Διαχρονικός ύμνος εθνικής συνείδησης
Η όπερα «Ναμπούκο» του Τζουζέπε Βέρντι από την Εθνική Λυρική Σκηνή
Σαν ένα σύμβολο της δύναμης των ιδανικών και της διαμαρτυρίας για τη διαφθορά της εξουσίας, σαν ένα ηχηρό μελωδικό μήνυμα για όσους απειλούν τα ιερά και τα όσια, μια από τις δημοφιλέστερες όπερες του Τζουζέπε Βέρντι, ο «Ναμπούκο», επιστρέφει στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού (Πεζόδρομος Διονυσίου Αρεοπαγίτου Ακρόπολη), από την Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ).
Η εμβληματική αυτή όπερα, η οποία ανέδειξε το ταλέντο του Βέρντι, θέτοντας τέλος σε μια σειρά από αποτυχίες και σε μια περίοδο μεγάλης θλίψης στην προσωπική του ζωή, παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία ενός από τους δυναμικά ανερχόμενους Ιταλούς σκηνοθέτες της όπερας, του Λέο Μουσκάτο, και μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ογκέν, στις 1, 3, 6 και 8 Ιουνίου, στις 9 το βράδυ. Ο «Ναμπούκο» είναι, κυρίως, γνωστός για το περίφημο χορωδιακό των Εβραίων σκλάβων, το οποίο επέχει θέση εθνικού ύμνου για τους Ιταλούς, καθώς εξέφρασε το συλλογικό αίσθημα ενάντια στον αυστριακό κατακτητή. Εκτός από αυτό το πασίγνωστο χορωδιακό, η όπερα περιλαμβάνει απαιτητικούς -μουσικά και ερμηνευτικά- ρόλους.
Ο Βέρντι συνέθεσε αυτό το έργο - σταθμό στην ιστορία της όπερας, σε ηλικία 28 ετών, όταν περνούσε μία κρίση απαισιοδοξίας, μετά την αποτυχία της δεύτερης όπεράς του, «Un giorno di regno» («Μια μέρα βασιλιάς»), και τον χαμό της πρώτης του γυναίκας και των δύο γιων του, και είχε αποφασίσει να εγκαταλείψει τη σύνθεση και να αλλάξει δουλειά. Ο ιμπρεσάριος της Σκάλας του Μιλάνου, Μπαρτολομέο Μερέλι, τον εμπόδισε, του έδωσε το λιμπρέτο, και χρειάστηκαν πέντε μήνες για να τον πείσει να καθίσει και πάλι στο πιάνο και άλλοι επτά για να τελειώσει την όπερα.
Έτσι, λοιπόν, η τρίτη από τις 29 συνολικά όπερές του, ο «Ναμπούκο» (σύντμηση του «Ναβουχοδονόσορας»), μία όπερα σε 4 πράξεις, γράφτηκε πάνω στο λιμπρέτο του εκκεντρικού Τεμίστοκλε Σολέρα και αποτελεί ένα σχόλιο για την εξουσία. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη «Σκάλα του Μιλάνου», το 1842, με τον τίτλο «Ναβουχοδονόσορας», και σημείωσε τεράστια επιτυχία, που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, αφού παραμένει σταθερά στο ρεπερτόριο όλων των μεγάλων λυρικών θεάτρων του κόσμου. Ο οριστικός τίτλος «Ναμπούκο», με τον οποίο είναι σήμερα γνωστό το έργο, δόθηκε για πρώτη φορά και καθιερώθηκε από τότε, σε μία παράσταση στην Κέρκυρα, το 1844.
«Είναι η όπερα με την οποία αρχίζει η καλλιτεχνική μου καριέρα. Και παρόλο που αντιμετώπισα πολλές δυσκολίες μαζί του, είναι σίγουρο ότι ο “Ναμπούκο” γεννήθηκε με τυχερό άστρο» είχε πει ο Τζουζέπε Βέρντι. Το γνωστότερο κομμάτι του «Ναμπούκο» είναι το χορωδιακό «Va, pensiero» («Πέτα σκέψη»), ο θρήνος των Εβραίων σκλάβων για την «όμορφη και χαμένη πατρίδα» τους στην τρίτη πράξη, το οποίο απέκτησε ρίζες στη λαϊκή κουλτούρα και μια δική του ανεξάρτητη ύπαρξη. Έγινε σύμβολο της δύναμης των ιδανικών και ανεπίσημος ύμνος του Risorgimento, του κινήματος για την ενοποίηση της Ιταλίας, τον 19ο αιώνα, ενώ το όνομα του Βέρντι έγινε προτροπή απελευθέρωσης. Ενωμένη πια από το 1861, η Ιταλία αποχαιρέτησε τον αγαπημένο της εθνικό συνθέτη, το 1901, με αυτό το χορωδιακό.
Ο μαέστρος Αρτούρο Τοσκανίνι έκανε το «Va Pensiero» αντιφασιστικό ύμνο στη δεκαετία του ‘30 και το διηύθυνε το 1946, την πρώτη μέρα που ξαναλειτούργησε η Σκάλα του Μιλάνου, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 2011, το «Va Pensiero» έγινε αιτία να συγκινηθεί ο υπουργός Οικονομικών της Ιταλίας, Τζούλιο Τρεμόντι, που, λίγο καιρό πριν, είχε δηλώσει: «δεν μπορείς να χορτάσεις με πολιτισμό», και να ακυρώσει τις περικοπές που είχε εξαγγείλει.