Η δύναμη της εξουσίας κόντρα στην αίσθηση της ελευθερίας

Ο «Μέγας Ιεροεξεταστής» του Φ. Ντοστογιέφσκι από τον Κων. Κωνσταντόπουλο

Αναφερόμενη σε κάθε είδος και μορφή εξουσίας, μια εκπληκτική ανατομία της ανθρώπινης προσωπικότητας -τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο- όσον αφορά το ερώτημα «εξουσία ή ελευθερία;», ο «Μέγας Ιεροεξεταστής» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, παρουσιάζεται στο θέατρο Τζένη Καρέζη (Ακαδημίας 3), για τρεις μόνο παραστάσεις. Σε σκηνοθεσία και ερμηνεία του Κωνσταντίνου Κωνσταντόπουλου, ο μονόλογος αυτός παρουσιάζεται από το «θέατρο ΣΥΝ ΚΑΤΙ - σύνολο τέχνης» και το «Λόγων Έργα», από τις 21 έως και τις 23 Μαΐου. Σεβίλλη του 15ου αιώνα. Πλήθος ανθρώπων τον υποδέχεται παραληρώντας από συγκίνηση, ώσπου περνά από εκεί ο Μέγας Ιεροεξεταστής, ο οποίος τον συλλαμβάνει. Τη νύχτα, πηγαίνει να τον επισκεφθεί στο κελί του.

Ο Μέγας Ιεροεξεταστής αποδεικνύει στον Ιησού με επιχειρήματα ότι αυτό που έφερε στη Γη δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, πιστεύεις ότι έχει δίκιο. Σταδιακά, όμως, μπορεί να δει κανείς την αδυναμία των επιχειρημάτων, που είναι και η αδυναμία κάθε δικτατορίας -είτε αυτή είναι θρησκευτική, είτε κοινωνικής φύσεως- κι έτσι, άμα ακολουθήσεις την πολύ δομημένη σειρά των επιχειρημάτων του έργου μπαίνεις στην καρδιά αιώνιων ερωτημάτων που κυριαρχούν στον κόσμο, σήμερα περισσότερο από ποτέ. Οι «Αδελφοί Καραμαζόφ» είναι το τελευταίο έργο του Ντοστογιέφσκι. Η «γενική εξομολόγησή του». Η «τελευταία λέξη» του. Το «κύκνειο άσμα» του. Είναι «το απόγειο», «ο δραματικός επίλογος μιας ζωής». Αποτελεί «ένα από τα μεγαλύτερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας». Συγκεφαλαιώνει σε αυτό όλες τις ιδέες του. Πρόκειται για ένα «πολύπλοκο αριστούργημα».

Τα τρία παιδιά του Καραμαζόφ εξέφραζαν τα τρία ρεύματα («στοιχειακή Ρωσία», «ευρωπαϊκός πολιτισμός», «λαϊκές ρίζες») που κυριαρχούσαν στη Ρωσία την εποχή του Ντοστογιέφσκι, ο οποίος γεννήθηκε στη Μόσχα, το 1821, και πέθανε στην Πετρούπολη, το 1881. Τα τρία αυτά ρεύματα συνδέονται με το ερώτημα «ευτυχία ή ελευθερία;» που βάζει ο συγγραφέας στο στόμα ενός άλλου ήρωά του, του Μεγάλου Ιεροεξεταστή. Αυτά τα τρία σημεία, που είναι βασικά στη σκέψη του μεγάλου αυτού Ρώσου λογοτέχνη, αποτελούν και τη νοοτροπία του σύγχρονου κόσμου και είναι η βάση των κοινωνικών, αλλά και οικονομικών προβλημάτων που μας απασχολούν τον τελευταίο καιρό. Γι’ αυτό, το έργο μοιάζει να καθρεφτίζει τη σύγχρονη κοινωνία μας.