Προς απόσυρση τα πλαστικά σκεύη και εξαρτήματα μιας χρήσης
Πρόταση νόμου βάζει στο «στόχαστρο» τα πλαστικά πιάτα, μαχαιροπίρουνα, μπουκάλια, ποτήρια και καλαμάκια
Τέλος στα πάρτι με τα μίας χρήσης πλαστικά (Single Use Plastics, SUP) κουταλάκια, πιρούνια, ποτήρια και καλαμάκια. Τα νέο οικονομικό μοντέλο επιβάλλει την τάση BYOC (bring your own cup), BYOP (bring your own plate) κ.λπ., δηλαδή την τάση του κινήματος «φέρε την κούπα σου, το πιάτο σου» κ.λπ. ή κάνε χρήση εξοπλισμού μιας χρήσης που θα είναι φτιαγμένος από φιλικά προς το περιβάλλον υλικά, ανακυκλώσιμα και επαναχρησιμοποιούμενα. Στην Ελλάδα συνολικά η παραγωγή του κλάδου της πλαστικής συσκευασίας (προϊόντα για περιτύλιγμα και συσκευασία και πλαστικά μπουκάλια) την περίοδο 2010-2017 κατέγραψε σωρευτική άνοδο 15%. Ο τζίρος του κλάδου το 2016 έφτασε τα 702,8 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία της Infobank Hellastat (Φεβρουάριος 2018). Από το σύνολο του κλάδου ο τομέας εύκαμπτης συσκευασίας το 2016 εμφάνισε τη μεγαλύτερη άνοδο εσόδων με 5,3%, τη στιγμή που οι εταιρείες άκαμπτης συσκευασίας είχαν αύξηση 3,9% και οι εταιρείες μετεπεξεργασμένων πλαστικών φιλμ οριακή υποχώρηση 1%. Εάν σε αυτά προστεθούν και οι εταιρείες παραγωγής και διάθεσης πλαστικών οικιακών ειδών μιας χρήσης (κουτάλια, πιάτα, ποτήρια, καλαμάκια), αλλά και οι πλαστικές σακούλες, το μέγεθος αυξάνεται σημαντικά.
Με βάση λοιπόν το προσχέδιο των 14 σελίδων της πρότασης νόμου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την οποία πρόβαλε σε πρόσφατη δημοσίευση (18 Μαΐου 2018) η διεθνής δικηγορική εταιρεία Keller and Heckman LLP, με έδρα την Ουάσιγκτον στις ΗΠΑ, «θα περιοριστεί η διάθεση στην ευρωπαϊκή αγορά ορισμένων πλαστικών εξαρτημάτων (πιάτα, καλαμάκια, μαχαιροπήρουνα κ.ά., λίστα Α, λίστα B, λίστα D). Θα επιβληθεί εισφορά (extender producer responsibility) στους παραγωγούς ορισμένων κατηγοριών πλαστικών συσκευασιών μιας χρήσης (πλαστικά ποτήρια, εύκαμπτη και άκαμπτη πλαστική συσκευασία μίας χρήσης, λίστα C) για τη διαλογή και επεξεργασία αυτών. Θα τεθεί ο στόχος του 90% για τη διαλογή και αξιοποίηση των πλαστικών φιαλών μίας χρήσης». Στο συγκεκριμένο κείμενο μάλιστα επισημαίνεται πως «ο κ. Καρμένου Βέλα, αρμόδιος επίτροπος για θέματα Περιβάλλοντος, Αλιείας και Θαλασσίων Υποθέσεων, δήλωσε στη Μάλτα, κατά τη διάσκεψη Polytalk, στις 27 Απριλίου 2018, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται νομοθετική πρόταση για τα πλαστικά είδη μίας χρήσης που βρίσκονται συχνά σε παραλίες και θάλασσες. Η πρόταση αναμένεται να εγκριθεί από την Επιτροπή μέχρι το καλοκαίρι του 2018 με στόχο να σταματήσουν τα πλαστικά απορρίμματα όπως τα μπουκάλια, τα μαχαιροπίρουνα και τα κύπελλα και τα καπάκια να μολύνουν το περιβάλλον μας. Ο χρονικός ορίζοντας για την εφαρμογή του τελικού σχεδίου έχει τεθεί στα δύο έτη από την ψήφιση του σχετικού νόμου». Μια πρώτη γεύση όλων αυτών υπήρχε και στο Politico (27/4/2018) και στο Euractiv (16/5/2018). Και όλα αυτά με φόντο τη νέα πολιτική της Κίνας να πάψει να δέχεται τις εισαγωγές ξένων απορριμμάτων από το 2018, όπως είχε επισημάνει και ο Ευρωπαίος επίτροπος Γίρκι Κατάινεν, στις αρχές του χρόνου.
