Σε τροχιά πτώσης η ναυπηγική βιομηχανία της Τουρκίας
Κάθετη μείωση των παραγγελιών συμβατικών εμπορικών πλοίων - Στα 972 εκατ. δολ. οι εξαγωγές το 2016
Σε κρίση βρίσκεται η ναυπηγική βιομηχανία στην Τουρκία, αφού την προηγούμενη δεκαετία δημιουργήθηκαν δεκάδες ναυπηγεία κατά μήκος των βορείων και δυτικών ακτών της χώρας και σήμερα βρίσκονται αντιμέτωπα με την κάθετη μείωση των παραγγελιών συμβατικών εμπορικών πλοίων.
Το 2008 τα τουρκικά ναυπηγεία εξήγαγαν σκάφη αξίας 2,7 δισ. δολ., ενώ το 2011 οι εξαγωγές μειώθηκαν σε 1,2 δισ., το 2012 σε 1 δισ., ενώ το 2016 έφτασαν τα 972 εκατ. δολάρια.
Σύμφωνα με την έκθεση του γενικού προξενείου της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, στην Τουρκία υπάρχουν 72 εμπορικά ναυπηγεία κατά μήκος των βόρειων και δυτικών ακτών της. Τα μεγάλα και καινούργια ναυπηγεία για κατασκευή και επισκευή πλοίων βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή της Κωνσταντινούπολης, στη θάλασσα του Μαρμαρά. Τα ναυπηγεία και οι κατασκευαστές σκαφών αναψυχής υποστηρίζονται από τη βιομηχανία εξοπλισμών, καθώς και τις εγκαταστάσεις για διεξαγωγή ερευνών. Τα τρία μεγαλύτερα ναυπηγεία, που συνολικά εκπροσωπούν το 87% της εμπορικής ικανότητας της τουρκικής ναυπηγικής βιομηχανίας, είναι τα εξής: Tuzla Bay, Izmit, Yalova.
Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ναυπηγικής βιομηχανίας έχει το Ναυτικό Επιμελητήριο, το οποίο εκπροσωπεί 8.700 εταιρείες μέλη, καθώς και η εμπορική ένωση GISBIR, η οποία όχι μόνο προωθεί τα συμφέροντα της βιομηχανίας, αλλά επιδιώκει και τη βελτίωση της ποιότητας, των συνθηκών εργασίας, καθώς και της έρευνας στη ναυτιλία. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ένας οργανισμός ο οποίος να αντιπροσωπεύει το σύνολο των συμφερόντων του ναυτιλιακού κλάδου. Από την αρχή του 2000 τα τουρκικά ναυπηγεία έχουν παραδώσει 1.093 μονάδες. Το 2016 παραδόθηκαν 19 πλοία χωρητικότητας 73,384 τόνων, ιστορικά χαμηλό σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία. Η χώρα αποτελεί το μεγαλύτερο κατασκευαστή μικρών δεξαμενόπλοιων για χημικά στον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια, λόγω της παγκόσμιας κρίσης, οι παραγγελίες πλοίων έχουν μειωθεί αισθητά. Οι τρεις μεγαλύτεροι Τούρκοι εφοπλιστές, σύμφωνα με την έκθεση, παρήγγειλαν τα πλοία τους από την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Νότιο Κορέα, καθότι επρόκειτο κυρίως για πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου και τάνκερ. Σε ό,τι αφορά την κατασκευή πλοίων γενικού φορτίου, αυτή παραμένει περιορισμένη στις παραγγελίες των κατά παράδοση Τούρκων πλοιοκτητών.
Σχεδόν οι μισές από τις εξαγωγές είχαν προορισμό ευρωπαϊκές χώρες. Σήμερα τα περισσότερα ναυπηγεία, λόγω έλλειψης παραγγελιών, επικεντρώνονται στις επισκευές και στην κατασκευή πλοίων για δικό τους λογαριασμό ή προσπαθούν να διαφοροποιηθούν με την κατασκευή άλλων μη εμπορικών πλοίων, όπως για παράδειγμα τα αλιευτικά σκάφη.
Μετά το 2008 και λόγω της οικονομικής κρίσης, τα τουρκικά ναυπηγεία προσπάθησαν να προσαρμοστούν στην έλλειψη ενδιαφέροντος για εμπορικά πλοία και επικεντρώθηκαν στις υπεράκτιες τεχνολογίες. Η κατασκευή σκαφών ανοικτής θαλάσσης το 2009 άγγιξε τις 50 μονάδες, ενώ μέχρι το 2012 παραδόθηκαν 160. Παρά ταύτα, λόγω του διεθνούς ανταγωνισμού, οι παραγγελίες μειώθηκαν στις 15 για το 2011 και στις 10 για το 2013.
Κυβερνητική πολιτική για τις επενδύσεις
Το υπουργείο Μεταφορών, Ναυτιλίας και Επικοινωνιών (MoTMAC) είναι η κανονιστική και εποπτική αρχή για τις επενδύσεις και την πορεία των μεταφορών που λαμβάνουν χώρα οδικώς, σιδηροδρομικώς, διά αέρος και θαλάσσης, καθώς και των επικοινωνιών στην Τουρκία. Αποστολή του είναι η αύξηση της ανταγωνιστικότητας της χώρας σε διεθνές επίπεδο και η βελτίωση του επιπέδου της ζωής των πολιτών προσφέροντας μεταφορές και επικοινωνίες ανωτέρου επιπέδου.
Σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα για την προσέλκυση επενδύσεων που έχει τεθεί σε εφαρμογή από 1ης Ιανουαρίου του 2012, αυτό αποτελεί ένα γενικό δημοσιονομικό σχέδιο με στόχο την ενίσχυση των επιχειρηματικών επενδύσεων στην Τουρκία. Περιλαμβάνει τέσσερα είδη επενδύσεων: γενικές, περιφερειακές, μεγάλης κλίμακας και στρατηγικές επενδύσεις. Συγκεκριμένα, για τις ναυπηγικές περιφέρειες, η ενίσχυση των επενδύσεων περιλαμβάνει τα ακόλουθα μέτρα: φοροαπαλλαγές, δασμολογικές απαλλαγές, φορολογικές μειώσεις, κοινωνική ασφάλιση, εκχώρηση γης και αποκλειστικά για τις στρατηγικές επενδύσεις επιστροφή ΦΠΑ.
Για τις επενδύσεις στα πλοία, συγκεκριμένες επενδύσεις μπορούν να λάβουν χώρα, με την προϋπόθεση ότι το πλοίο λειτουργεί υπό τουρκική σημαία για τουλάχιστον πέντε χρόνια. Σε αυτή την περίπτωση και κατόπιν έγκρισης του υφυπουργού Οικονομικών, όλοι οι μηχανικοί και παραγωγικοί εξοπλισμοί που εισάγονται απαλλάσσονται από τους δασμούς (αφορά σε τρίτες χώρες εκτός Ε.Ε.), τον ΦΠΑ και απολαμβάνουν φορολογικές μειώσεις. Οι εξοπλισμοί σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να ανήκουν στον εγκεκριμένο κατάλογο μηχανημάτων και εξοπλισμών.