Γιατί στηρίζουν την «αντιλογία» δημόσιος και ιδιωτικός τομέας
98 σχολικές μονάδες απ' όλη τη χώρα συμμετείχαν στη διαγωνιστική διαδικασία
Πολλαπλά οφέλη -άμεσα και έμμεσα- θα έχει για την Ελλάδα, τη χώρα προέλευσης των κλασικών σπουδών, η επένδυση σε δεξιότητες ρητορικής, όπως ανέδειξε ο θεσμός των Αγώνων Επιχειρηματολογίας - Αντιλογίας, που κορυφώθηκε χθες στην Παλαιά Βουλή, με τη συμμετοχή 98 σχολικών μονάδων και 39 καθηγητών απ’ όλη τη χώρα.
Η κριτική και δημιουργική σκέψη, η αυτοπεποίθηση, ακόμη και η ακούραστη διάθεση για μάθηση και έρευνα, αλλά και η κλασική ρητορική του Αριστοτέλη είναι ορισμένα στοιχεία που αναδείχτηκαν μέσα από την αντιπαράθεση επιχειρημάτων από τις συμμετέχουσες ομάδες μαθητών Λυκείου, ηλικίας 15 έως 18 ετών, που συμμετείχαν στη διαγωνιστική διαδικασία. Αυτοί οι νέοι, αναπτύσσοντας αντιλογίες -όχι με την έννοια της αντιλογίας ως ανούσιας ανταλλαγής λεκτικών διαξιφισμών με εριστικότητα και αυθάδεια, αλλά με την έννοια της συγκροτημένης και ευπρεπούς ανταλλαγής απόψεων και αντιπαράθεσης επιχειρημάτων υπέρ και κατά μιας δεδομένης θέσης- έδωσαν ένα καλό παράδειγμα διαλόγου μακριά από στείρες προκαταλήψεις και φανατισμούς. Σε αυτό το πλαίσιο τοποθετήθηκε και η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, που τίμησε την εκδήλωση του τελικού.
Το γεγονός δε ότι ο θεσμός κορυφώθηκε στο μέγαρο της Παλαιάς Βουλής ευνόησε τη σύγκριση με τις πολιτικές συζητήσεις που διεξάγονται συχνά στη σημερινή Βουλή, αναδεικνύοντας έναν σημαντικό συμβολισμό.
Επίσης αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι οι ικανότητες που καλλιεργούνται στους νέους μέσω της ρητορικής συσχετίζονται με προσωπικές δεξιότητες που γίνονται διαβατήριο καριέρας στη σύγχρονη εποχή, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι οι Αγώνες Επιχειρηματολογίας - Αντιλογίας είναι μια καλή
πρακτική που θα πρέπει να στηριχθεί και να αναπτυχθεί περαιτέρω.
Ο θεσμός
Ο Σωκράτης, «ο της πόλεως οίστρος», η «αλογόμυγα» δηλαδή που δεν άφηνε τους Αθηναίους συμπολίτες του να εφησυχάσουν, αλλά κοινωνιολόγος, καθηγήτρια και υπεύθυνη ομίλου Επιχειρημα-τολογίας στην Ελληνογαλλική Σχολή Jeanne d’Arc, εξηγεί στη «N» ότι η αξία αυτού του θεσμού είναι αναμφισβήτητη, γιατί συμβάλλει στην όξυνση των διανοητικών ικανοτήτων των μαθητών, στον εμπλουτισμό των γνώσεών τους, αλλά και στην απόκτηση ευχέρειας και ετοιμότητας στον προφορικό λόγο, ιδιαίτερα ενώπιον ακροατηρίου. «Με λίγα λόγια, η Επιχειρηματολογία - Αντιλογία είναι ένα αγώνισμα ψυχής, ηθικής, ομαδικότητας, δομημένης σκέψης, αγάπης για τη γλώσσα» καταλήγει. τους παρωθούσε διαρκώς προς τη συζήτηση και την κριτική θεώρηση των ζητημάτων, αποτέλεσε πρότυπο και σύμβολο γόνιμου πνεύματος αντιλογίας. Διαφορετικές μορφές αντιλογικής σκέψης υπάρχουν στα έργα των Ευριπίδη και Θουκυδίδη.
