Ο μεταδυτικός κόσμος είναι εδώ...
Aπό το τέλος του 16ου έως την αρχή του 21ου αιώνα, η Δύση κυριάρχησε στην ιστορία των ανθρώπων ανακαλύπτοντας τη νεωτερικότητα και εξάγοντας ανά τον κόσμο τις αξίες, τους θεσμούς, τις πολιτικές αρχές και τους τρόπους παραγωγής της. Για μια περίοδο 300 και πλέον ετών, έως το 1900, η Δύση είχε καταφέρει να ελέγχει οικονομικά, αλλά και πνευματικά ως ένα βαθμό, το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού, γεγονός με τεράστια ιστορική σημασία. Όμως, από τις αρχές του 20ού αιώνα οι αυτοκρατορικές δυνάμεις της Δυτικής Ευρώπης, από φυγάδες των οποίων είχαν προκύψει και οι Ηνωμένες Πολιτείες, προκαλώντας δύο παγκόσμιους πολέμους, έφερναν τις ΗΠΑ στο προσκήνιο της γεωπολιτικής και στην ουσία τους παραχωρούσαν την ηγεσία του μεγαλύτερου μέρους του πλανήτη. Από την πλευρά τους δε οι ΗΠΑ είχαν φροντίσει από τα μέσα του 19ου αιώνα να γίνουν ισχυρή οικονομική και στρατιωτική δύναμη, φοβούμενες στην ουσία τη Δυτική Ευρώπη. Έσωσαν όμως την τελευταία από τον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό, πιέζοντας παράλληλα και για την ανεξαρτησία των ευρωπαϊκών αποικιών. Όμως, μετά την πτώση του κομμουνισμού στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη και στη Σοβιετική Ένωση, στις αρχές του 1990, κάποιοι θεώρησαν ότι η κυριαρχία της φιλελεύθερης δημοκρατίας μπορούσε να σημάνει και το τέλος της Ιστορίας, φαινόμενο που κάθε άλλο παρά επαληθεύεται σήμερα.
Η κατάρρευση των φαιοκόκκινων ολοκληρωτισμών δεν ήταν το τέλος της ιστορίας, αλλά ο πρόλογος μιας νέας ιστορικής περιόδου, η οποία από το 2010 και μετά δείχνει να επιταχύνεται. Η παγκοσμιοποίηση, που διευρύνεται από την πρώτη πετρελαϊκή κρίση του 1973 και μετά, αφυπνίζει σταδιακά τις υπερδυνάμεις του Νότου -Κίνα, Ινδία, Βραζιλία- και φέρνει έτσι στο προσκήνιο μία επαναδιανομή των συντελεστών ισχύος κατά τρόπον αισθητά πιο διαφοροποιημένο. Την ίδια στιγμή, στο εσωτερικό της Δύσης αναπτύσσονται οι δυνάμεις της αποσταθεροποίησής της, με αποτέλεσμα ο μη δυτικός κόσμος να κερδίζει οικονομική και πολιτική δύναμη.
Σήμερα, λοιπόν, έχουμε μια επανακατανομή της γεωπολιτικής τράπουλας με τις αποκαλούμενες ευφυώς «αναδυόμενες χώρες» να παίζουν σημαντικό ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Συμβαίνει όμως οι πιο ισχυρές από τις χώρες αυτές, να έχουν αυταρχικά καθεστώτα, που στηρίζονται στον εθνικισμό, στον θρησκευτικό φανατισμό και τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης, ενώ ελέγχουν μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά σύνολα και διατηρούν ένα πολεμικό κλίμα εντός και εκτός της επικράτειάς τους. Και κάποιες από αυτές, βεβαίως δα- Η βαθμιαία αποστασιοποίηση των ΗΠΑ από την ηγεσία του δυτικού κόσμου δημιουργεί τις συνθήκες για έναν νέο ρόλο της Ευρώπης... και όχι μόνον.
(κτυλοδείχνουν τη Δύση ως τον μεγάλο εχθρό.
