Το χάσμα μεταξύ χρηματιστηριακών

Πώς εξελίχθηκαν από την κρίση έως σήμερα η ανάπτυξη, η απασχόληση, οι μισθοί και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών

Έεξετάσουμε χει λοιπόν ενδιαφέρον να

πώς εξελίχθηκαν από την κρίση έως σήμερα η ανάπτυξη και η απασχόληση, τι συνέβαινε με τους μισθούς και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, την ώρα που στα χρηματιστήρια γινόταν πάρτι.

Πόση ανάπτυξη είχαμε;

Τα γενναιόδωρα σχέδια διάσωσης τραπεζών, τα πακέτα τόνωσης των οικονομιών από τις κυβερνήσεις, αλλά και οι ενέσεις άνω των 10 τρισ. δολαρίων από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες του πλανήτη είχαν ως αποτέλεσμα στις αγορές να περάσουμε πολύ γρήγορα από την ελεύθερη πτώση στην απογείωση. Η επιστροφή σε υγιείς οικονομικές συνθήκες αποδείχθηκε, ωστόσο, πολύ πιο σύνθετη και χρονοβόρα διαδικασία.

Δεν ήταν ομοιόμορφη η εικόνα ανά τον πλανήτη. Στις ΗΠΑ η ανάκαμψη επετεύχθη ταχύτερα και πιο δυναμικά.

Η Ευρωζώνη, όπου η πιστωτική ασφυξία εξελίχθηκε σε κρίση χρέους και βαθιά κοινωνικοοικονομική κρίση, έμεινε περισσότερο παγιδευμένη στη στασιμότητα, αν και από κάποια στιγμή και έπειτα ορισμένα μέλη της «έτρεχαν» μπροστά, την ώρα που άλλοι συνέχιζαν να πορεύονται με την όπισθεν.

Για την αμερικανική οικονομία, η ύφεση της διετίας 200809 ήταν η βαθύτερη από το 1945 και η μακροβιότερη από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης (Great Depression). Ωστόσο έως το 2011 το ΑΕΠ των ΗΠΑ είχε ανακτήσει το χαμένο έδαφος και έκτοτε συνέχισε να μεγεθύνεται σταθερά. Αν και η πηγή του «κακού» ήταν αμερικανική, η Ευρωζώνη είδε την οικονομία της να συρρικνώνεται το 2009 πολύ περισσότερο από των ΗΠΑ (-4,4% έναντι -2,8%). Και ενώ ανέκαμψε με ρυθμούς πολύ κοντά σε εκείνους της αμερικανικής τη διετία 2010-2011, το 2012-13, που στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ανέβαζαν ταχύτητα, η ζώνη του ευρώ επέστρεφε σε ήπια ύφεση.

Σήμερα το αμερικανικό ΑΕΠ είναι 14% υψηλότερο από ό,τι στις αρχές του 2008, την ώρα που της Ευρωζώνης είναι μόλις 5% υψηλότερο. Μέσα στους κόλπους της νομισματικής ένωσης, η εικόνα ποικίλλει. Το ΑΕΠ της Γερμανίας είναι σήμερα 10% υψηλότερο από ό,τι πριν από σχεδόν δέκα χρόνια, της Γαλλίας λιγότερο από 7% υψηλότερο και της Ισπανίας περίπου 2%.

Τρεις οικονομίες του Νότου έχουν αποτύχει να επανέλθουν στα προ κρίσης επίπεδα. Η Πορτογαλία απέχει περίπου 2,5%, η Ιταλία περισσότερο από 6%, ενώ η Ελλάδα έχει μαραθώνιο ακόμη να διανύσει, καθώς το ΑΕΠ της παραμένει σχεδόν 25% χαμηλότερο.

Στον αντίποδα έχουμε την Ιρλανδία, που, χάρη στην απόφαση μεγάλων επιχειρήσεων να μεταφέρουν εκεί την έδρα τους για φορολογικούς λόγους, έχει δει το ΑΕΠ της να απογειώνεται 38% σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα. Πρόκειται όμως εν πολλοίς για πλασματική εικόνα.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί και στα στοιχεία για το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Στην Ευρωζώνη το 2008 ήταν 29.400 ευρώ, για να υποχωρήσει σταδιακά τα επόμενα χρόνια έως και τα 28.400 ευρώ το 2013. Τα επόμενα χρόνια ανέκαμψε και στα τέλη του 2016 ήταν στα 29.700 ευρώ, δηλαδή μόλις 1,02% υψηλότερο σε σχέση με πριν από δέκα χρόνια. Ενώ στη Γερμανία έχει αυξηθεί κατά 6,4% το ίδιο διάστημα, στην Ισπανία είναι μειωμένο κατά 2,45% και στην Ελλάδα έχει συρρικνωθεί 24,34%, από τα 22.600 στα 17.100 ευρώ. Στις ΗΠΑ παρουσιάζει άνοδο 6,14%.

Οι θέσεις που χάθηκαν

Το πρώτο τρίμηνο του 2017 ο αριθμός των απασχολούμενων στην Ευρωζώνη έσπασε το φράγμα των 155 εκατομμυρίων, για πρώτη φορά από το 2008, ενώ το ποσοστό της ανεργίας έχει υποχωρήσει στα χαμηλά οχτώ ετών, του 9,1%. Δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση η επιστροφή στα προ κρίσεως επίπεδα.

Περισσότερες από 5,5 εκατ. θέσεις χάθηκαν στις οικονομίες του ευρώ από την έναρξη της κρίσης έως και το δεύτερο τρίμηνο του 2013. Από εκείνη τη στιγμή, η απασχόληση ακολούθησε την ανιούσα. Έως τις αρχές του 2015 προστέθηκαν 2,2 εκατ. θέσεις και από τότε έως σήμερα επιπλέον 3,3 εκατ. θέσεις, με αποτέλεσμα να καλυφθεί το χαμένο έδαφος.

Ωστόσο, σε πρόσφατη έκθεσή της η ΕΚΤ σημείωνε πως τα πραγματικά ποσοστά ανεργίας είναι πολύ υψηλότερα (περίπου 15%), εάν συνυπολογίσει κανείς τον αριθμό των υποαπασχολούμενων, ο οποίος και βαίνει αυξανόμενος.

Οι μορφές μερικής και άκρως ελαστικής απασχόλησης έχουν κερδίσει αισθητά έδαφος τα τελευταία χρόνια της επιμονής σε σκληρές πολιτικές λιτότητας και μεταρρυθμίσεων, που έχουν ως κύριο στόχο την «ευελιξία».

Ιδιαιτέρως φτωχά είναι τα αποτελέσματα σε επίπεδο μισθών. Στη ζώνη των 19 οικονομιών που μοιράζονται το ευρώ, οι μισθοί κατέγραψαν πτώση 3,1% το 2009 και παρέμειναν στάσιμοι το 2010. Τα επόμενα χρόνια έως και το 2015 αυξήθηκαν με ρυθμούς της τάξης του 1% με 2%, ενώ το 2016 ανέκαμψαν 3,5%.

Σύμφωνα με μελέτη της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων και του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών Συνδικάτων, από το 2008 έως και το 2016 οι μισθοί σε επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28 βρίσκονταν σε τροχιά πτώσης. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι ενώ την περίοδο 2001-2008 αυξάνονταν με ρυθμούς 2,5% ετησίως, το διάστημα 2009-2016