600 εκατ. επένδυσε η αγορά φαρμάκου στη δεκαετία της ελληνικής κρίσης
Το αποτύπωμα του κλάδου στην οικονομία - Η συνεισφορά στις εξαγωγές - Τα «αγκάθια» των clawback και rebate
Με σημαντικές επενδύσεις που ξεπέρασαν την τελευταία δεκαετία τα 600 εκατ. ευρώ και εξαγωγές εγχωρίως παραγόμενων σκευασμάτων που προσέγγισαν τα 2,5 δισ. ευρώ εξέρχεται από τα μνημόνια ο κλάδος του φαρμάκου. Ένας κλάδος ο οποίος έχει αναγνωριστεί ως σημαντικός μοχλός ανάπτυξης και που -παρά τη στοχοποίησή του, λόγω του αμφιλεγόμενου παρελθόντοςεπιδεικνύει αντοχές. Μάλιστα θεωρείται πως και τα κεφάλαια που εξασφαλίστηκαν από τις ελληνικές εταιρείες -και όχι μόνο- κατά την περίοδο των υψηλών πωλήσεων, σε σημαντικό βαθμό κατευθύνθηκαν σε παραγωγικές επενδύσεις.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στο επιχειρησιακό σχέδιο της κυβέρνησης με τίτλο «Ελλάδα: Μια στρατηγική ανάπτυξης για το μέλλον» που κοινοποιήθηκε φέτος το καλοκαίρι στους θεσμούς, ως βασικοί τομείς ανάπτυξης χαρακτηρίζονται οι μεταφορές και η εφοδιαστική αλυσίδα, η ενέργεια, τα αγρο-διατροφικά προϊόντα, η μεταποίηση, η ναυτιλία, η φαρμακευτική βιομηχανία, η υγεία και η περιβαλλοντική οικονομία, ο τουρισμός και ο πολιτισμός.
Στο σχετικό σχέδιο σημειώνεται ειδικά για την αγορά φαρμάκου ότι «σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμφωνήθηκε ένα σχέδιο δράσης, το οποίο αναλύθηκε σε έξι άξονες. Ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2016 και αποτελεί το βασικό πλαίσιο αναφοράς για την αποτελεσματική εφαρμογή πολιτικών που αποσκοπούν στην ανάπτυξη και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της εγχώριας φαρμακευτικής βιομηχανίας. Επιδιώκει να αντιμετωπίσει τα υφιστάμενα προβλήματα, αλλά και να ενισχύσει τις ευκαιρίες του κλάδου. Οι δράσεις που έχουν υλοποιηθεί αφορούν τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων στον τομέα των κλινικών μελετών, τη δημιουργία ενός Κέντρου Καινοτομίας για την υποστήριξη της έρευνας και της καινοτομίας στον τομέα, την επικοινωνία σχετικά με τις ευκαιρίες συνεργασίας με ερευνητικά ιδρύματα ή την προώθηση καινοτόμων φαρμακευτικών προϊόντων και φυτικών φαρμάκων».
Στις περαιτέρω «αναπτυξιακές» δράσεις αναφέρονται η Ιατρική Κάνναβη και ο Ιατρικός Τουρισμός. Συγκεκριμένα γίνεται αναφορά στο νόμο 4523/2018 που επιτρέπει την καλλιέργεια και παραγωγή ιατρικής κάνναβης σε ειδικά αδειοδοτημένες ολοκληρωμένες μονάδες. Η άδεια περιλαμβάνει την παραγωγή, τη μεταποίηση και την παραγωγή πλήρων φαρμακευτικών προϊόντων κάνναβης.
