Στον αστερισμό των οίκων αξιολόγησης
Το χρονικό των υποβαθμίσεων και η πορεία προς τις αναβαθμίσεις από το 2009 έως σήμερα
Το πρόσφατο «δώρο» της Fitch λίγες ημέρες προτού η χώρα βγει από το μνημόνιο επαναφέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση για τους ρόλους των οίκων στην ελληνική κρίση και γενικότερα στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης. Την εποχή που η χώρα βούλιαζε υπό το βάρος των δημοσιονομικών της προβλημάτων, οι οίκοι έδιναν τη χαριστική βολή, με αλλεπάλληλες υποβαθμίσεις που τρόμαζαν τους επενδυτές, εκτοξεύοντας σε ιστορικά υψηλά τις αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων, με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό της Ελλάδας από τις αγορές και την προσφυγή της στον μηχανισμό στήριξης.
Το ιστορικό
Το 2008, λίγο πριν η πιστωτική κρίση «χτυπήσει» την πόρτα της Ευρωζώνης, οι οίκοι αξιολογούσαν την Ελλάδα στις υψηλότερες βαθμίδες (στην κατηγορία «Α» από τον οίκο Fitch, «Α1» από τον οίκο Moody's και «Α» από την S&P).
Το χρονικό των υποβαθμίσεων αρχίζει πριν από εννέα χρόνια και συγκεκριμένα τον Ιανουάριο του 2009, με το πρώτο χτύπημα να έρχεται από την S&P, με υποβάθμιση της πιστοληπτικής κατάταξης της Ελλάδας στην κατηγορία «Α-». Η υποβάθμιση οδήγησε την επόμενη ημέρα σε άνοδο της απόδοσης του ελληνικού 10ετούς ομολόγου στο 5,43%.
Μπαράζ υποβαθμίσεων στα τέλη του 2009. Την αρχή έκανε η Fitch τον Δεκέμβριο, υποβαθμίζοντας την Ελλάδα στην κατηγορία «ΒΒΒ+» από «Α-». Λίγες ημέρες αργότερα, ακολούθησε η S&P υποβαθμίζοντας την Ελλάδα στην κατηγορία «ΒΒΒ+» από «Α-», τρεις βαθμίδες πριν από τη βαθμίδα junk. Επόμενο χτύπημα από τη Moody's στις 22 Δεκεμβρίου, με υποβάθμιση στην κατηγορία Α2 από Α1.
Τον Απρίλιο του 2010, τότε που ο Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωσε την προσφυγή της Ελλάδας στον μηχανισμό στήριξης, η S&P αποτελεί τον πρώτο οίκο που υποβάθμισε τη χώρα στην κατηγορία των «σκουπιδιών». Η S&P υποβάθμισε κατά τρεις βαθμίδες την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας, στην κατηγορία «ΒΒ+» από «ΒΒΒ+». Οι βολές των οίκων και τα ευρύτερα προβλήματα της οικονομίας είχαν οδηγήσει την απόδοση του 10ετούς ομολόγου πάνω από το 12%.
Τον ίδιο μήνα, η Moody's υποβάθμισε τη χώρα στη βαθμίδα «Α3» από «Α2» και δύο μήνες μετά, τον Ιούνιο, ακολουθώντας την S&P, υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας στην κατηγορία junk, κατατάσσοντας τη χώρα στη βαθμίδα «Ba1» από «Α3».
Το επόμενο χτύπημα από τους οίκους ήλθε λίγους μήνες αργότερα και συγκεκριμένα τον Ιανουάριο του 2011, όπου ήταν η σειρά της Fitch να αναθεωρήσει προς τα κάτω την αξιολόγησή της για την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας, ρίχνοντάς την στην κατηγορία υψηλού ρίσκου (junk), κατ' αναλογία με τις S&P και Moody's, υποβαθμίζοντας την Ελλάδα στην κατηγορία «ΒΒ+» από «ΒΒΒ-».
Η S&P αποδεικνύεται στην περίπτωση της ελληνικής κρίσης ως η πιο «επιθετική» μεταξύ των τριών οίκων, με αλλεπάλληλες υποβαθμίσεις και το τελειωτικό χτύπημα τον Ιούνιο του 2011, υποβαθμίζοντας την αξιολόγηση της Ελλάδας στην κατηγορία «CCC», τη χαμηλότερη από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο. Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου εκτοξεύεται σε νέα υψηλά, στο 18%.