Αναλυτικά με βάση το κείμενο της πρότασης τονίζεται πως η πρωτοβουλία αυτή θα συμβάλει στην επίτευξη στόχων βιώσιμης ανάπτυξης και τους στόχους για τη διακυβέρνηση των ωκεανών της Ε.Ε. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που είναι συνεκτική με τη στρατηγική του 2017 για την ανάπτυξη του τουρισμού και της «μπλε οικονομίας» στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας. Η πρωτοβουλία είναι σύμφωνη με τις διεθνείς υποχρεώσεις της Ε.Ε. στον τομέα του εμπορίου. Υπολογίζεται πως το 80%-85% των απορριμμάτων στις θάλασσες και τις παραλίες είναι από πλαστικό και το 50% αυτών είναι πλαστικά μιας χρήσης και στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η προστασία, η διατήρηση και η ενίσχυση του φυσικού κεφαλαίου της Ε.Ε. Υπάρχει ειδικός στόχος να ανακυκλώνεται το 90% των πλαστικών φιαλών μιας χρήσης. Η πρόταση εστιάζει στα 10 πιο ευρέως διαδεδομένα πλαστικά μιας χρήσης που υπάρχουν στις ευρωπαϊκές θάλασσες.
Θαλάσσια επιβάρυνση
Σύμφωνα με στοιχεία του Seas at Risk-Single use plastics and the marine environment (Ιούνιος 2017) αναφορικά με τα πλαστικά μιας χρήσης, σημειώνεται πως στην Ευρώπη καταναλώνονται 46 δισεκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια, 16 δισεκατομμύρια πλαστικά ποτήρια για καφέ, 580 δισεκατομμύρια αποτσίγαρα, 2,5 δισεκατομμύρια πλαστικές συσκευασίες μίας χρήσης, 36,4 δισεκατομμύρια πλαστικά καλαμάκια. Με βάση τα στοιχεία ειδικά για τη χρήση των κρατών μελών σε καλαμάκια, υπολογίζεται πως στην Ελλάδα καταναλώνονται γύρω στα 80 καλαμάκια ανά κάτοικο ετησίως. Όσον αφορά την επιβάρυνση των ευρωπαϊκών θαλασσών από τα πλαστικά μίας χρήσης, τονίζεται πως η μόλυνση στη Μεσόγειο οφείλεται κατά 24% στα αποτσίγαρα, 6% στα πλαστικά ποτήρια, 6% στα καλαμάκια, 5% στα πλαστικά μπουκάλια, 3% σε πλαστικά καπάκια και 57% σε άλλα πλαστικά. Η μόλυνση στη Βαλτική Θάλασσα οφείλεται κατά 53% στα αποτσίγαρα, 1% στα πλαστικά ποτήρια, 1% στα καλαμάκια, 1% στα πλαστικά καπάκια, 43% σε άλλα πλαστικά. Η μόλυνση στο Βόρειο Ατλαντικό οφείλεται κατά 14% στα αποτσίγαρα, 5% στα πλαστικά ποτήρια, κατά 3% στα καλαμάκια, 2% στα πλαστικά μπουκάλια, 1% στα πλαστικά καπάκια και κατά 74% στα υπόλοιπα πλαστικά. Η μόλυνση στη Μαύρη Θάλασσα οφείλεται κατά 43% στα αποτσίγαρα, 22% στα πλαστικά μπουκάλια, κατά 11% στα καλαμάκια, 9% στα πλαστικά μπουκάλια και κατά 16% σε άλλα πλαστικά.
Οι λίστες των προϊόντων πλαστικών μιας χρήσης που περιλαμβάνει η πρόταση νόμου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:
Mέρος Α: Τα δοχεία τροφίμων (για άμεση κατανάλωση όπως δοχεία τροφίμων που χρησιμοποιούνται για fast food).
Μέρος Β: Βαμβακερά στικς, εκτός από εκείνα που προορίζονται και χρησιμοποιούνται για ιατρικούς σκοπούς. Μαχαιροπίρουνα (πιρούνια, μαχαίρια, κουτάλια, ξυλάκια), πλάκες, καλαμάκια, εκτός από καλαμάκια που προορίζονται και χρησιμοποιούνται για ιατρικούς σκοπούς, και αναδευτήρες ποτών. Μπαλόνια - μπαστούνια και μηχανισμοί τους.
Μέρος Γ: Τα δοχεία τροφίμων για άμεση κατανάλωση από το δοχείο είτε επιτόπου είτε για αργότερα χωρίς περαιτέρω προετοιμασία. Αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, δοχεία τροφίμων που χρησιμοποιούνται για fast food. Πακέτα και περιτυλίγματα από εύκαμπτο υλικό που περιέχει τρόφιμα που είναι έτοιμα για άμεση κατανάλωση από το πακέτο ή το περιτύλιγμα χωρίς περαιτέρω παρασκεύασμα. Συσκευασία δοχείων ποτών, καπάκια, κύπελλα για ποτά και καπάκια. Τσιγάρα με φίλτρα και φίλτρα τσιγάρων. Υγιεινές πετσέτες και ταμπόν. Υγρά μαντιλάκια, οικιακά και βιομηχανικά μαντιλάκια. Μπαλόνια που χρησιμοποιούνται ως παιχνίδι ή διακόσμηση. Ελαφρύς πλαστικός φορέας, σακούλες και πολύ ελαφριές πλαστικές σακούλες μεταφοράς.
Μέρος Δ: Πετσέτες (pads) και επιθέματα ταμπόν. Υγρά, οικιακά και βιομηχανικά μαντιλάκια. Μπαλόνια που χρησιμοποιούνται ως παιχνίδι ή διακόσμηση.