Την ίδια στιγμή, όμως, μία ριζική αλλαγή πραγματοποιείται στο εσωτερικό του δυτικού κόσμου, ο οποίος ήδη μπήκε στην εποχή του τέλους της αμερικανικής υπεροχής. Ο Ντόναλντ Τραμπ επιταχύνει την αποδέσμευση των ΗΠΑ από το δυτικό πλέγμα σχέσεων, εξαρθρώνει μεθοδικά τα εργαλεία της αμερικανικής επιρροής στον κόσμο και καταστρέφει τις πολιτικές και ηθικές αρχές πάνω στις οποίες είχε θεμελιωθεί η δύναμή τους. Η αμερικανική στροφή προς τον προστατευτισμό και τα ξόρκια του Τραμπ κατά των ελεύθερων συναλλαγών ανοίγουν διάπλατα τον δρόμο στην Κίνα να διαδώσει το ελεγχόμενο οικονομικό της μοντέλο μέσω των νέων οδών του μεταξιού. Επίσης, η αποσταθεροποίηση των συμμαχιών -που ξεκίνησε με την άρνηση του Αμερικανού προέδρου να προσυπογράψει το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, το οποίο ορίζει τη διασυμμαχική αλληλεγγύη- στην ουσία ναρκοθετεί και το μέλλον των δημοκρατιών.
Όλα δείχνουν ότι στον σημερινό παγκοσμιοποιημένο κόσμο ο Τραμπ επιδιώκει να αποσταθεροποιήσει τη Δύση και τους θεσμούς της, χωρίς ωστόσο να είναι ξεκάθαρο τι προτείνει εις αντικατάσταση. Μπορούμε να πούμε ότι ο πολυπολικός κόσμος του 21ου αιώνα συνοδεύεται από το τέλος της Δύσης, η οποία κινδυνεύει λιγότερο από την αντιπαλότητα των αναδυόμενων δυνάμεων απ’ ό,τι από τον λαϊκισμό που αναπτύσσεται και ευδοκιμεί στο εσωτερικό της. Είμαστε μάρτυρες της ανάδυσης ενός νέου στρατηγικού τετραγώνου, μεταξύ των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ρωσίας και της Ευρώπης. Στο πλαίσιο αυτό, οι ΗΠΑ διατηρούν μεν τεράστιους συντελεστές ισχύος, πλην όμως τους αποστειρώνουν με την έλλειψη εμπιστοσύνης που προκαλούν και τη στρατηγική τους αδυναμία. Παραχωρούν έτσι μεγάλα κομμάτια ισχύος στην Κίνα, η οποία επενδύει στους χώρους που εγκαταλείπουν οι ΗΠΑ και είναι η μεγάλη κερδισμένη των παγκόσμιων ανακατατάξεων. Από την πλευρά τους, Ρωσία και Τουρκία, παρά την πολιτική και οικονομική τους αδυναμία, έχουν ελεύθερα τα χέρια να προχωρήσουν στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή. Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση για την Ευρώπη. Παράλληλα, όμως, και για την Ελλάδα.
«Οι καιροί όπου η Ευρώπη μπορούσε να στηρίζεται ολοκληρωτικά σε άλλους είναι πίσω μας. Ως Ευρωπαίοι πρέπει εμείς οι ίδιοι να αγωνιστούμε για το μέλλον και το πεπρωμένο μας» δήλωσε πρόσφατα η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ. Και μαζί με τον νέο Γάλλο πρόεδρο Εμμ. Μακρόν με τον τρόπο τους προσκαλούν τους Ευρωπαίους να μετατρέψουν σε ευκαιρία τους κινδύνους που απορρέουν από το τέλος της αμερικανικής ηγεσίας και το Brexit. Πρόκειται, κατά τη γνώμη μας, για μία ιστορική ευκαιρία, ικανή να δρομολογήσει μία νέα δυναμική. Αρκεί και οι λαοί να καταλάβουν περί τίνος πρόκειται. [SID:11157905]