Τον Φεβρουάριο του 2012, οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης καταλήγουν σε συμφωνία για δεύτερο πακέτο οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα, ύψους 130 δισ. ευρώ, που προβλέπει απομείωση 53,5% της αξίας του ελληνικού χρέους που είχαν στην κατοχή τους ιδιώτες ομολογιούχοι. Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου ξεπερνάει κάθε προηγούμενο, αγγίζοντας τον Μάρτιο του 2012 το 40%.
Εξαιτίας του κουρέματος του ελληνικού χρέους, η S&P υποβάθμισε τον Φεβρουάριο την Ελλάδα στην κατηγορία «επιλεκτικής χρεοκοπίας», για να την επαναφέρει τον Μάιο -μετά την ολοκλήρωση της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους- στην κατηγορία «CCC». Σε ανάλογη κίνηση, η Fitch υποβάθμισε τον Μάρτιο τη χώρα στην κατηγορία «περιορισμένης χρεοκοπίας», επαναφέροντάς την στο «Β-» λίγες ημέρες αργότερα. Η Moody's είχε υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας στην κατηγορία «C» (χρεοκοπία) από «Ca».
Η Ελλάδα περνάει στην ιστορία ως η μεγαλύτερη κρατική χρεοκοπία, ξεπερνώντας την πτώχευση της Αργεντινής και τη στάση πληρωμών της Ρωσίας.
Το δεύτερο μνημόνιο
Το 2012 είναι έτος-ορόσημο στην ελληνική κρίση. Το δεύτερο μνημόνιο και το PSΙ -με κούρεμα ομολόγων αξίας 106 δισ. ευρώ- συνοδεύτηκε με καταιγιστικές πολιτικές εξελίξεις, με τις εκλογές του Μαΐου 2012, τις επαναληπτικές του Ιουνίου και τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού με συμμετοχή Νέας Δημοκρατίας, ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ.
Ο τότε πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς, δεσμεύεται να εφαρμόσει τους όρους και μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνει το πρόγραμμα οικονομικής στήριξης. Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου αρχίζει να αποκλιμακώνεται, υποχωρώντας προς τα τέλη του έτους κοντά στο 8%.
Εκείνη την εποχή, οι οίκοι αξιολογούν τα ομόλογα της Ελλάδας στην κατηγορία των «σκουπιδιών»: Fitch και S&P στην κατηγορία «CCC» και Moody's στο «C», στη χειρότερη κατηγορία των βαθμίδων αξιολόγησης του οίκου. Η πορεία προς την ανάκαμψη αρχίζει τον Δεκέμβριο του 2012, με την αναβάθμιση της S&P κατά δύο βαθμίδες, στην κατηγορία «Β-» από «CCC». Ακολουθεί τον Μάιο του 2013 η Fitch με προς τα πάνω αναθεώρηση στην ίδια βαθμίδα. Έξι μήνες αργότερα, τον Νοέμβριο, ψήφος εμπιστοσύνης και από τη Moody's, αναβαθμίζοντας το ελληνικό αξιόχρεο στο Caa3.
Την επόμενη χρονιά και συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 2014, η Ελλάδα επιστρέφει στις αγορές, έπειτα από αποκλεισμό τεσσάρων ετών. Η Αθήνα αντλεί συνολικά 4 δισ. ευρώ μέσω της έκδοσης πενταετούς ομολόγου, με επιτόκιο κάτω του 5%. Η απόδοση του 10ετούς έχει υποχωρήσει κάτω από το 6%. Στις προσπάθειές της για ανάκαμψη, η χώρα βρίσκει στήριγμα από τους οίκους. Προηγείται η Fitch, τον Μάιο του 2014, με αναβάθμιση κατά μία βαθμίδα, στην κατηγορία «Β». Τον Αύγουστο ακολουθεί η Moody's με αναβάθμιση κατά δύο βαθμίδες στην κατηγορία «Caa1» και τον Δεκέμβριο η S&P, αναβαθμίζοντας την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας στο «Β».