσει τη διάσταση άμυνας και ασφάλειας εσωτερικών πολιτικών της Ε.Ε. όπως η ενέργεια, η υγεία, τα τελωνεία ή το διάστημα. Η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ μπορούν επίσης να ενισχύσουν την αμοιβαία συνεργασία και τον συντονισμό σε ένα πλήρες φάσμα θεμάτων.
Το τρίτο σενάριο, που είναι και το πιο προχωρημένο, οδηγεί στη διαμόρφωση μιας κοινής κοινοτικής αμυντικής πολιτικής, που θα οδηγήσει σε κοινή άμυ- να βάσει του άρθρου 42 της συνθήκης Ε.Ε. Σύμφωνα με το σενάριο αυτό, η προστασία της Ευρώπης θα καταστεί κοινή ευθύνη της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Η Ε.Ε. θα είναι σε θέση να αναλαμβάνει προηγμένες επιχειρήσεις ασφάλειας και άμυνας, που θα βασίζονται σε ένα υψηλότερο επίπεδο ολοκλήρωσης των αμυντικών δυνάμεων των κρατών-μελών. Η Ε.Ε. θα στηρίξει τα κοινά αμυντικά προγράμματα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας και θα δημιουργήσει έναν ειδικό οργανισμό έρευνας στον τομέα της άμυνας. Το άρθρο 42 της συνθήκης που επικαλείται το εν λόγω σενάριο προβλέπει ότι εάν ένα κράτοςμέλος είναι θύμα ένοπλης επίθεσης στο έδαφός του, τα άλλα κράτη-μέλη θα πρέπει να έχουν απέναντί του μια υποχρέωση βοήθειας και συνδρομής με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Ωστόσο, διευκρινίζει ότι οι δεσμεύσεις και η συνεργασία σε αυτόν τον τομέα θα πρέπει να είναι σύμφωνες με τις δεσμεύσεις απέναντι στο ΝΑΤΟ, το οποίο, για εκείνα τα κράτη που είναι μέλη του, παραμένει το θεμέλιο της συλλογικής άμυνας και το όργανο της εφαρμογής της.
Το έγγραφο προβληματισμού παρουσίασαν η ύπατη εκπρόσωπος για την Εξωτερική Πολιτική, Ασφάλεια και Άμυνα Φεντερίκα Μογκερίνι και ο αντιπρόεδρος για την Απασχόληση την Ανάπτυξη, τις Επενδύσεις και την Ανταγωνιστικότητα Γίρκι Κατάινεν.
Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας
Η πρόταση της Επιτροπής για τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας ναι μεν ευνοεί τις χώρες με αναπτυγμένη τεχνολογία και βιομηχανία σε στρατιωτικό εξοπλισμό, ωστόσο το Ταμείο μπορεί να αποδειχθεί επωφελές και για τα άλλα κράτη-μέλη, γιατί η στήριξη των κοινών παραγγελιών θα μειώσει σημαντικά το κόστος αγοράς.
Το Ταμείο θα έχει δύο σκέλη, το ένα θα αφορά την έρευνα και το δεύτερο την ανάπτυξη και απόκτηση στρατιωτικού εξοπλισμού. Αναφορικά με το σκέλος της έρευνας, από το 2017 και μετά η Ε.Ε. θα προσφέρει, για πρώτη φορά, επιχορηγήσεις για συνεργατική έρευνα σε καινοτόμους τεχνολογίες και προϊόντα στον τομέα της άμυνας, που χρηματοδοτούνται εξ ολοκλήρου και απευθείας από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. Μέχρι το τέλος του 2019 θα διατεθούν 90 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 25 εκατ. ευρώ φέτος. Η πρόσκληση υποβολής προτάσεων ξεκίνησε χθες για σχέδια στους τομείς των μη επανδρωμένων συστημάτων σε ναυτικό περιβάλλον και συστήματα εξοπλισμού στρατιωτών. Η υπογραφή των πρώτων συμφωνιών επιχορήγησης αναμένεται έως το τέλος του παρόντος έτους. Μετά το 2020 για το σκέλος της έρευνας το Ταμείο θα διαθέτει 500 εκατ. ευρώ ετησίως.
Σχετικά με το δεύτερο σκέλος, το Ταμείο θα δώσει κίνητρα στα κράτη-μέλη για να συνεργαστούν για την από κοινού ανάπτυξη και την απόκτηση αμυντικού εξοπλισμού και τεχνολογίας μέσω συγχρηματοδότησης από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. και πρακτικής στήριξης από την Επιτροπή. Για παράδειγμα, τα κράτη-μέλη θα μπορούν να επενδύουν από κοινού στην ανάπτυξη της τεχνολογίας μη επανδρωμένων αεροσκαφών ή της δορυφορικής επικοινωνίας, ή να προβαίνουν σε κοινές μεγάλες αγορές ελικοπτέρων ώστε να μειώνεται το κόστος. Το 2019 και το 2020 θα διατεθούν συνολικά 500 εκατ. ευρώ, ενώ από το 2021 ο ετήσιος προϋπολογισμός θα ανέλθει σε 1 δισ. ευρώ. Μάλιστα, το Ταμείο θα προχωρεί σε μόχλευση στις αγορές με πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα 5, που σημαίνει ότι μπορεί να δημιουργήσει επενδύσεις στον τομέα της τάξης των 5 δισ. ευρώ ετησίως. [SID:11107733]