Θα περίμενε λοιπόν κανείς ότι η χώρα του Αριστοτέλη και του Σωκράτη θα επενδύει συστηματικά και διαχρονικά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επιχειρηματολογίας και ρητορικής στην εκπαίδευση. Αντ’ αυτού άλλες χώρες, με ανταγωνιστικά συστήματα σχολικής εκπαίδευσης (βλ. περιζήτητα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική) πρωτοπορούν, έχοντας καταστήσει τη ρητορική αναπόσπαστο τμήμα των εγκυκλίων σπουδών. Η Ελλάδα υστερούσε για χρόνια, με κάποιους ομίλους ρητορικής να αναπτύσσουν δράση κυρίως σε ιδιωτικά σχολεία και Πανεπιστήμια. Το γεγονός ότι οι εμπνευσμένοι εκπαιδευτικοί στα δημόσια σχολεία είναι μια μικρή μόνο μειοψηφία προβαλλόταν ως αντικίνητρο για την ανάπτυξη παρόμοιων πρωτοβουλιών σε μεγαλύτερο εύρος.
Ωστόσο ο θεσμός των Αγώνων Επιχειρηματολογίας - Αντιλογίας, που αγκαλιάστηκε τόσο από μαθητές όσο και από καθηγητές, μας βοηθά να προσεγγίσουμε διαφορετικά το θέμα. Το στοιχείο δε που καλλιεργεί μεγάλη αισιοδοξία είναι η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού εκπαιδευτικού τομέα.
Το ιστορικό
Ας σημειωθεί ότι ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 όταν θεσπίστηκαν από το υπουργείο Παιδείας και το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών (ΕΠΚΕΔ) Πανελλήνιοι Αγώνες Επιχειρηματολογίας - Αντιλογίας, οι οποίοι τελούσαν υπό την Αιγίδα της Βουλής των Ελλήνων και είχαν καθολική συμμετοχή μέχρι το 2013. Τα τελευταία χρόνια συμμετείχαν περισσότερα από 100 σχολεία και 700 μαθητές.
Όμως η μη σταθερή χρηματοδότηση των αγώνων είχε ως αποτέλεσμα την αναστολή των αγώνων τα έτη 2013-2014 και 20142015. Ας σημειωθεί εδώ ότι οι αγώνες γίνονται σε τρεις φάσεις: α) προκριματικοί (σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη, Άμφισσα), β) προημιτελικοί (με τα σχολεία που προκρίθηκαν από τις διάφορες περιοχές) στην Αθήνα και γ) ημιτελικοί και τελικοί (με 4 σχολεία) στην Αθήνα, στο κτήριο της Παλαιάς Βουλής.
Τα έξοδα που απαιτούνται για μετακίνηση και φιλοξενία των κριτών και των προκριθέντων σχολείων στην τελική φάση υπολογίζονται σε περίπου 50.000 ευρώ, ποσό που εξασφαλιζόταν μέχρι το 2013 από τη χορηγία του ΟΠΑΠ. Από το 2013-2014 οι αγώνες ανεστάλησαν διότι δεν εξασφαλίστηκε καμία χορηγία. Η διακοπή όμως κινητοποίησε τον ιδιωτικό τομέα που διοργάνωσε για πρώτη φορά το 2015 Φιλικούς Αγώνες Επιχειρηματολογίας - Αντιλογίας με την πρωτοβουλία των σχολείων: Γερμανική Σχολή Αθηνών, Εκπαιδευτήρια Πολύτροπη Αρμονία, 1ο ΓΕΛ Παπάγου και Ελληνογαλλική Σχολή Jeanne d’Arc.
Ο θεσμός είναι γνωστός πλέον ως «Αντιλογίες» και συνεχίζεται παράλληλα με τους αγώνες άλλων φορέων (Εκπαιδευτήρια ΑυγουλέαΛιναρδάτου, Ελληνική Ένωση για την προώθηση της ρητορικής στην εκπαίδευση) ενώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι το Παιδαγωγικό Τμήμα του ΕΚΠΑ προσφέρει πλέον το μεταπτυχιακό «Ρητορική: Θεωρία και Πράξη».