Πολυεθνικές
Συνήθως η έννοια των επενδύσεων συνδέεται είτε με κεφάλαια επενδυμένα κυρίως από Έλληνες, και άρα μιλάμε για παραγωγικές μονάδες, είτε με κεφάλαια μιας πολυεθνικής εταιρείας φαρμάκου, που κατευθύνονται στη διενέργεια κλινικών μελετών. Παρ' όλ' αυτά οι εν λόγω πολυεθνικές έχουν και μια έμμεση αλλά σημαντική επενδυτική δραστηριότητα, αναθέτοντας την παραγωγή, συσκευασία και διανομή εκατομμύριων συσκευασιών φαρμάκων σε Έλληνες παραγωγούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι 3 στα 10 φάρμακα τα οποία βρίσκονται αυτή τη στιγμή στα ράφια των φαρμακείων και είναι πρωτότυπα ξένων εταιρειών (κατά βάση off patent) είναι σκευάσματα που παράγονται στη χώρα από ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες για λογαριασμό τους. Από κει και πέρα το περίπου 16% είναι ελληνικά γενόσημα και το υπόλοιπο περίπου 54%-55% είναι αμιγώς εισαγόμενα φάρμακα. Φαίνεται, λοιπόν, ότι τουλάχιστον το 45% της ελληνικής αγοράς φαρμάκου παράγεται εδώ.
Η σημασία της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας στην ελληνική οικονομία και το αποτύπωμά της δεν αμφισβητείται. Εκείνο που θα πρέπει να σημειωθεί σ' αυτό το αποτύπωμα είναι η συνεισφορά των πολυεθνικών εταιρειών που χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα σημαντική. Όπως αναφέρουν εκπρόσωποι του κλάδου, καθ' όλη τη διάρκεια της 8ετίας των μνημονίων, οι εταιρείες συνεισφέρουν σημαντικά στον τομέα της απασχόλησης, προσφέροντας πρότυπες συνθήκες εργασίας, ευκαιρίες ανάπτυξης, εξέλιξης ή και απασχόλησης σε ανώτερες διοικητικές θέσεις στις μητρικές εταιρείες στο εξωτερικό. Σημαντικά ποσά αποδίδονται σε φόρους, ασφαλιστικές εισφορές και πληρωμές προμηθευτών στην Ελλάδα. Παράλληλα, συνεισφέρουν κοινωνικά με προγράμματα εταιρικής υπευθυνότητας, με δωρεές φαρμάκων όπου και όταν ζητούνται, αλλά και προγράμματα στήριξης ευαίσθητων ομάδων ή φορέων.
Σημαντική είναι όμως και η συνεισφορά των πολυεθνικών στις εξαγωγές. Από τη μια μεριά έχουμε τις παράλληλες εξαγωγές από τις ελληνικές φαρμακαποθήκες, οι οποίες είναι της τάξης των 400 εκατ. ευρώ και αφορούν κυρίως πρωτότυπα φάρμακα πολυεθνικών που ενισχύουν τη ρευστότητα των ελληνικών φαρμακείων. Από την άλλη μεριά, πολλές πολυεθνικές, πέραν της Boehringer Ingelheim που διατηρεί παραγωγική μονάδα στην Ελλάδα με εξαγωγές άνω των 110 εκατ. ευρώ, ήτοι περί το 50% του συνολικού της τζίρου, εξάγουν προς άλλες χώρες, την ευθύνη των οποίων έχουν οι ελληνικές θυγατρικές. Φυσικά παρά τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στοιχεία δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι οι εταιρείες στο σύνολό τους δείχνουν να βρίσκονται σε μια «συνεχή τιμωρία» με την επιβολή rebate και clawback. Τα μέτρα αυτά, πέρα από την αντιαναπτυξιακή τους διάσταση, φαίνονται έως και να μπλοκάρουν και την εισαγωγή νέων καινοτόμων φαρμάκων στο ελληνικό σύστημα υγείας.
Ειδικότερα, σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς φαρμάκου, οι συνολικές επιβαρύνσεις από rebate και clawback για τις εταιρείες του κλάδου θα ξεπεράσουν φέτος το 1,4 δισ. ευρώ, κάτι που έμμεσα επιβεβαιώνει η δημοσιοποίηση της «6ης Τροποποίησης Προϋπολογισμού ΕΟΠΥΥ οικονομικού έτους 2018 μετά την αρχική έγκρισή του», η οποία μόνο για τα εξωνοσοκομειακά φάρμακα προσεγγίζει το 1,1 δισ. ευρώ.