Www.naftemporiki.gr
Τον επόμενο μήνα, όταν οι υπουργοί Οικονομικών και κεντρικοί τραπεζίτες από περισσότερες από 180 χώρες μεταβούν στην Ουάσιγκτον, στο πλαίσιο των ετήσιων συναντήσεων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, θα βρεθούν αντιμέτωποι με μια παγκόσμια οικονομική τάξη υπό εντεινόμενες πιέσεις. Έχοντας αποτύχει να παρουσιάσει την περιεκτική οικονομική ευημερία για την οποία έχει τις δυνατότητες, αυτή η τάξη υπόκειται σε ολοένα και μεγαλύτερες αμφιβολίες - και αυξημένες προκλήσεις. Εκτός κι αν υπάρξει πορεία διόρθωσης, οι κίνδυνοι η σημερινή τάξη να οδηγήσει σε μια παγκόσμια οικονομική αταξία απλώς θα ενταθούν.
Η υφιστάμενη διεθνής οικονομική τάξη, με αιχμή του δόρατος τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους στον απόηχο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, στηρίζεται από πολυμερείς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένου του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Αυτοί οι θεσμοί σχεδιάστηκαν για να αποκρυσταλλώσουν τις υποχρεώσεις των χωρών-μελών και ενσωμάτωσαν μια δέσμη βέλτιστων οικονομικών πρακτικών που εξελίχθηκαν σε αυτό που κατέστη γνωστό ως «Συναίνεση της Ουάσιγκτον».
Αυτή η συναίνεση είχε τις ρίζες της σε ένα οικονομικό παράδειγμα που αποσκοπούσε στο να προωθήσει win-win αλληλεπιδράσεις μεταξύ χωρών, δίνοντας έμφαση στην απελευθέρωση του εμπορίου, σχετικά απεριόριστες διασυνοριακές ροές κεφαλαίων, τιμολόγηση ελεύθερης αγοράς και εσωτερική απορρύθμιση. Όλα αυτά βρίσκονται σε έντονη αντίθεση σε αυτό που αναπτύχθηκε πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα και στην Κίνα στο πρώτο ήμισυ της μεταπολεμικής περιόδου.
Για αρκετές δεκαετίες, η ηγούμενη της Δύσης διεθνής τάξη λειτουργούσε εύρυθμα, συμβάλλοντας στην επίτευξη ευημερίας και σχετικής χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Μετά κλονίστηκε από μια σειρά χρηματοπιστωτικών σοκ που κορυφώθηκαν με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση το υ 2008, η οποία πυροδότησε διαδοχικές οικονομικές κρίσεις που οδήγησαν τον κόσμο στο χείλος μιας καταστροφικής, πολυετούς βαθιάς ύφεσης. Ήταν η πιο σοβαρή οικονομική κατάρρευση από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του ‘30. Αλλά η κρίση δεν εμφανίστηκε από το πουθενά για να θέσει σε πρόκληση μια υγιή, οικονομική τάξη. Το αντίθετο, η εξέλιξη της παγκόσμιας τάξης είχε από καιρό ξεπεραστεί από διαρθρωτικές οικονομικές αλλαγές εκ βάθρων, με πολυμερείς θεσμούς να χρειάζονται υπερβολικά πολύ χρόνο να συνειδητοποιήσουν πλήρως τη σημασία των εξελίξεων του χρηματοπιστωτικού τομέα και των συνεπειών τους στην πραγματική οικονομία ή να δημιουργήσουν επαρκή χώρο για τις αναδυόμενες οικονομίες.
Για παράδειγμα, οι δομές διοίκησης, συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων ψήφου, ανταποκρίνονται καλύτερα στις οικονομικές πραγματικότητες του χθες από ό,τι του σήμερα και του αύριο. Και η εθνικότητα, αντί για
&την αξία, παραμένει ο κυρίαρχος οδηγός για τον διορισμό των ηγετών σε αυτούς τους θεσμούς, με τις κορυφαίες θέσεις να παραμένουν εξασφαλισμένες για Ευρωπαίους και Αμερικανούς πολίτες.
Οι αποσταθεροποιητικές συνέπειες αυτής της επίμονης αποτυχίας για επαρκή μεταρρύθμιση της πολυμερούς διακυβέρνησης επιδεινώθηκαν από τον αγώνα της ίδιας της Κίνας να συμφιλιώσει τις προτεραιότητες στο εσωτερικό της με τα παγκόσμια οικονομικά της καθήκοντα ως της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας στον κόσμο. Κάποιες άλλες χώρες, ειδικότερα μεταξύ των ανεπτυγμένων οικονομιών, έχουν επίσης αποτύχει να αναμορφώσουν τις εσωτερικές τους πολιτικές ώστε να συμπεριλάβουν τις αλλαγές στις οικονομικές σχέσεις που απορρέουν από την παγκοσμιοποίηση, απελευθέρωση και απορρύθμιση.
Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, η ισορροπία μεταξύ κερδισμένων και χαμένων βρίσκεται σε τεντωμένο σκοινί και καθίσταται πιο δύσκολο να επιτευχθεί, όχι μόνο οικονομικά, αλλά επίσης πολιτικά και κοινωνικά. Με πάρα πολλούς ανθρώπους Με πάρα πολλούς ανθρώπους να αισθάνονται περιθωριοποιημένοι, ξεχασμένοι και κατατρεγμένοι -και οργισμένοι εναντίον των ηγετών και θεσμών που έχουν επιτρέψει να γίνει αυτό-, η εσωτερική πολιτική πίεση έχει ενταθεί, προκαλώντας εσωστρέφεια στις χώρες. Η υφιστάμενη διεθνής οικονομική τάξη, με αιχμή του δόρατος τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους στον απόηχο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, στηρίζεται από πολυμερείς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένου του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας.
&να αισθάνονται περιθωριοποιημένοι, ξεχασμένοι και κατατρεγμένοι -και οργισμένοι εναντίον των ηγετών και θεσμών που έχουν επιτρέψει να γίνει αυτό- η εσωτερική πολιτική πίεση έχει ενταθεί, προκαλώντας εσωστρέφεια στις χώρες.
Αυτή η τάση αντικατοπτρίζεται στις πρόσφατες προκλήσεις σε ορισμένα χαρακτηριστικά της οικονομικής τάξης, όπως η Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου (NAFTA), καθώς και η απόσυρση της Αμερικής από την εμπορική συμφωνία Ειρηνικού (ΤΡΡ) και την αποκήρυξη της συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το Ηνωμένο Βασίλειο. Όλα αυτά επισκιάζουν το μέλλον του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.
Η στροφή της Αμερικής στην εσωστρέφεια, που συμβαίνει εδώ και μερικά χρόνια, ήταν ιδιαίτερα σημαντική, καθώς αφήνει την παγκόσμια τάξη χωρίς έναν βασικό «μαέστρο». Χωρίς καμία άλλη χώρα ή ομάδα χωρών οπουδήποτε κοντά στο να είναι σε θέση να κρατήσει την μπαγκέτα, η επιτακτική ανάγκη αυτού που ο πολιτικός επιστήμονας Ian Bremmer έχει χαρακτηρίσει ως «G-Zero εποχή» έχει ολοένα και περισσότερες πιθανότητες να γίνει πραγματικότητα.
Η Κίνα ανταποκρίνεται στην αποδυνάμωση του πυρήνα του παγκόσμιου συστήματος με το να επιταχύνει τις προσπάθειές της για δημιουργία μικρών δικτύων, συμπεριλαμβανομένων και γύρω από τις παραδοσιακές, κυριαρχούμενες από τη Δύση δομές εξουσίας. Αυτό περιλαμβάνει και την ίδρυση της Ασιατικής Τράπεζας Επενδύσεων και Υποδομών (ΑΙΙΒ), την εξάπλωση των διμερών συμφωνιών πληρωμών και την επιδίωξη της πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας δρόμος» για την κατασκευή υποδομών που θα συνδέουν την Κίνα με τη Δυτική Ασία, την Ευρώπη και την Αφρική.
Αυτές οι δυναμικές πυροδοτούν εμπορικές εντάσεις και εγείρουν τον κίνδυνο οικονομικού κατακερματισμού. Εάν αυτή η τάση συνεχιστεί, το παγκόσμιο οικονομικό και χρηματοπιστωτικό οικοδόμημα θα καταστεί ολοένα και περισσότερο ασταθές, μεγεθύνοντας τις γεωπολιτικές απειλές και απειλές στην ασφάλεια, σε μια εποχή που ο καλύτερος διασυνοριακός συντονισμός είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση απειλών από μη κρατικούς παράγοντες και εριστικά καθεστώτα, όπως η Βόρειος Κορέα. Με τον καιρό, οι κίνδυνοι που συνδέονται με αυτή τη στροφή προς μια παγκόσμια οικονομική έλλειψη τάξης θα μπορούσαν να έχουν σημαντικές, δυσμενείς επιδράσεις στη γεωπολιτική και εθνική ασφάλεια.
Τίποτε από όλα αυτά δεν είναι καινούργιο. Παρ’ όλα αυτά, χρόνο με τον χρόνο, κορυφαίοι αξιωματούχοι στις ετήσιες συναντήσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας δεν καταφέρνουν να δώσουν απαντήσεις. Αυτή η χρονιά πιθανότατα να μην είναι διαφορετική. Αντί να συζητήσουν συγκεκριμένα βήματα για την επιβράδυνση και ανάσχεση της πορείας προς μια παγκόσμια οικονομική αταξία, οι αξιωματούχοι το πιθανότερο θα χαιρετίσουν την κυκλική επιτάχυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης και θα απευθύνουν έκκληση στις χώρες-μέλη να κάνουν περισσότερα για την απομάκρυνση διαρθρωτικών εμποδίων για ταχύτερη, πιο διαρκή και πιο συνολική ανάπτυξη. Καίτοι κατανοητό, αυτό δεν είναι αρκετό. Οι επερχόμενες συναντήσεις προσφέρουν μια ζωτικής σημασίας ευκαιρία να αρχίσει μια σοβαρή συζήτηση για το πώς θα συγκρατηθούν οι αδιέξοδες δυναμικές που εξελίσσονται σε διελκυστίνδα για την παγκόσμια οικονομία. Όσο περισσότερο καθυστερεί η φύτευση των σπόρων, τόσο λιγότερες οι πιθανότητες να βγάλουν ρίζες - και υψηλότερες οι πιθανότητες να ανακύψει μια αδιέξοδη, παγκόσμια οικονομική αταξία.